ABD neden TikTok'u yasaklamak, istiyor süreçle ilgili gelişmeler neler?

Erin Hale | Al Jazeera | Tercüme: Mepa News

ABD Temsilciler Meclisi'nin Çarşamba günü uygulamanın Çinli geliştiricisi ByteDance'ın şirketten ayrılmasını ya da ABD uygulama mağazalarından çıkarılmasını talep eden bir tasarıyı kabul etmesinin ardından ABD TikTok'u yasaklamaya bir adım daha yaklaştı.

Amerikalıları Yabancı Düşman Kontrollü Uygulamalardan Koruma Yasası, iki partinin de büyük desteğini alarak 352 lehte ve sadece 65 aleyhte oyla kabul edildi.

Temsilciler Meclisi'ndeki pek çok milletvekili, uygulamanın Çin devletinin kullanıcı verilerine erişmesine ve son derece popüler olan sosyal medya platformunun bağımlılık yaratan algoritması aracılığıyla Amerikalıları etkilemesine olanak sağlayabileceğini savunuyordu. Beyaz Saray tasarıyı destekledi ve Başkan Joe Biden Kongre'den geçmesi halinde tasarıyı imzalayacağını söyledi.

Ancak kanun yapıcılar ve Beyaz Saray, TikTok'un 170 milyon ABD'li kullanıcısının birçoğuyla -ülkenin yaklaşık yarısını temsil ediyor- ve bir yasağın ifade özgürlüğünü ihlal edeceğini söyleyen sivil özgürlükler ve dijital haklar gruplarıyla anlaşmazlık içinde.

Bu arada yasa tasarısı, ABD yasama organının üst kanadı olan ABD Senatosu'ndan geçmesi de dahil olmak üzere hala engellerle karşı karşıya. Tasarı, her iki taraftaki yasa koyucuların yeni bir inceleme turuyla ve yasağın farklı versiyonlarının potansiyel rekabetiyle karşı karşıya kalacak.

ABD neden ByteDance'in TikTok'tan ayrılmasını istiyor?

TikTok üzerindeki savaş, ABD-Çin rekabetinin ve Washington'un potansiyel yabancı etki kampanyalarını engelleme girişimlerinin en son aşaması. TikTok örneğinde, ABD'li yasa koyucular ByteDance'ın Çin Komünist Partisi tarafından gizlice kontrol ediliyor olabileceğinden endişe ediyor.

Şirket, hassas kullanıcı verilerini Çin hükümeti ile paylaştığı iddialarını reddetti. "ByteDance Çin hükümetine ait değildir ya da Çin hükümeti tarafından kontrol edilmemektedir. Özel bir şirkettir" diyen TikTok CEO'su Shou Chew, Mart ayında Kongre önünde verdiği bir ifadede de bunu dile getirmişti.

Ancak Çinli yasa koyucuların yerli teknoloji firmalarını baskı altına alma konusunda bir geçmişi var. Pekin ayrıca siyasi açıdan hassas içerikleri sansürlemesi ve "Büyük Güvenlik Duvarı" ile kullanıcıların Batılı sosyal medya ve sitelere erişimini kısıtlamasıyla da tanınıyor.

Senato İstihbarat Komitesi'nin Cumhuriyetçi Başkan Yardımcısı Marco Rubio, bu hafta "dünya çapındaki tehdit değerlendirmeleri" konulu yıllık oturumda ByteDance da dahil olmak üzere "Çin'deki her şirketin Çin Komünist Partisi tarafından kontrol edildiğini" söyleyerek bu korkuların çoğunu dile getirdi.

Rubio, "Dünyanın en iyi yapay zeka algoritmalarından birine sahip olan bir şirketi kontrol ediyorlar. Bu ülkede TikTok tarafından kullanılan bu algoritma, Amerikalıların verilerini kullanarak zihninizi okuyor ve hangi videoları görmek istediğinizi tahmin ediyor" dedi.

