Analiz | ABD İran'ın saldırısına nasıl karşılık verecek?

James Politi, Felicia Schwartz | Financial Times | Tercüme: Mepa News

Joe Biden Salı günü Beyaz Saray'ın dışında kameraların karşısına geçerek, ulusal güvenlik ekibiyle iki gün süren görüşmelerin ardından ABD'nin Ürdün'deki askerlerine yönelik ölümcül saldırıya vereceği yanıta nihayet karar verdiğini söyledi.

Ancak ABD Başkanı bu mesajı başka bir mesajla yumuşattı: Bölgede daha geniş çaplı bir çatışma istemediğini söyledi.

"Orta Doğu'da daha geniş çaplı bir savaşa ihtiyacımız olduğunu düşünmüyorum. Aradığım şey bu değil." dedi Biden gazetecilere.

Pazar günü üç Amerikan askerinin ölümüne neden olan ve ABD'nin İran destekli bir milis gruba atfettiği insansız hava aracı saldırısı, Amerikalı yetkililerin İsrail ile Hamas arasında Ekim ayında patlak veren savaştan bu yana korktukları bir olaydı.

Washington'un Orta Doğu'daki müdahalesi açısından riskleri artırdı, seçim yılında Biden üzerindeki siyasi baskıyı artırdı ve bu kriz sırasında ve yönetimi boyunca bölgedeki ABD politikasının mücadelelerini pekiştirdi.

Washington'daki CSIS düşünce kuruluşunun Orta Doğu programı direktörü Jon Alterman, Biden'ın ekibinin tepkisini hesaplarken üç farklı hedefi dengelemeye çalıştığını söyledi:

"Stratejik hedeflerden biri, bölgede yıllarca sürecek ve milyarlarca dolar harcanacak ucu açık bir savaşı önlemek. Diğer bir hedef İran'ı Orta Doğu'da gücünü artırma ve ABD'yi Orta Doğu'dan çıkarma çabalarından caydırmak. Son hedef de bölgede tansiyonu düşürecek bir Filistin-İsrail çözümü yaratmak. İdeal olan bunların üçünü birden yapmak. Yönetim, atacağı herhangi bir adımın bunlardan herhangi birini gerçekleştireceğinden yüzde 100 emin değil."

ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken Pazartesi günü yaptığı açıklamada Orta Doğu'nun 1973 yılında İsrail ve komşuları arasında yaşanan Yom Kippur savaşından bu yana en "tehlikeli" dönemecinde olduğu uyarısında bulundu. Aynı zamanda, "halkımızı savunacağız, personelimizi savunacağız, çıkarlarımızı savunacağız" dedi.

Biden ve ekibi Pazar günkü insansız hava aracı saldırısına, son aylarda Irak ve Suriye'de Amerikan askerlerine yönelik 160'tan fazla saldırıya verdikleri yanıttan daha güçlü bir yanıt vereceklerine söz verdiler. Blinken, ABD'nin tepkisinin "çok boyutlu olabileceğini, aşamalı olarak gelebileceğini ve zaman içinde sürdürülebileceğini" söyledi.

ABD'li yetkililere göre bu yanıtın önümüzdeki günlerde başlaması ve ABD'nin şimdiye kadar hedef aldığından daha geniş bir hedef kitlesine yönelik birden fazla saldırı içermesi bekleniyor. ABD, siber saldırılar ya da gizli operasyonlar da dahil olmak üzere, hemen göze çarpmayan başka yanıtlar da seçebilir.

ABD yetkilileri İran'ı doğrudan vurmayı da düşünse de çoğu analist bunun gerçekleşmesini beklemiyor.

Bir düşünce kuruluşu olan Wilson Center'da Orta Doğu programı direktörü olan Merissa Khurma, "Bence İran'ı doğrudan hedef almaları pek olası değil ama tabii ki bu noktada kolay lokma, İran yanlısı milisleri ya da Irak veya Suriye'deki diğer Devrim Muhafızları noktalarını hedef almaktır. Verilecek yanıtın İran'daki herhangi bir üssü hedef alan bir yanıt olacağını sanmıyorum." dedi.

Mevcut ve eski yetkililer ABD'nin milis liderlerini, Suriye ya da Irak'taki İranlı personeli ve İran dışındaki varlıkları vurmaya çalışacağını söyledi.

