Ali Abdullah Salih

Yemenli asker ve siyasi

Yemen’e 33 yıl hükmetti. 1999 yılında Yemen’de halk tarafından seçilen ilk başkandı. 2011 yılında Arap baharının şiddetli rüzgarı onu da yakaladı. Devrim sırasında kendisine düzenlenen suikastten yara alarak kurtuldu. Körfez ülkeleri tarafından istifasına mukabil dokunulmazlık hakkı teklif edildi. 2014 yılında Husiler ile ittifak yoluna gitti. Husilerle beraber ortak hükümet meclisi kurdu. Daha sonra ittifaktan çekilmesiyle ölümüne sebep olan yoğun çatışmalar baş gösterdi. Salih 4 aralık 2017 tarihinde Husilerin konvoyuna düzenlediği saldırıda hayatını kaybetti.

Doğumu:

Ali Abdullah Salih 1942 yılı 21 mart günü başkent San’a’nın Sanhan mıntıkasındaki Beyt Ahmar köyünde fakir bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi. Salih daha küçükken babası ile annesi boşandığı için hayatın zorluğunu küçük yaşlardan itibaren hissetmeye başladı.

Eğitimi:

Küçük yaşlarında çobanlık yapan Salih,  ilk olarak köyündeki yetersiz ilkokulda sınırlı bir eğitim aldı. 1958’de köyü terk etti ve 16 yaşında iken orduya katıldı.1960 yılında subay okuluna girmeye hak kazandı. 23 eylül 1963 yılındaki Britanya ve Yemen Monarşisine karşı Cumhuriyetçi isyanda yer aldı. Monarşi yanlıları tarafından 70 gün kuşatılan San’a’da cumhuriyetçilerin safında savaştı. Sonuçta cumhuriyetçiler savaşı kazandı ve Salih teğmen rütbesine terfi ettirildi. Daha sonra zırhlı araç ve tank savaşları konusunda uzmanlaşmak için 1964’te zırhlılar okuluna katıldı. Eğitim sonrası uzmanı olduğu zırhlı birliklerde birçok görev üstlendi. 1975 yılında Taiz’deki Halid bin Velid kışlasında Tuğgenaral rütbesine kadar yükselen Salih, ailesini ülkenin stratejik bazı kurumlarında özelikle diplomasi ve dış misyonlarda kadrolaştırdı.

Siyasi tecrübe:

Ali Abdullah Salih Taiz’de Tuğgeneral rütbesine yükseldikten sonra  Kuzey Yemen’in en etkili şahıslarından biri oldu. Sonraki zamanlarda ülkedeki kabileler ile iyi ilişkiler geliştiren Salih ülkede nüfuzunu daha da arttırdı. 11 Kasım 1979 yılında Yemen Arap Cumhuriyeti Başkanı İbrahim El-Hamdi ve kardeşi esrarengiz bir biçimde öldürüldü. İbrahim el-Hamdi’nin halefi olan ve bir sene civarında ülkeyi idare eden Ahmed el-Gameşi’de bir sene başkanlık yaptıktan sonra bombalı çanta saldırısı ile öldürüldü. El-Gameşi’nin ölümünden bir ay kadar sonra Salih, Başkanlık Meclisi başına getirildi ve meclis tarafından Yemen Arap Cumhuriyeti ve Yemen Silahlı Kuvvetlerine başkanlık görevinde getirildi.

Kasım 1979 yılında Libya destekli Arap milliyetçisi subaylar tarafından Salih’e darbe girişiminde bulunuldu. Fakat halkın darbeye destek vermemesi sebebiyle darbe girişimi başarısız oldu. Darbeden sonra Salih, ordu idaresi ve emniyet birimlerindeki önemli pozisyonları akrabaları ile doldurmaya başladı. Hatta liyakat sahibi kişileri bu kurumlardan ekarte edip kendi köyü ve bölgesindeki akraba ve tanışlarını kurumlara soktu.

22 Mayıs 1990 yılında iki parça olan Kuzey ve Güney Yemen birleşti. Birleşmenin üçüncü senesi güneyliler ve kuzeyliler arasında adeta hafif yoğunluklu bir savaş gibi suikastler ve çatışmalar görüldü. Çatışmalar daha sonra hakiki bir harbe dönüştü ve savaş Ali Abdullah Salih komutasındaki meşru hükümet olarak isimlendirilen Kuzey Yemenliler tarafından kazanıldı. Birleşmeden önce Güney Yemen’in Başkanı olan Başkan yardımcısı Ali Salim el-Beyd, mücadeleyi kaybedince Umman Sultanlığına kaçtı.

7 Temmuz 1994’te Kuzey-Güney birleşmesi tekrardan sağlandıktan sonra 1994 Kasım ayında Abdurabbeh Mansur el-Hadi,  Salih’in yardımcısı olarak atandı.

