22 Aralık 1989: Romanya Devrimi

Soğuk Savaş'ın sona ermek üzere olduğu, Varşova Paktı'nın (Komünist Blok) sarsıldığı bir dönemde büyük oranda ekonomik şikayetler nedeniyle Romanya'da 16 Aralık 1989'da gerçekleşen isyan sonucunda 22 Aralık 1989'da Nikolay Çavuşesku devrildi.

Nikolay Çavuşesku ve eşi Elena Çavuşesku 25 Aralık 1989'da idam edildiler.

Tarihi arka plan

Osmanlı Devleti'nden 93 Harbi sonrasında 1878'de imzalanan Berlin Anlaşması'yla bağımsızlık kazanan Romanya Krallığı 2. Dünya Savaşı'nda (1939-1945) önce Naziler, sonra da Sovyetler Birliği tarafından işgal edilmiş ve ağır yıkıma uğramıştı.

2. Dünya Savaşı'nın bitiminde ABD ve Sovyetler Birliği, Avrupa'daki ülkeleri nüfuz sahası kurmaları açısından paylaştığında Romanya Sovyetler Birliği'nin nüfuz sahasında yer aldığından, ülkede Komünist bir cumhuriyet rejimi kuruldu.

Bu yeni rejimde üst düzey görev olan Rumen bir Komünist olan Nikolay Çavuşesku (1918-1989) 1965'te devlet başkanı oldu. 1968'den itibaren ülkedeki Sovyet nüfuzunu azaltmaya çalışan Çavuşesku, Komünizmde bir Çavuşesku modeli oluşturmayı denedi. Bu modelde Çavuşesku sorgulanamaz ve mutlak yetkide bir tek adam, aynı zamanda Komünizmin en önemli ideologlarından biri olarak sunulmaktaydı.

Romanya'da ekonomik kriz

1970'li yıllardan itibaren Romanya artan yolsuzluk ve başarısız neticeler veren masraflı kamu yatırımları nedeniyle mali bir darboğaza girdi. Çavuşesku 1980'li yılların başında Sovyetler Birliği'nden mali yardım almaya çalıştıysa da Sovyetler Birliği Çavuşesku'yu kontrolünde görmediğinden ülkeye yardım etmedi.

1982'den itibaren Çavuşesku sıkı bir kemer sıkma politikasına girişince Romanya'da ciddi bir ekonomik kriz ve fakirleşme yaşandı. Fakat aynı dönemde Romanya halkı Çavuşesku'nun ve yönetici elitin lüks bir hayat sürdüğüne şahit olmaktaydı.

1980'li yılların ikinci yarısında Çavuşesku dış borçların ödenebilmesi için ülkedeki tarım ürünlerinin ihracatını önceledi ve bu türden ihracata teşvik verdi. Fakat bu politika Romanya içerisinde gıda kıtlığına neden olup halkın yoğun tepkisini çekti.

1989'da Çavuşesku yaptığı televizyon konuşmalarında sık sık Romanya'da halkın çok müreffeh koşullarda yaşadığını, ülkede tarım ürünleri bolluğu ve ucuzluğu yaşandığını iddia ederek halkı yatıştırmaya çalışırken daha da kışkırtmış oldu.

Romanya Devrimi

1989'da Doğu Avrupa'daki diğer Komünist rejimlerde yaşanan halk hareketleri Romanya halkına da ilham kaynağı oldu. 9 Kasım 1989'da Berlin'i bölen duvarın yıkılmasıyla Varşova Paktı'nın (Komünist Blok) dağılması resmen başlayacaktı.

Romanya'nın Macar azınlığı ekonomik şartların yanı sıra rejimin Rumenleştirme politikasına da tepkiliydi. Berlin Duvarı'nın yıkılmasından ilham alan Romanya'daki Macarların yoğun olarak yaşadığı şehirlerde bazı yeni siyasi tutuklamalara tepki olarak 16 Aralık 1989'da yoğun protesto gösterileri başladı. Polis göstericilere gerçek mermilerle ateş açıp can kayıplarına neden olduysa da göstericileri dağıtamadı.