Birçok ABD'li yasa yapıcı ve Beyaz Saray, TikTok'un "nitelikli bir alıcıya" -muhtemelen Batılı bir şirkete- satılmasının Çin etkisini keseceğine inanıyor.

Ancak yasa tasarısı bununla da kalmıyor ve aynı hükümleri diğer "yabancı düşmanların kontrolündeki" uygulamalar ya da "bir içerik tavsiye algoritmasının işletilmesi ya da veri paylaşımına ilişkin bir anlaşma" için de geçerli kılıyor.

Bu durum, Grindr gibi diğer uygulamaların izinden giden Temu ve Shein gibi diğer popüler Çin hazır giyim uygulamalarını da kapsayabilir. 2020 yılında, Çinli popüler eşcinsel arkadaşlık uygulaması sahibi, uygulama verilerinin Amerikalılara şantaj yapmak için kullanılabileceği yönündeki ulusal güvenlik endişeleri nedeniyle 600 milyon dolara satılmak zorunda kalmıştı.

TikTok ne diyor?

TikTok kendisine yöneltilen suçlamaları reddetti, ancak ABD'li yasa koyucuları ikna etme konusunda pek etkili olamadı.

CEO Chew'in geçen yıl Kongre önünde verdiği ifade, Çin'in uygulama üzerindeki etkisine ilişkin endişeleri gideremediği için yaygın olarak "felaket" olarak algılandı.

Çin hükümeti ByteDance'ın yüzde 1 hissesine sahip ve Pekin merkezli şirketteki üç yönetim kurulu üyesinden birini kontrol ediyor.

Ancak eleştirmenler, duruşmanın kısmen yasa koyucuların tribünlere oynaması nedeniyle başarısız olduğunu söylüyor. Singapurlu ve orduda yedek subay olarak görev yapan Chew'in Çin Komünist Partisi'ni destekleyip desteklemediği sorgusu, 1950'lerdeki ABD'nin "Kızıl Korku" dönemini anımsatan sahnelerle dikkat çekti.

Tasarı yasalaşacak mı?

ABD Başkanı Joe Biden, Senato Demokratlarının şu anda komitede takılıp kalmış rakip bir versiyonu olmasına rağmen, TikTok'un elden çıkarılması tasarısını destekleyeceğini söyledi.

Senato'nun RESTRICT Yasası, Ticaret Bakanlığı'na "yabancı düşmanlar" tarafından kontrol edilen uygulamaları yasaklamak için doğrudan harekete geçme yetkisi verirken, Temsilciler Meclisi'nin "Amerikalıları Yabancı Düşman Kontrollü Uygulamalardan Koruma Yasası" Beyaz Saray'da başlıyor.

Temsilciler Meclisi versiyonu şu an için öne geçmiş olsa da, yasalaşabilmesi için Senato tarafından onaylanması ve ardından Başkan Biden tarafından imzalanması gerekiyor.

Bu normal zamanlarda zorlu bir süreç olurdu ancak 2024 yılı ABD'de başkanlığın, Temsilciler Meclisi'nin tamamının ve Senato'daki 100 sandalyeden 34'ünün el değiştireceği bir seçim yılı. Bu nedenle gelişmelerin Kasım ayındaki oylama sonrasına ertelenmesi mümkün. ByteDance ayrıca ABD mahkemelerinde herhangi bir yasağa itiraz da edebilir.

Senato Çoğunluk Lideri Demokrat Chuck Schumer, tasarının Temsilciler Meclisi'nde kabul edilmesinin ardından kısa bir açıklama yaparak Senato'nun "yasayı Temsilciler Meclisi'nden geldiğinde inceleyeceğini" söyledi.

Ancak tasarıya destek ve karşıtlık partiler arasında aynı çizgide değil.

TikTok yasağı Rubio gibi üst düzey Cumhuriyetçi senatörler tarafından desteklenirken, bir diğer Cumhuriyetçi Senatör Rand Paul, anayasaya aykırı olduğunu düşündüğü tasarıyı engelleme sözü verdi.