1999 yılında Salih’in partisinden ayrılıp yeni parti kuran Necip Kahtan Şa’bi, 1999 yılı seçimlerinde Salih’e karşı tek rakip olarak çıktı. Salih 1999 yılındaki başkanlık seçimini kazandı ve Yemen’in seçimle gelen ilk başkanı oldu. 2003 yılında anayasa değişti ve ikinci kez başkan seçilen adayın 7 yıl başkanlık yapacağını ilan edildi. Salih, 2003 yılında seçimlere girmeyeceğini açıklamasına rağmen seçime girdi ve kazandı.

2004 yılına gelindiğinde Bedreddin el-Husi ve Husi cemaati, Kuzey Yemen’in Sa’da şehrinde Salih’e karşı isyan başlattı. Hükümete karşı birçok eylem ve çatışmaya girildi.  Her ne kadar Husilerin Zeydi imametini ikame etmek için savaştıkları iddia edilse de Husiler, siyasette daha aktif olmak ve ülkenin zenginliklerinden daha fazla istifade etmek için isyan başlattıklarını ilan etmekteydi.

Ali Salim El-Beyd Yemen’e döndükten sonra aktif siyasete girdi. Bağımsız bir Güney Yemen sloganıyla siyasete giren El-Beyd sonrası Yemen’de ayrılıkçıların sesi daha da gürleşmeye başlamıştı.

2011 yılı başlarında başlayan arap baharı gösterilerinden Yemen’de nasibini almıştı. Özellikle Tunus ve Mısır’da diktatörlerin düşmesi sonrası Yemen’in çeşitli bölgelerinde diktatörlük düzeninin yıkılması için halk sokaklara dökülmeye başladı.

Yine 2011’de Salih, başkanlık sarayında suikaste uğradı. Saldırıdan ağır yaralı kurtulan Salih tedavi için Suudi Arabistan’a sevk edildi. Suudi Arabistan’da bir dizi operasyon geçiren ve tedavi gören Salih’in yerine geçici olarak yardımcısı Abdurabbeh Mansur el-Hadi getirildi. Salih, Eylül 2011 tarihinde Yemen’e geri döndü. Uluslararası ve bölgesel çağrılar ile Körfez ülkeleri, Salih’e başkanlık yaparken işlediği suçlardan yargılanmayacağını ve kendisine istifa karşılığı dokunulmazlık hakkı verilmesini teklif etti. Salih’in teklifi kabul etmesi üzerine 23 kasımda AB, BM, ABD ve Körfez ülkelerinin de onayıyla Başkanlık makamına Abdurabbeh Mansur el-Hadi getirildi.

21 Ocak 2012 tarihinde Yemen meclisi Salih’in dokunulmazlığı kaldırdı ve 33 yıllık diktatörlük döneminde işlediği siyasi suçlardan yargılanacağını ilan etti. Salih teorik olarak başkanlıktan uzaklaştırılmasına rağmen partisi, yakın kabileler ve bölgesel ilişkileri aracılığı ile ülkede etkinliğini devam ettirdi. Bu sebepten ötürü Eylül 2014’te Husilerin Yemen’in başkenti San’a ve diğer büyük şehirleri herhangi bir zorluk ve direniş ile karşılaşmadan sürpriz bir saldırı ile ele geçirmesinde Salih’in büyük rol oynadığı tahmin edilmekte. 7 Kasım 2014’te Yemen’deki istikrar ve güven ortamını bozdukları gerekçesi ile Ali Abdullah Salih ve beraberinde Abdulhalik el-Husi ve Abdulyahya el-Hakim gibi Husi komutanlar yaptırım listesine alındı. Salih ve diğer komutanlara seyahat yasağı konulmasının yanı sıra banka hesapları donduruldu.

Salih, 6 Ağustos 2016 tarihinde Husiler ile ele geçirdikleri bölgelerin yönetimi için on kişiden oluşan bir hükümet ilan etti. Salih-Husi ittifakı üzerinden 3 sene geçtikten sonra yani 2 Eylül 2017’de başkent San’a’da ilk defa ağır silahların kullanıldığı ve sokak çatışmalarının yaşandığı Salih yanlıları ile Husiler arasında bir savaş ortamı oluştu. Çatışmaların başlaması ile Yemen’e komşu ülkelere seslenen Salih, Husilere karşı durulması gerektiği ve Yemen üzerindeki kuşatmanın kaldırılmasının elzem olduğunu vurguladı. Ayrıca Arap koalisyonu ile pozitif yönde çalışacağını ilan etti. Bunun üzerine Abdulmelik El-Husi, devrik lideri ve bağlı kuvvetleri Yemen’de fitne ve ihanet tohumları ekmekle suçladı. Husiler San’a’da Salih yanlısı kuvvetlerle 3 günlük çatışmalar sonrası San’a Salih’i güney San’a’da kuşattı. Kuşatmadan çıkmaya çalışan Ali Abdullah Salih, 4 Aralık 2017 tarihinde Husiler tarafından öldürüldü.

Kaynak: Mepa News