Afganistan'daki ateşkes nasıl okunmalı?

ABD destekli Kabil hükümeti başkanı Eşref Gani tarafından 7 Haziran tarihinde tek taraflı olarak Taliban'a karşı ilan edilen ateşkes, gelinen süreçte Taliban'ı masaya çekmeyi amaçlayan bir ABD politikasına dönüşmüş durumda.

7 Haziran'da Cumhurbaşkanlığı resmi Facebook sayfasından yapılan canlı yayında Eşref Gani, Taliban'a karşı tek taraflı olarak ateşkes kararı aldıklarını ilan etmiş, ateşkesin 12 Haziran'da başlayıp 19 Haziran'da sona ereceğini belirtmişti.

Eşref Gani tarafından ilan edilen ateşkes planı, Afganistan'da varlık gösteren IŞİD, El Kaide ve Tahrik-i Taliban Pakistan (TTP) örgütlerini kapsamıyordu.

Aynı tarihte Birleşmiş Milletler (BM) tarafından yapılan çağrıda Taliban'ın bu ateşkese olumlu karşılık vermesi gerektiği ifade edilmişti: "BM Genel Sekreter Sözcüsü Stephane Dujarric, günlük basın brifinginde, Guterres'in Afganistan Devlet Başkanı Eşref Gani'nin Taliban örgütüne karşı yürütülen savaşta geçici ateşkes ilan etmesini memnuniyetle karşıladığını söyledi.

Dujarric, 'Genel Sekreter, Taliban'a geçici ateşkese karşılık vermesi ve Afganistan Devlet Başkanı Gani'nin doğrudan müzakerelere başlamaya yönelik barış önerisini kabul etmesi çağrısı yapıyor.' dedi."

Taliban'ın kendi ateşkesi

9 Haziran'da Taliban kaynakları tarafından yapılan açıklamada ateşkes şartlı olarak kabul edildi. Aslında Taliban'ın yaptığı ateşkes anlaşması Kabil hükümetinin ateşkesinden bağımsız bir seviyedeydi. Taliban, Kabil hükümetinin ateşkes tarihlerini tanımadı ve kendi tarihini ve kurallarını belirledi.

Buna göre, "Halkın bayramı güvenlik ve barış içinde geçirmesi için" Ramazan bayramı boyunca sadece 3 günlük bir ateşkes ilanı yapıldı.

Ateşkesin ülkedeki yabancı güçleri kapsamadığı ve bu kuvvetlerin düzenlenen saldırılarda hedef alınmaya devam edileceği ifade edildi.

Nitekim bu kapsamda Taliban tarafından başkent Kabil'in kuzeyindeki Pervan iline bağlı Bagram ilçesindeki ABD'nin en büyük askeri hava üssüne yönelik füze saldırıları gerçekleştirildi.

Ülkede sağlanan bu ateşkes, yıllardır savaş ve çatışma ortamı içinde bayram geçiren Afgan halkı için şüphesiz bir umut oldu. Ülkenin içinde bulunduğu ortamdan bir an önce kurtulması gerektiğini birçok kez gösterilerle dile getiren halk, ateşkese oldukça sıcak baktı ve sokaklarda Taliban savaşçıları ve Kabil hükümeti güçleriyle bir arada kutlamalar yaptı.

ABD'nin amacı ne?

ABD destekli Kabil hükümeti tarafından atılan ilk ateşkes adımı şüphesiz askeri olarak yenilgiye uğratılamayan Taliban'ı masaya çekme amacını taşıyor. Ülkede askeri bir çözümün mümkün olmadığına inanan ABD bu bağlamda Kabil hükümetini destekliyor.

Eşref Gani, ateşkesin daha etkili siyasi masa görüşmelerine evrilebilmesi için büyük çaba sarf ediyor. Gani, dün Afganistan Ulusal Devlet Televizyonu'nda (RTA) yaptığı açıklamada, ateşkesin süresinin tek taraflı uzatıldığını belirtti.

Afgan yerel medyasının da Gani'yle koordine olarak hareket ettiğini görmek mümkün. Ülkedeki bazı yerel haber kanalları tarafından dün yapılan açıklamalarda, Taliban'ın da ateşkesi uzatma niyetinde olduğu öne sürüldü. Ancak bu iddialar Taliban tarafından doğrulanmadı.

ABD destekli Kabil hükümetinin bu çabaları bir bakıma ülkenin içinde bulunduğu durumu en iyi şekilde özetliyor. Ancak Taliban'ın bu ateşkes sürecinin siyasi masa görüşmelerine evrilmesine izin vereceğini öngörmek pek mümkün değil.

