5 Nisan 1990: Çin'in Doğu Türkistan'daki Barın Katliamı

5 Nisan 1990 tarihinde Doğu Türkistan'ın Barın kasabasında Çin güçleri Müslüman Uygur Türklerine yönelik bir katliam gerçekleştirdi.

1990 yılının Ramazan ayında, Doğu Türkistan'ın Kaşgar şehri yakınarındaki Aktu nahiyesinin Barın kasabasında yaşanan katliam, bölgenin yakın tarihinin en kanlı olaylarından biri olarak kayda geçti.

Bölge halkına Çin yönetiminin uyguladığı baskılar neticesinde artan tepki, kasaba ve çevresinde yaşanan olayların da tesiriyle gösterilere yol açmıştı.

Barın'da Çin yönetimiyle Uygur halkı arasında yükselen tansiyonun son aşamasının, bir caminin onarımı sırasında çıkan tartışmaların fiili gerilime dönmesi olduğu da belirtilmektedir.

Barın kasabası:

Yaşanan protestolar ve Çin güçlerinin bölge halkına müdahalesi, taraflar arasında çatışmalara sebebiyet verdi. Çatışmalara, Ziyauddin bin Yusuf öncülüğünde kurulan Doğu Türkistan İslam Partisi'nin öncülük ettiği belirtilmektedir.

Ziyauddin bin Yusuf kimdir?

Çin'in bölge halkına karşı giriştiği fiili katliam, buna karşı bir ayaklanmayı da beraberinde getirdi.

Ziyauddin, ilk olarak Çinli yetkililere mektuplar yazarak bölgedeki Müslümanlara yönelik ihlallerden bahsetti ve Çin'in bölgeden çekilmesi gerektiğini kaydetti. Bir yanıt gelmeyince, silahlı süreç başlayacaktı.

Çinli askerlerden ele geçirilen silahları kullanan Türkistanlılar ile Çin güçleri arasında çatışmalar bir süre devam etti.

Çatışmalar doğrultusunda, Ziyauddin bin Yusuf ve kendisine bağlı yaklaşık 300 kişi, Barın'da Çin Komünist Partisi'nin merkezine baskın düzenledi. Merkez ele geçirilirken çok sayıda Çin askeri de öldürüldü.

Barın ayaklanması sırasında çekildiği belirtilen bir fotoğraf, Nisan 1990

Çin yönetimi, Barın ayaklanmasını "karşı devrimci bir hamle" olarak nitelerken, ilerleyen yıllarda ise bölgedeki olayları bundan ziyade "terörizm" parantezine alarak suçlayacaktı.

Baskın sonrasında Çin, bölgeye 20 bini aşkın askerden oluşan bir askeri birlik gönderdi. Ziyauddin bin Yusuf'a bağlı birlikler Çin yönetimince kuşatmaya alındı. Çin'in 20 bin askerine karşı Ziyauddin'in takriben 500 gönüllüsü mevcuttu ve gönüllüler oldukça zayıf bir şekilde silahlanmıştı.

Çatışmalarda Türkistanlı direnişçiler, sayı ve silah bakımından dezavantajlı durumdaydı. Türkistanlı direnişçilerin bir kısmı çatışmada yaşamını yitirirken, bir kısmı da Çin güçleri tarafından yakalandı. Yakalananların işkenceye maruz bırakıldığı ve sonunda idam edildiği değerlendirilmektedir. Haziran 1990 tarihinde Çin bölgede yaklaşık 8 bin kişiyi olaylarla bağlantılı olduğu iddiasıyla tutuklayacaktı.

Ziyauddin bin Yusuf, söz konusu çatışma sırasında, 6 Nisan 1990 tarihinde 26 yaşındayken yaşamını yitirdi.

Sivillere yönelik katliam

Çatışmaların öncesinde ve sonrasında, Çin ordu güçleri sivil halkı doğrudan katliamlarla hedef aldı.

Binlerce kişi tutuklanıp cezaevlerinde kaybedilirken, yüzlerce sivil de katledildi. Barın Katliamı'nda katledilen sivillerin sayısı net olarak bilinmemekle beraber, Çin'in bu dönemde katlettiği sivillerin sayısına dair raporlar yüzler ile binler arasında değişiklik göstermektedir.

Doğu Türkistan'ın Çin tarafından dış dünyadan tamamen izole edilmiş olması ve Barın Katliamı'nın oldukça erken bir dönemde yaşanması, sağlıklı bir bilginin ulaşmasına mani olmuştur.

Kaynak: Mepa News