Analiz | Bangladeş'teki öğrenci hareketi nasıl zafer kazandı?

Jennifer Chowdhury | Al Jazeera | Tercüme: Mepa News

Bir çiftçinin oğlu ve dokuz çocuktan biri olan yirmi beş yaşındaki Ebu Seyid, Bangladeş'in en iyi üniversitelerinden birinde başarılı bir burslu öğrenciydi. Bir gün ekonomik istikrarı garanti edecek ve belki de ailesini ekonomik refeha ulaştıracak bir devlet işi bulmayı hayal ediyordu. Ancak hükümet, 1971'de Bangladeş'i Pakistan'dan kurtaran "özgürlük savaşçılarının" torunlarına, çok rağbet gören bu devlet işlerinin yüzde 30'unu veren yeni bir kota sistemi getirdiğinde, hayalleri yıkıldı.

Seyid şu anda Bangladeş'te 18 milyon işsiz genç olduğunu biliyordu ve mezun olduktan sonra bu korkunç istatistiğin bir parçası olmak istemiyordu. Bu yüzden kota sistemini reforme etmek için ülke çapında başlatılan ve "Ayrımcılığa Karşı Öğrenciler" olarak bilinen hareketin baş koordinatörü oldu.

Bir protestoda Bangladeş polisinden yaklaşık 15 metre uzakta durdu ve meydan okurcasına kollarını uzattı.

Onu vurarak öldürdüler.

Bu bariz yargısız infazın videosu internette bir yangın gibi yayıldı ve ülke çapında yüzlerce ve binlerce öğrenciyi sokaklara döken bir ateşi tutuşturdu. Eğitimciler, avukatlar, ebeveynler ve çekçekçiler, Seyid'in ve hükümete bağlı öğrenci aktivistlerin ve silahlı kuvvetlerin ellerinde ölen 200'den fazla protestocunun ölümüne öfke ve yas duyarak dayanışma içinde onlara katıldı.

Çabaları ve aldıkları gerçek riskler boşa gitmedi.

Yüksek Mahkeme kota sistemini revize ederek özgürlük savaşçılarının torunlarına işlerin sadece yüzde yedisini verdi.

Ancak bu büyük taviz bile huzursuzluğu sona erdirmeye yetmedi.

Uygulanan şiddet öğrenci hareketini büyük ölçüde değiştirmişti. Öğrenciler artık sadece kota sistemini düzeltmekten çok daha fazlasını başarmak istiyorlardı. Anlamlı, sistemli bir değişim istiyorlardı. Yeni bir hükümet istiyorlardı ve Başbakan Şeyh Hasina'nın istifa etmesini istiyorlardı.

Dünyanın büyük bir bölümünü şoke eden talepleri bugün erken saatlerde karşılandı.

Bangladeş'in geleceğini temsil eden öğrenci hareketinin kararlılığını kıramayacağını anlayan Şeyh Hasina görevinden istifa etti ve askeri bir uçakla aceleyle ülkeyi terk etti.

Ebu Seyid gibi idealist gençlerin önderlik ettiği bir öğrenci hareketi, ülkeyi 15 yıl boyunca demir yumrukla yöneten bir otokratın beş hafta gibi kısa bir süre sonra arkasına bakmadan kaçmasını sağladı.

Bu hareketin başarısı, Bangladeş halkının artık insan hakları, ifade özgürlüğü ve demokrasi pahasına ekonomik ilerlemeden memnun olmadığının en güçlü kanıtıdır.

Gerçekten de geçtiğimiz on yılda Şeyh Hasina ve Avami Birliği liderliğindeki Bangladeş ekonomik olarak gelişti. Ancak ekonomi başarıdan başarıya koşarken, hükümet bunun, halkın sivil hak ve özgürlüklerini cezasızlıkla çiğneyebileceği, muhalefet partilerini yasaklayabileceği ve ülkenin yasalarına ve küresel demokratik normlara saygı duymadan veya bunları dikkate almadan dilediği gibi yönetebileceği anlamına geldiğini varsaydı.

Gerçekten de Başbakan Şeyh Hasina 15 yıl boyunca bulduğu her fırsatta en az gelişmekte olan ülkede yoksulluğu nasıl yarı yarıya azalttığıyla övündü ve ülkenin ekonomik başarılarını, tek suçu hükümetini eleştirmeye cüret etmek olduğu için öldürülen, hapse atılan ya da ortadan kaybolan çok sayıda gazeteci ve aktivistten dikkatleri başka yöne çekmek için kullandı.

Ancak Hasina'nın insan hakları ihlallerini, baskıyı, yolsuzluğu ve eşitsizliği ekonomik refah için ödenmesi gereken kaçınılmaz bir bedel olarak sunma girişimi büyük ölçüde geri tepti. Son on yıl içinde, sürekli olarak "yükselişte olan müreffeh bir ülke" olarak tanımlanan ülkede yeni bir nesil yetiştikçe, ulusun ruhunda bir şeyler değişmeye başladı.

Bangladeş'in 1971'de Pakistan'dan bağımsızlığını kazanmasından bu yana, Pakistan ordusunun kendilerine ve büyüklerine uyguladığı şiddet nedeniyle travma geçiren ülkedeki gençler, yeni kurulan cumhuriyetteki siyasi dengesizliklere ve adaletsizliklere büyük ölçüde iki şekilde yanıt veriyorlar: Sistem içinde çalışmaya çalışarak veya ülkeyi terk ederek.

