9 Ocak 1916: Çanakkale Zaferi

18 Mart 1915'te Osmanlı güçlerinin Çanakkale'de İtilaf Devletleri'ni denizde yenmesi üzerine 25 Nisan 1915'te başlayan savaşın çok kanlı kara çarpışmaları da 9 Ocak 1916'da Osmanlı güçlerinin zaferiyle sona erdi.

Bazı tarihçiler savaşın asıl kanlı ve netice veren safhası bu kara savaşı kısmı olduğundan Çanakkale Zaferi'nin tarihini 18 Mart 1915 değil 9 Ocak 1916 olarak kabul etmektedir.

1914'te başlayan 1. Dünya Savaşı'na Almanya liderliğindeki blokta (İttifak Devletleri) katılan Osmanlı Devleti kendisini İngiltere, Fransa ve Rusya'nın başı çektiği İtilaf Devletleri'yle savaşta buldu. 

1914'ün son aylarında Çanakkale Boğazı'nın geçilmesini ve İstanbul'un işgalini planlayan İngiltere, bu yolla hem Osmanlı Devleti'ni yenip saf dışı bırakmayı hem de müttefiki Rusya'ya yardım ulaştırmayı hedeflemekteydi.

Çanakkale Deniz Savaşı (19 Şubat-18 Mart 1915)

19 Şubat 1915'te İngiltere ve Fransa donanmaları Çanakkale Boğazı'na dayandı. Karşılaştıkları güçlü direniş, boğazın ince ve uzun yapısı, 2. Abdülhamid döneminde (1876-1909) yapılan güçlü tahkimat gibi nedenlerle İngiltere ve Fransa donanmaları bazı savaş gemilerinin batması veya ağır hasar almasıyla 18 Mart 1915'te yenilerek çekildiler.

Çanakkale Savaşı'nın 19 Şubat-18 Mart 1915'te süren deniz savaşı safhasında Osmanlı Devleti 40, İngiltere ve Fransa donanmaları ise 700'den fazla askerini kaybetti.

Çanakkale Kara Savaşı (25 Nisan 1915-9 Ocak 1916)

İtilaf Devletleri deniz savaşında aldıkları yenilgiden sonra Çanakkale Boğazı'ndan vazgeçmeyerek kara çıkarması ve savaşıyla donanmalarının boğazdan geçmesine mani olan Osmanlı kara güçlerini yenip bölgeden çıkarmaya karar verdi.

Gelibolu Yarımadası'na 25 Nisan 1915'te İngiliz ve Fransız güçlerinin çıkarma yapmasına Osmanlı güçlerine komuta eden isimlerden olan Alman General Otto Liman von Sanders'in birlikleri çıkarma yapılması muhtemel alanlardan çekmesinin sebep olduğu iddia edilmektedir.

Daha sonra bu yolla Almanların Osmanlı güçlerinin kanını kullanarak İngiltere ve Fransa kara güçlerini yıpratmayı, böylece Almanya-Fransa hattında seyreden kara savaşında dengeleri Almanya lehine değiştirmeye çalıştığı iddia edilmiştir.

Gelibolu Yarımadası'nda aylarca süren çok kanlı çarpışmaların ardından Osmanlı güçlerinin direnişini aşamayacağına karar veren İngiltere'nin en üst düzeyde yetkilileri, İngiliz güçlerinin verdiği ağır zayiata binaen Kasım 1915'te Çanakkale Cephesi'nde yenilgiyi kabullenerek çekilme kararı verilmesini tavsiye ettiler.

İtilaf Devletleri bir yandan çarpışmalar sürerken 7 Aralık 1915'te tahliyeye yönelik kesin kararını verdi. 27 Aralık 1915'te başlayan tahliyeler 9 Ocak 1916'da tamamlandı.

Çanakkale'de kara savaşı, deniz savaşının aksine çok kanlı geçti. Yaralılar da dahil Osmanlı güçleri yaklaşık 250 bin, İtilaf Devletleri ise 300 bin zayiat verdiler. Osmanlı Devleti'nin askeri kaybı 88 bin, İtilaf Devletleri'nin ise 90 binin üzerindeydi.

Çanakkale Savaşı'nın kanlı ve kritik safhası kara savaşı olduğundan pek çok tarihçi Çanakkale Zaferi'nin tarihinin 18 Mart 1915 değil, 9 Ocak 1916 olarak kabul edilmesini savunmaktadır.

Çanakkale Zaferi'nin sonuçları

9 Ocak 1916'da İtilaf Devletleri'nin Çanakkale Cephesi'nde kesin yenilgiye uğraması Osmanlı ülkesinde buruk bir sevince neden oldu. Başkent İstanbul işgalden, ülke kesin bir yenilgiden kurtulmakla beraber Osmanlı güçleri askere alınan eğitimli kesimler de dahil çok ağır zayiat vermişti.

İtilaf Devletleri'nin Boğazları ele geçirememesi Rusya'ya yardım ulaştırılamamasına, Rusya'ya yardım ulaştırılamaması ise 1917'de biri Şubat'ta, diğeri Ekim'de gerçekleşen iki devrimle Rusya'da çarlığın yıkılmasına ve komünizme geçilmesine neden oldu, Rusya 1. Dünya Savaşı'ndan çıkıp kanlı bir iç savaşa düştü.

Rusya'da yaşanan bu gelişme 1916'da İngiltere, Fransa ve Rusya tarafından imzalanıp daha sonra Rusya'nın yeni rejimince ifşa edilecek olan gizli Sykes-Picot Anlaşması'nın kısmen geçersiz kalmasına neden oldu. Bu anlaşmaya göre İtilaf Devletleri'nin zaferi durumunda İstanbul Rus Çarlığı'na bırakılıyordu.

9 Ocak 1916'da kazanılan Çanakkale Zaferi'yle 1. Dünya Savaşı'nda üstünlük İttifak Devletleri'ne (Almanya, Avusturya-Macaristan, Osmanlı, Bulgaristan) geçti. Bu üstünlük 6 Nisan 1917'de ABD'nin İtilaf Devletleri safında 1. Dünya Savaşı'na dahil olmasına değin sürecekti.

Kaynak: Mepa News