"Bu tek bir saldırı olmayacak, muhtemelen birkaç tur saldırı olacak. Bence çok güçlü bir saldırı eylemi olmalı. Soru şu ki, özel hedefler neler?" diyor Orta Doğu'daki eski bir üst düzey ABD askeri komutanı ve ekliyor: "Muhtemelen hedef Şii milislerin ve Devrim Muhafızları Kudüs Gücü'nün bu tür saldırılar gerçekleştirme kabiliyetlerini azaltmak, bunu yapma kapasitelerini bozmak ve caydırıcılığın yeniden tesis edilmesine katkıda bulunmak. Ancak bu son derece zor."

Capitol Hill'deki Cumhuriyetçi şahin kanat agresif bir askeri karşılık verilmesini talep ediyor. Donald Trump ve Nikki Haley gibi cumhuriyetçi başkan adayları Biden'ı İran konusunda zayıf kalmakla suçluyor. Ancak pek çok Demokrat da Başkan'ın İsrail-Hamas savaşını ele alış biçiminden dolayı hayal kırıklığına uğramış durumda ve bölgeye daha fazla müdahil olmasından korkuyor.

New Jersey'den Demokrat Kongre üyesi, eski bir Donanma mensubu ve Temsilciler Meclisi Silahlı Hizmetler Komitesi üyesi Mikie Sherrill Salı günü CNN'e verdiği demeçte, "20 yıllık savaştan yeni çıkmış bir ulus olarak, terörizme karşı küresel savaşın bir gazisi olarak, burada ihtiyacımız olan son şeyin bölgede uzun vadeli başka bir savaşa girmek olduğunu doğrulayabilirim" dedi.

ABD, Kızıldeniz ve Aden Körfezi'ndeki ticari gemilere yönelik saldırılara karşılık olarak Yemen'deki İran destekli Husi hedeflerini vurarak bölgedeki çatışmalara umduğundan daha derin bir şekilde dahil oldu. Aynı zamanda Gazze'de kalan rehinelerin serbest bırakılması için İsrail-Hamas savaşında yeni bir duraklama için müzakere etmeye çalışıyor.

"Zorlukların bir kısmı, bir alandaki müdahalenin başka bir alandaki müdahaleyi nasıl etkileyeceğini anlayarak hepsini ayrı ayrı ele almaya çalışmaktır. Birden fazla çatışma aynı anda bir araya geliyor ve ilerliyor." diyor Khurma.

Biden ve ulusal güvenlik ekibi İran ve vekillerine bölgedeki Amerikan birliklerini vurmanın maliyetinin devam edemeyecekleri kadar yüksek olduğu mesajını vermek istiyor.

Aynı zamanda Biden, yönetimin başlangıcından bu yana Tahran'a karşı etkili bir strateji oluşturmakta zorlandı. Başlangıçta Biden, Barack Obama döneminde kabul edilen ve eski başkanı Trump tarafından terk edilen nükleer anlaşmayı yeniden müzakere etmeyi umuyordu, ancak 2022'ye gelindiğinde bu çabalar azaldı ve o zamandan beri gerilim artıyor.

"[Biden'ın] İran'a yönelik bir stratejisi vardı. Ancak İran'dan istediği tepkiyi alamadı. Şimdi de İranlıların kendilerinin kazandığı ve Amerikalıların kaybettiği yönündeki inancını boşa çıkarmanın açık bir yolu yok." diyor Alterman.

Analistler, askeri seçeneklerin yanı sıra ABD'nin İran'a baskı yapabileceği başka yollar da olduğunu, ancak bunların çoğu durumda ikinci ve üçüncü dereceden etkilere sahip olduğunu ve özellikle de seçim yılında zararlı olabileceğini belirtiyor. Örneğin, ABD İran'ın tüm petrol ihracatına yaptırım uygulayabilir, ancak bu milyonlarca varil petrolün piyasadan çekilmesi anlamına gelir ki bu da Amerikalı sürücüler için benzin fiyatlarını yükseltebilir.

ABD ayrıca, İran'a elektrik için ödeme yapmasına izin verdiği Irak'ın ödemelerini engelleyebilir. Bu Irak'ın bazı bölgelerinde elektriklerin kesilmesi anlamına gelir ki bu da ülkedeki ABD güçlerinin geleceğini müzakere etmeye başlayan Washington ve Bağdat arasındaki sürtüşmeyi artırır.

Alterman şu ifadeleri kullanıyor:

"Başkan için durumun bu kadar zor olmasının nedeni kesinlikle iyi seçeneklerin olmaması. Seçeneklerin çoğu farklı derecelerde kötü."

Analizde yer alan ifadeler yazarların kendi görüşleridir ve Mepa News'in editöryel politikasını yansıtmayabilir.