Gerçekten de 80'li ve 90'lı yıllardaki neslinden çok sayıda Bangladeşli daha iyi bir gelecek arayışıyla ABD, Birleşik Krallık, Avrupa ve hatta Orta Doğu'ya gitmek üzere ülkeyi terk etti. Kalanlar ise büyük ölçüde başlarını öne eğdi ve hükümetin aşırılıklarına direnmekten kaçındı.

Ancak son yıllarda, Z kuşağı Bangladeşliler üçüncü bir seçeneğe yönelmeye başladı. Ebeveynlerinin aksine, onların hayalleri ve tutkuları Batı'ya gitmek ya da kalıp sisteme dahil olmak değildi. Onların hayali kalmak ve ülkede reform yapmaktı. Ekonomik ilerleme için ödemeleri gereken bedel olarak yozlaşmış bir hükümetin insan hakları ihlallerini kabul etmeye istekli değillerdi.

2018 ve 2020 yılları arasında Bangladeş'te yabancı muhabir olarak çalışırken onlarca gençle röportaj yaptım. Neredeyse hepsi ülkenin hızlı ekonomik ve teknolojik ilerlemesinden inanılmaz derecede gurur duyuyor, ancak insan hakları ve demokrasi alanındaki gerilemeler karşısında umutsuzluğa kapılıyordu. Ülkelerini seviyorlardı ve sevgilerini sessiz kalarak değil, işleri daha iyi hale getirerek göstermek istiyorlardı.

İlk bakışta öğrenciler mucizevi bir şekilde Hasina'nın tüm güce sahip hükümetini beş hafta gibi kısa bir sürede devirmiş gibi görünse de bu devrimin gerçekleşmesi yıllar aldı. Bu yıl öğrenci protestolarına katılanlar -hayatlarından vazgeçenler- hükümet giderek daha otoriter ve istismarcı hale gelirken ülkenin gelişmesini izleyerek büyüdüler.

Birçoğu neredeyse tüm gençlik hayatlarını ekonomik ilerlemeyi demokratik bozulmadan ayırmanın yollarını arayarak geçirdi. 2018 yılında bir otobüsün kontrolünü kaybederek iki gencin ölümüne neden olmasının ardından yol güvenliği hareketi doğdu. Öğrenciler beş gün boyunca sokakları ele geçirerek, ehliyetleri kontrol ederek ve Bangladeş'te yönlendirilmesi son derece zor olan trafiği yöneterek daha güvenli sokaklar talep ettiler. Aynı yıl, bir öğrenci hareketi başarılı bir şekilde kota sisteminin kaldırılmasını sağladı. 2019 yılında, bir öğrencinin hükümeti eleştiren Facebook paylaşımı nedeniyle hükümet yanlısı aktivistler tarafından öldürülmesinin ardından öğrenciler kitleler halinde sokaklara döküldü.

Tüm bu hareketler boyunca öğrenciler, hükümetin protestoculara karşı uygulanan şiddetten çoğu zaman kendi öğrenci kanadı sorumlu olmasına rağmen, hükümetin muhalefet partilerini nasıl suçladığını bizzat gördüler. Ayrıca büyüklerinin ve iktidardakilerin mevcut hükümetin eylem ve politikalarını desteklemek için ülkenin ekonomik başarılarına nasıl işaret ettiklerini de gördüler.

Zaman zaman devrimci ruhları kırıldı. Yine de ergenlik çağından 20'li yaşlarının ortalarındaki gençlere dönüşürken, tutkularını canlı tutmayı başarırken bilgilerini ve olgunluklarını arttırdılar. Bangladeş'i boğucu hükümetinden kurtarmak ve tüm vatandaşlarının haklarına saygı duyan ve koruyan demokratik bir ulus olarak gerçek potansiyeline ulaşmasına yardımcı olmak istediler.

Bugün, beş hafta süren kan dökme, acı, korku ve gönül yarasından sonra hayallerine kavuştular. Genç Bangladeşliler artık ülkeyi yönetiyor ve belki de hayatlarında ilk kez gelecekten umutlu olmak için bir nedenleri var.

Elbette, artık Bangladeş ordusu tarafından denetlenen geçici bir hükümet olacak. Geçmişte bu tür hükümetlerin insan haklarını korumak ve demokrasiyi ilerletmek için ideal olmadığı kanıtlandığı için bazı insanlar bu ihtimalden endişe duyuyor. Ancak bizi bu noktaya getiren öğrenci liderleri, bu geçici hükümetin ülkenin daha önce gördüklerine benzemeyeceğinden emin olacaklarına dair şimdiden söz verdiler. Bu yeni hükümetin çizginin dışına çıkmayacağından ve gücü halkın elinden almayacağından emin olacaklarına söz verdiler. Sözlerinde duracaklarını biliyorum, çünkü bu onların ülkesi, onların geleceği ve elde etmek için her şeylerini riske attıkları hayat boyu hayalleri.

Bu devrim, sadece Bangladeş'te değil, dünyanın dört bir yanında iktidarı uzun süredir elinde tutan ve kötüye kullananlara gençlerin verdiği açık bir mesajdır. Zamanınız doldu. Haklarından vazgeçmek istemeyen ve büyük kişisel bedeller ödeyerek adalet için savaşmaya hazır yeni bir neslin üyeleri artık yönetimde. Değişim artık kaçınılmaz. Hepimiz trene binmeli ya da trenden inmeliyiz.

Mepa News okurları için Türkçeleştirilen bu analizde yer alan ifadeler yazarın kendi görüşleridir ve Mepa News'in editöryel politikasını yansıtmayabilir.