ABD, İran'daki protestoculara internet sağlamak için SpaceX'i devreye soktu

Beyaz Saray, iş insanı Elon Musk ile sahibi olduğu SpaceX şirketinin İran'a uydu internet hizmeti sağlaması için görüşme yürütüyor. 

Uydu tabanlı geniş bant hizmeti, İranlıların rejimin internetin yanı sıra bazı sosyal medya platformlarına getirdiği erişim kısıtlamalarını aşmalarına yardımcı olabilir.

İran, 22 yaşındaki Mahsa Amini'nin geçen ay "ahlak polisinin" sorgusunda hayatını kaybetmesinin ardından patlak veren protestolarla çalkalanıyor.

CNN'in Beyaz Saray'dan konuya vakıf kaynaklara dayandırdığı haberle ilgili SpaceX ve Beyaz Saray'dan henüz yorum gelmedi.

Elon Musk, gösterilerin devam ettiği İran'da kesilen internet hizmetlerini sağlamak amacıyla 19 Eylül'de Starlink için ABD makamlarından İran yaptırımlarından muafiyet talep edeceğini açıklamıştı.

Elon Musk neden uzaya binlerce uydu fırlatıyor?

Bunun üzerine ABD Hazine Bakanlığı geçtiğimiz ay bazı uydu internet ekipmanlarının İran'a gönderilebileceğini belirterek şirketin ülkede hizmet sağlamak için lisansa ihtiyaç duymayabileceğini bildirdi. 

Dışişleri Bakanı Blinken da 23 Eylül'de Twitter'dan yaptığı paylaşımda, İran rejiminin sansürüne karşı koymak için İran halkının internet özgürlüğüne ve dijital iletişime daha fazla erişim sağlanması amacıyla genel lisans verilmesi konusunda harekete geçtiklerini duyurdu.

Blinken'ın Twitter'daki paylaşımının altına Musk, "Starlink'i aktive ediyoruz." şeklinde yanıt verdi.

Musk'ın cevabı üzerine İran'da aynı günden sonra Starlink'in resmi sitesine erişimin engellendiği bildirildi. 

İran Cumhurbaşkanı Reisi: Ulusal güvenliğimiz kırmızı çizgimiz

Sinyal alıcı terminal sorunu

Uzmanlar, Starlink uyduları için İran gibi ülkelere internet sinyali göndermenin zor olmadığını ancak ilgili ülkedeki yetkililerin izni olmadan esas yerdeki alıcı ve diğer teknik sorunlar nedeniyle bunun en azından kısa vadede pek mümkün olamayacağına işaret ediyor.

Rusya'nın Ukrayna ile girdiği savaş ve ülkedeki internet kullanımına yaptığı müdahale üzerine Ukrayna'ya uydudan internet sağlamak için 15 bin Starlink terminali gönderen Elon Musk'ın aynı operasyonu İran'da gerçekleştirmesinin kolay olmayacağına dikkat çekiliyor.

Ukrayna hükümetinin bu konuda sağladığı iş birliğinin aksine İran'da yetkililerin Starlink terminallerini güvenlik sorunu olarak göreceği için ülkeye girişine müsaade etmeyeceği, bu kadar teknik donanımın da ancak "kaçak olarak" ülkeye sokulması ve kurulumunun yapılması gerektiği yorumları yapılıyor.

Binlerce Starlink terminali alıcısının İran'a yasa dışı yollardan sokulmasının ve gökyüzünü görecek şekilde yerleşim yerlerinde sabit şekilde gizli kurulumunun lojistik ve finansal olarak altından kalkılamayacak bir yük olacağı ifade ediliyor.

İran Dışişleri Bakanlığı da bu olası girişimlerin İran'ın "egemenliğinin ihlali" olarak görüleceğini açıklayarak bu konuda derhal gerekeni yapacaklarını kaydediyor. 

Uzmanlara göre, Starlink'in, İran hükümetinin iş birliği olmadan girişimlerini ilerletmesi halinde, potansiyel olarak uluslararası yasal ve düzenleyici sonuçlarla karşı karşıya kalabileceğine işaret ediliyor.

ABD hükümetini arkasına alan Starlink'in planlarını uygulaması halinde İran'ın konuyu yasal olarak protesto etmek için başta Birleşmiş Milletler'in uluslararası iletişim düzenleyici organı Uluslararası Telekomünikasyon Birliği olmak üzere diğer küresel yetkili organlara başvurabileceği ifade ediliyor.

Starlink uydu interneti nedir ve nasıl çalışır?

Starlink, SpaceX'in dünyanın yetersiz hizmet alan bölgelerine internet erişimini kolaylaştırmak için yıllardır üzerine çalıştığı uzay tabanlı bir sistem.

Elon Musk'ın kurucusu olduğu SpaceX, en son 24 Eylül'de yerel saatle 19.30 civarında Florida Cape Canaveral Uzay İstasyonu'ndan Falcon 9 roketiyle uzaydaki alçak yörüngeye 52 Starlink internet uydusu daha gönderdi.

İnternette yer alan açık kaynaklara göre, ilk etapta uzaya 4 bin 400 uydu göndermeyi hedefleyen SpaceX'in 2 bin 500'ü aktif halde kullanılan ve 500'ü yörüngelerine doğru hareket ettirilen dünya çevresinde yaklaşık 3 bin uydusu bulunuyor.

​​​​​​​SpaceX'in, 2027'de tamamlanması hedeflenen proje kapsamında Starlink uydularıyla dünya yörüngesinde 12 bin uyduluk ağ kurmayı planladığı ve mevcut uydularla 40 ülkede Starlink internet ağı oluşturduğu kaydediliyor.

TV sinyali gönderen normal uydular yeryüzünden 35 bin kilometre yukarıdaki jeostatik denilen yüksek yörüngede hareket ederken Starlink internet uyduları yeryüzünden yaklaşık 550 kilometre yükseklikteki dünyaya en yakın yörüngede bulunuyor.

Elon Musk, Twitter personelinin yüzde 75'ini işten çıkarmayı planlıyor

Bu nedenle, Starlink uydu sinyallerinde 20 milisaniye gecikme yaşanırken jeostatik yörüngesindeki uydularda bu gecikme mesafeden dolayı 30 katına yani 600 milisaniyeye çıkabiliyor.

Starlink uyduları, yeryüzüne yakınlıkları ve gelişmiş teknolojileri nedeniyle şirketin kullanıcılara gönderdiği yeryüzündeki Starlink terminalleri denilen alıcılara saniyede 100 Mb veri gönderebiliyor.

Ancak Starlink uyduları saatte 27 bin kilometre gibi yüksek hızla sürekli hareket ettiğinden, sinyal alıcı bir terminalin açısında en fazla 4 dakika kalabiliyor ve alıcıların arkadan gelen bir sonraki uyduya bağlanması gerekiyor.

TV sinyali gönderen uydular dünyadan 35 bin kilometre uzakta olduğu için açıları bir ülkeyi veya kıtayı kapsarken Starlink uyduları, dünyaya yakınlıklarından dolayı daha küçük alan ve açıları kapsıyor.

Starlink'in internet sitesinde, dünyanın her yerindeki uzak ve kırsal konumlarda yüksek hızlı, düşük gecikmeli geniş bant internet verilebildiği ifade ediliyor.

Aylık 110 dolar istenen internet servisine abone olunduğunda gönderilen Starlink kitinin içinde bulunan Starlink alıcı terminali, Wi-Fi yönlendirici ve kablolar gibi teknik donanım için de tek seferlik 599 dolar ödeme isteniyor.

Kaynak: Euronews