Muhafazakâr Kuzey Dakota eyaletinden Cumhuriyetçi Senatör Kevin Cramer da ABD'li gazetecilere tasarı Senato'dan geçerken nefeslerini tutmamalarını söyledi.

Cramer, "Bunun gerçekten hızlı olacağını hayal etmek benim için zor. Biz işleri hızlı yapmayız. İşleri hızlı yapmamak üzere tasarlandık, bu yüzden aylar sürer diye düşünüyorum" dedi.

Donald Trump ve TikTok

Cumhuriyetçilerin başkan adayı olan eski ABD Başkanı Donald Trump da TikTok konusundaki tutumunu değiştirdi.
Yönetimi 2020'de uygulamayı yasaklamaya çalıştı, ancak dört yıl sonra taraf değiştirmesi Kasım ayında genç seçmenlerden oy almasını sağlayabilir.

ABD federal hükümeti ve birkaç eyalet TikTok'un kullanımını kısıtlamak için ayrı ayrı girişimde bulundu. Montana geçen yıl uygulamayı tamamen yasaklayan ilk ABD eyaleti oldu, ancak yasal bir itiraz devam ediyor.

Tasarı geçerse TikTok ABD'de yasaklanacak mı?

Tasarının Temsilciler Meclisi versiyonu TikTok'u açıkça yasaklamıyor ve ByteDance'a sahipliğini elden çıkarması için altı ay süre veriyor, ancak bazı gözlemciler Pekin'in TikTok'un Batılı ya da ABD dostu bir şirkete satışını onaylama olasılığı düşük olduğundan bunun fiili bir yasak olduğunu söylüyor.

Çin gözlemcisi Bill Bishop bu hafta Sinocism bülteninde "TikTok'u elden çıkarmaya ya da yasaklamaya zorlayan bir yasanın muhtemelen bir yasak anlamına geldiği konusunda TikTok'la aynı fikirdeyim, çünkü ÇHC [Çin Halk Cumhuriyeti] politika yapıcılarının zorunlu bir elden çıkarmayı onaylaması pek olası değil" dedi.

"ÇHC politika yapıcılarının TikTok'un elden çıkarılmasına hayır demelerinin bir nedeni de TikTok'un Çin'den çıkan ilk küresel internet platformu olması. Hükümet yıllardır Çin'in hikayesini iyi anlatma konusunda uluslararası söylem gücündeki payını artırma ihtiyacından bahsetti, ancak bunu yapmak için küresel çabalar öncelikle YouTube, Instagram, Facebook ve Twitter gibi ABD platformlarına dayanıyordu" diye yazdı. "TikTok bu dağıtım engelini kırmaya yardımcı oluyor."

Pekin, Perşembe günü yurtdışında faaliyet gösteren Çinli şirketlerin çıkarlarını korumak için "gerekli tüm önlemleri alacağını" söyleyerek boyun eğmeye isteksiz görünüyor.

Çin Ticaret Bakanlığı Sözcüsü He Yadong bir basın toplantısında yaptığı açıklamada, "ABD piyasa ekonomisi ve adil rekabet ilkelerine gerçekten saygı göstermelidir" diyerek Washington'a "yabancı şirketleri haksız yere baskı altına almayı bırakma" çağrısında bulundu.

He Yadong, "Çin meşru hak ve çıkarlarını kararlılıkla korumak için gerekli tüm tedbirleri alacaktır" dedi.

TikTok hakkında endişeye kapılmak için bir neden var mı?

Toronto Üniversitesi Citizen Lab, 2021 yılında TikTok ve Çinli kardeşi Douyin hakkında uzun bir analiz yapmış ve kanıtların "TikTok'un kullanıcı gönderilerine siyasi sansür uygulayıp uygulamadığı konusunda kesin olmadığını" ve ne Douyin'in ne de TikTok'un "kötü amaçlı yazılımlar tarafından sergilenenlere benzer açıkça kötü niyetli davranışlar sergilemediğini" söylemiştir.