Yaşananları Macar azınlığın etnik isyanından ibaret olarak değerlendiren Nikolay Çavuşesku programını değiştirmeyerek önceden planlanan resmi bir gezi için 18 Aralık 1989'da İran'a uçtu. Nikolay Çavuşesku isyanı bastırma işini yönetimde aktif biçimde yer alan ve fiilen cumhurbaşkanı yardımcılığı görevini yürüten eşi Elena Çavuşesku'ya (1916-1989) bıraktı.

Elena Çavuşesku 18-20 Aralık döneminde güvenlik güçlerini daha da sertleştirdi. Bu şekilde öldürülen protestocu sayısını hızla artınca, bastırılmak istenen isyan daha da artırıldı. Bu dönemde isyan Romanya'nın geneline yayılmaya başladı. 20 Aralık akşamı İran'dan dönen Çavuşesku yaptığı kısa konuşmada yaşananları dış güçlerin Romanya'ya saldırısı olarak nitelendirdi.

21 Aralık 1989 Perşembe günü Nikolay Çavuşesku Bükreş'te başkanlık binasının önündeki meydanda büyük bir miting tertip etti. Çavuşesku posterleri ve Komünist semboller taşıyan 80 bin kişilik bir topluluğa konuşurken kalabalıktaki bazı kimseler Çavuşesku aleyhine slogan atmaya başladılar. Çavuşesku'nun bir konuşması esnasında bunun yapılabilmesi rejimin ülkedeki insanlar üzerindeki korku duvarının artık işlemediği kanaatini oluşturdu. Bunun üzerine kalabalıktan Çavuşesku aleyhine sloganlara katılanlar ve meydandan dağılanlar oldu.

Çavuşesku'nun son konuşması, 21 Aralık 1989

Çavuşesku bunun üzerine konuşmasını uzatmayarak başkanlık binasına çekildi. Fakat bu şekilde yaşanan isyan en ileri derecede Bükreş'e sıçramış oldu. Çavuşesku'yu desteklemek üzere meydana toplanan kalabalığın büyük çoğunluğu bu kez Çavuşesku'ya isyan ettiler.

Güvenlik güçleri Bükreş'te protestoculara ateş açarak yüzlerce kişiyi öldürdü. Fakat 22 Aralık 1989 günü isyanın daha da büyümesi üzerine güvenlik güçleri silah bırakarak kaçmaya başladı. Bu gelişme üzerine hayatlarını tehlikede gören Çavuşesku çifti aynı gün helikopterle ülkeden kaçmaya çalıştı. Fakat hiçbir ülke kendilerini kabul etmediğinden Targovişte şehrine çekildiler.

Çavuşesku çiftinin kaçış haberi Romanya'daki tüm güvenlik güçlerinin taraf değiştirmesine neden oldu. 22 Aralık akşamı Çavuşesku çifti asker ve polislerce gözaltına alındı.

Çavuşesku çiftinin idamı

Kurşuna dizilerek idam edilen Çavuşesku çifti

Gözaltında tutulan Çavuşesku çifti, kendilerinin atadığı askeri ve sivil yetkililerce 25 Aralık 1989'da alelacele mahkeme edilerek idam cezasına çarptırıldılar ve mahkemenin hemen ardından infaz edildiler. 30 Aralık günü ise cesetleri gizli tutulan bir yere gömüldü.

Çavuşesku'nun devrilmesi, bir Komünist rejimin ilk kez halk devrimiyle sona ermesi açısından tarihe geçti.

Romanya'da 16-25 Aralık 1989 döneminde yaşanan olaylarda 1300-1500 civarında kişinin hayatını kaybettiği tahmin edilmektedir. 1990'da Rumen çoğunluk ve Macar azınlık arasında çıkan çatışmalarda hayatını kaybedenler olmuş, 1990 yılının sonuna doğru Romanya'da olaylar yatışmıştır.

Romanya 1990'lı yıllarda diğer eski Komünist rejimler gibi önce büyük ekonomik sorunlar yaşayıp ardından toparlanmıştır. 

Kaynak: Mepa News