9 Kasım 1993: Mostar Köprüsü'nün yıkılışı

9 Kasım 1993'te Bosna Savaşı esnasında tarihi Mostar Köprüsü'nün Hırvat güçlerince yıkılması hem Bosna savaşının önemli anlarından biri olarak, hem de Balkanlarda 19. yüzyıldan bu yana İslam kültürünün eserlerinin planlı olarak silinmesi çabalarının sembolik bir halkası olarak görülmüştü.

1991'de Slovenya ve Hırvatistan'da başlayan Yugoslavya Savaşları 1992'de Bosna-Hersek'e sıçramış ve beklenilmeyen derecede kanlı bir hale bürünmüştü.

1992 yılı Sırpların Boşnaklara yönelik yoğun soykırımı ile geçmişti.

Savaşın başlarında düşman ortaklığı üzerinden Boşnak ve Hırvatların müttefik olması bekleniyordu. Fakat dönemin Hırvatistan yönetimi Bosna-Hersek'teki Hırvatların Hırvatistan ile birleşmesini hedeflediğinden Boşnaklarla ittifak yanlısı Hırvat liderleri suikastlerle tasfiye edip Boşnak karşıtı Mate Boban gibi siyasi liderleri ve Hırvat Savunma Konseyi (HVO) gibi oluşumları güçlendirdi.

Böylece Ekim 1992'den itibaren Boşnaklar ve Hırvatlar arasında da çatışmalar başladı.

Laşna vadisindeki katliam

Ocak 1993'te şiddetlenmeye başlayan çatışmalar Nisan 1993'te Orta Bosna'daki Laşva vadisinde Hırvatların Boşnaklara karşı katliamlara girişmesiyle açık bir savaşa dönüştü.

Hersek'in merkezi sayılan Mostar şehrinde Hırvat ve Boşnak nüfus başa baş bir dengede yaşamaktaydı. Şehirden geçen Neretva Nehri'nin doğu yakasında Boşnaklar, batı yakasında Hırvatlar çoğunluktaydı.

Mostar 1992 yazında Sırp taarruzunu atlatmayı başarmış ama arkasından şehirde çatışmaya dönmese de Boşnak-Hırvat gerginliği başlamıştı. 

9 Mayıs 1993'te HVO, Mostar'da Boşnaklara yönelik büyük bir saldırı başlattı. Mostar'ın batı yakasındaki Boşnaklar katliama uğratıldı, esir kamplarına kapatıldı veya sürüldü. Şehrin doğu yakasına hakim olan Boşnaklar batı yakasındaki Hırvatların yoğun ateşine maruz kaldılar.

Mostar'ın doğusunun Sırplarca tutulması, kuzeye; Boşnak kontrolündeki bölgelere açılan yollarının da Hırvatlarca kesilmesiyle aynı zamanda kuşatma altına girmiş oldular.

"İslami eserleri yok etmeye özel önem gösterdiler"

Hırvat güçleri bu esnada Mostar'da İslam kültürünün eserlerini yok etmeye özel önem verdiler. Çatışmalardan zarar gören, Osmanlı döneminde inşa edilmiş Mostar Köprüsü 1993'ün Ekim ayı sonlarından itibaren Hırvatlarca özellikle hedef alınmaya başladı.

Mostar Köprüsü

Yıkılmak için hedef alındığı dönemde Mostar Köprüsü

Askeri bir önem taşımayan bu tarihi köprünün yıkılmak istenmesi tamamen ideolojikti.

8 Kasım günü yapılan bombardımanlarda ağır hasar alan Mostar Köprüsü, 9 Kasım 1993'te Hırvat topçu ateşiyle tamamen yıkıldı. Köprünün yıkılış anı kaydedildi ve dünya medyasında yoğun biçimde yer aldı.

Şubat 1994'te Boşnak ve Hırvatların ateşkes yapması üzerine Mostar Köprüsü'nün yerine geçici bir köprü yapıldı. 

Geçici Mostar Köprüsü, 1997

2001'de Mostar Köprüsü'nün aslına uygun olarak inşası projesi başladı. 15,5 milyon dolar maliyetle 23 Temmuz 2004'te Mostar Köprüsü'nün yeniden inşası tamamlandı.

Mostar Köprüsü'nün bugünkü hali

Mostar'da halen Boşnak ve Hırvat rekabeti hayatın her alanında sürmektedir. Savaştan önce 1991 nüfus sayımına göre Mostar'da 43.856 Boşnak, 43.037 Hırvat ve 23.846 Sırp yaşarken 2013 nüfus sayımına göre Mostar'da 51.216 Hırvat, 46.752 Boşnak ve 4.421 Sırp yaşamaktadır.

Kaynak: Mepa News