Yazar Pellaeon Lin, Douyin ve TikTok'un daha sonra her pazar için özelleştirilen aynı kaynak kodunu ve "nefret söylemi", "intiharı önleme" ve "hassas" olarak etiketlenen içerik için kısıtlamaları paylaşıyor gibi göründüğünü, bazı siyasi anahtar kelimelerin Douyin'de kısıtlandığını ancak TikTok'ta kısıtlanmadığını söyledi.

"Bu özelleştirmelerden bazılarının sunucu tarafından döndürülen farklı yapılandırma değerleriyle açılıp kapatılabildiğini gözlemledik. Endişeliyiz ancak bu özelliğin gizliliği ihlal eden gizli özellikleri açmak için kullanılabileceğini doğrulayamadık." dedi Lin.

TikTok'un bağımlılık yaratan yapısı, çocuklar üzerindeki potansiyel olumsuz etkisine ilişkin endişeleri de beraberinde getirdi. Ancak yasağı eleştirenler, aynı şeyin Instagram gibi diğer sosyal medya platformları için de söylenebileceğini belirtiyor.

TikTok yasağına kim karşı çıkıyor?

Tasarıya birçok TikTok kullanıcısı, özellikle de videolarından her ay birkaç yüz ila binlerce ABD doları kazanarak para kazanabilen içerik oluşturucular karşı çıkıyor.

Ayrıca olası yasak kararı ABD'deki Amerikan Sivil Özgürlükler Birliği ve Electronic Frontier Foundation gibi sivil ve dijital haklar grupları tarafından da mercek altına alındı.

Avrupa Birliği'nin aksine, ABD'de hala birleşik bir federal veri gizliliği yasası bulunmuyor; Gorski, ABD kullanıcı verilerinin korunmasına ilişkin endişelerin çoğunu gidereceğini söyledi.

Diğer uzmanlar TikTok'un daha önce Twitter olarak bilinen X uygulaması ve Meta'nın sahip olduğu Facebook ve Instagram gibi çalıştığını belirtiyor.

AB'nin geçen yıl Meta'ya gizlilik yasalarını ihlal ettiği için 1.3 milyar dolar ceza kestiği göz önüne alındığında, tam olarak çok yüksek bir rakam olmasa da, tüm bu şirketler şüpheli politikalar yürütürken TikTok'u tek başına yasaklamanın ikiyüzlülük olacağını söylüyorlar.

Diğer ülkeler TikTok'a erişimi yasakladı ya da kısıtladı mı?

TikTok ABD dışında da mercek altında. Nepal ve Hindistan TikTok'u yasakladı. Hindistan açısından yasak, Yeni Delhi'nin Pekin ile süregelen jeopolitik gerilimlerinden kaynaklanıyor.

Afganistan, Avustralya, Belçika, Kanada, Danimarka, Hollanda, Yeni Zelanda, Tayvan, Birleşik Krallık ve AB yönetim organları da dahil olmak üzere pek çok hükümet uygulamayı devlet telefonlarından yasakladı. Pakistan ve Endonezya da TikTok'a erişimin kısıtlanıp kısıtlanmayacağı ve ne kadar kısıtlanacağı konusunda kararsız kaldı.

Silikon Vadisi'nin teknoloji devlerini aşırıya kaçtıkları iddiasıyla dizginleme konusunda başarılı bir geçmişe sahip olan AB, TikTok'un bir sonraki büyük sınavı olabilir. Şubat ayında AB, TikTok hakkında resmi bir soruşturma başlattı, ancak daha çok içerik, reklam ve bağımlılık yaratan uygulamanın çocuklar üzerindeki etkisine odaklanacak.

Şirket, gizlilik ihlalleri nedeniyle AB tarafından halihazırda 370 milyon dolar para cezasına çarptırılmış durumda.

Kaynak: Mepa News