Görüşmelerin başlaması için Taliban'ın yıllardır Kabil hükümetine sunduğu bir şart var. Bu da işgalci olarak nitelendiren yabancı güçlerin bir an önce ülkeyi terk etmesi.

Ülkedeki ateşkes ortamı Afgan yerel medya mensuplarının aktardığı kadar "kusursuz" bir şekilde yürümüyor. Taliban kaynakları tarafından aktarılan bilgilerde, ülkenin farklı yerlerinde ateşkesin Kabil hükümeti güçleri tarafından ihlal edildiğine dair emareler bulunuyor.

Bu da bir bakıma Taliban'ın ateşkes konusunda daha temkinli davranmasına yol açtı. Bayramın ilk gününden bu yana özellikle başkent Kabil'de hükümet güçleriyle buluşan Taliban yetkilileri arasında üst düzey herhangi bir isim bulunmuyor. Başkent Kabil'de görüntülenmiş Taliban mensuplarının çoğu sıradan savaşçı statüsünde ve ABD işgalinden sonra ellerine geçen ilk fırsatta kent merkezini gezmeye çalışıyorlar. 

Ülkenin doğusundaki Nangarhar ili başta olmak üzere ülkenin birkaç bölgesinde Kabil hükümeti ile Taliban valilerinin bir araya geldiği görüldü.

Aynı şekilde Kabil hükümetine bağlı yetkililerden bazıları da Taliban savaşçılarını kenti ofislerinde ağırladı. Bunlardan birisi Kabil hükümetinin atadığı Ferah valisiydi. 

Kabil hükümetinin Ferah Valisi Taliban savaşçılarını ofisinde ağırladı

Taliban güçleri ülkenin batısında yer alan Ferah ilinde oldukça etkin durumda.

Kabil hükümeti güçlerinin Ferah kent merkezinin Taliban kontrolüne geçmesinden endişe ettiği bir dönemde Ferah valisinin bu şekilde bir karşılamada bulunması oldukça manidar.

Kabil hükümeti ne istiyor?

Yine Kabil hükümeti yetkileriyle Taliban savaşçıları arasında gerçekleşen buluşmalarda hükümet yetkilerinin üst düzey koruma tedbirleri içinde bölgeye geldiğini de eklemek gerekli.

Kabil hükümetinin ateşkes süresini uzatmak istemesindeki bir diğer ve asıl önemli husus, Taliban kuşatmasında bulunan ve ikmal yapılamayan bölgelere karadan yiyecek ve mühimmat ikmali yapabilmek ve görev süresi dolan askerlerin değişimlerini sağlayabilmek.

Siyasi plan dışında askeri olarak, üç günlüğüne de olsa Kabil hükümeti güçleri bu ateşkesten en etkili şekilde faydalanmak isteyecektir.

Bu ateşkesin kendi içinde birçok ayrıntıyı da barındırdığını belirtmek gerekli. Taliban savaşçıları Kabil hükümeti güçlerine bağlı resmi asker ve polislerle buluşurken, Erbaki olarak bilinen yerel polis biriminden kimseyle bu şekilde bir buluşma gerçekleşmedi.

IŞİD'in Nangarhar'da Kabil hükümeti güçleri ve Taliban'ın bir arada olduğu topluluğu canlı bombayla hedef alması dışında ateşkesin sağlandığı bu süreçte ülkede büyük çaplı bir saldırı gerçekleşmedi. Ancak daha önce de belirttiğim ve Taliban sözcüsünün de açıklaması üzere, Kabil hükümetine bağlı güçler bazı bölgelerde ateşkesi ihlal ederek Taliban savaşçılarını öldürdüler. 

In yet another violation of ceasefire, #Kabul regime gunmen martyred a Mujahid (Abdul Khalil) who visited his home in Tekhan Dara area of Siyah Gerd #Parwan for #Eid

— Zabihulla-M (@ZabihullaM4) 15 Haziran 2018

Taliban tarafından 3 günlük ilan edilen ateşkes bugün bitiyor. Taliban'ın bu süreci daha fazla uzatacağı düşünülmüyor. 

Afganistan'daki ateşkes atmosferinin sağladığı rahatlıkla çekilen fotoğraflar ve coşku, maalesef ülkede kalıcı barışa yönelik atılması gereken adımları desteklemiyor. Ülkede kalıcı bir barışın sağlanabilmesi için ilk olarak Taliban'ın defalarca ifade ettiği, ABD öncülüğündeki yabancı güçlerin ülkeyi terk etmesi gerekli.

Taliban yıllardır bu talebini dile getiriyor ve ABD bu talep yerine gelmeden Taliban'ı bir şekilde masaya çekmeye çalışıyor.

Özet olarak bu ateşkes de ABD'nin 'masa' hamlelerinden bir hamle olarak okunabilir.