Analiz | Çin ekonomisi Batı'nın tahmin ettiği kadar güçlü değil

Küresel düzlemde iktisadi gücünü sürekli olarak artıran Çin, ekonomik gücünü siyasi etkiye dönüştürme arayışında.

Ancak Çin'in ekonomik gücünün boyutları halen tartışma konusu. Batı dünyasında Çin'in ekonomik kapasitesine dair tartışmalar her geçen gün artıyor.

Stuart Lau ve Phelim Kine, Politico'da yayınlanan analizlerinde, Çin'in Batı'da algılandığı kadar büyük bir güce sahip olmayabileceği fikrini değerlendirdi. Analiz Mepa News okurları için Türkçeleştirildi.

Devlet Başkanı Xi Jinping, Çin'i 21. yüzyılda başarılı olmak isteyen hemen her ülke için güçlü bir ticaret ortağı -ya da tehlikeli bir düşman- olarak göstermek istiyor.

"Doğu'nun yükselişi ve Batı'nın düşüşü" onun sloganı. Çin'in büyümesi arttıkça ve Batılı politikacılar buna nasıl karşılık vereceklerini düşündükçe bu slogan da ulusal bir slogan haline geldi.

Ancak Çin halkı arasında -ve Avrupa'nın yönetim odalarında - farklı bir hikaye anlatılmaya başlandı: Pekin'in küresel ekonomik egemenliğe doğru yürüyüşü her şeye rağmen yenilmez olmayabilir.

Çin, pandemi kısıtlamalarından gecikmeli olarak kurtulduktan sonra sadece zayıf bir gayrisafi yurt içi hasıla büyümesi sağlayabildi. Emlak piyasası krizde ve genç işsizliği tehlikeli seviyelere yükseldi, bir tahmine göre bu oran yüzde 50'ye ulaştı. Özel girişimciler giderek daha fazla devletin işlerine ne yapacağı korkusuyla yaşıyor ve tüketiciler COVID öncesi normal zamanlarda yaptıkları gibi harcama yapmayı bıraktı.

Şangay, Londra ve New York'ta Çinli ve yabancı işletmeler yeni bir senaryoyla boğuşuyor: Ya yavaşlama kalıcı olursa?

Peterson Uluslararası Ekonomi Enstitüsü'nde kıdemli araştırmacı olan Jacob Kirkegaard POLITICO'ya verdiği demeçte, "Çin'de büyük bir ekonomik kriz ya da daha muhtemel olarak sürdürülebilir ekonomik büyüme konusunda kaçınılmaz bir durgunluk riski artıyor" dedi.

Çin ekonomisine ne olacak?

Çin ekonomisine ne olacağı dünya için büyük önem taşıyor.

Son istatistiklere göre Çin ekonomisi bu yılın ikinci çeyreğinde zayıf bir büyüme gösterdi ve gayri safi yurt içi hasıla Nisan-Haziran döneminde mevsimsel etkilerden arındırılmış olarak bir önceki çeyreğe göre sadece yüzde 0,8 arttı. Yıllık bazda gayri safi yurt içi hasıla ikinci çeyrekte yüzde 6,3 oranında arttı. Artış yüzde 7,3'lük tahminin altında kaldı.

Bu rakamlar hala, çoğu Batı ekonomisinin kendisiyle iftihar edebileceği düzeyin çok daha üzerinde.

Ancak bu belirsiz görüntü, Pekin'in Batı'ya nasıl yaklaşacağı konusundaki şüpheleri artırıyor. Şimdilik ekonomik durumun olumsuz seyretmesi halinde ne olacağı belirsiz: Xi daha dostane bir yüz mü takınacak? Yoksa daha zor ekonomik şartlar, Komünist Parti'nin sertlik yanlılarını, kamuoyunun dikkatini dağıtmak ve milliyetçi duyguları alevlendirmek için ABD veya Avrupa ile çatışma noktaları aramaya mı cesaretlendirecek?

Komünist Parti liderleri bile sorunlarını saklamıyor. Devlet haber ajansı Xinhua'nın Politbüro'dan aktardığına göre parti yetkilileri, yılın geri kalanındaki ekonomik çalışmaların gidişatını belirleyen yıllık yaz öncesi Politbüro toplantısında, ekonominin "temel olarak yetersiz iç talep, bazı işletmelerin işleyişindeki zorluklar, kilit alanlarda birçok risk ve gizli tehlike ve acımasız ve karmaşık bir dış ortam nedeniyle yeni zorluklar ve meydan okumalarla karşı karşıya olduğu" değerlendirmesinde bulundu.

Dışarı çıkmak

ABD'de olduğu gibi Avrupa'da da hükümetler kendi ekonomik kırılganlıklarını radikal bir şekilde yeniden değerlendiriyor. Rusya'nın Ukrayna'yı işgali, AB hükümetlerini, potansiyel olarak dostça olmayan rejimler tarafından kontrol edilen tedarik zincirlerine olan bağımlılıklarını gözden geçirmeye sevk etti.

Avrupa, Rus fosil yakıtlarının ithalatından büyük ölçüde kurtuldu ancak diğer alanların yanı sıra, temiz enerjiye geçiş için hayati önem taşıyan pil bileşenlerini oluşturan kritik hammaddeler için Çin'e bağımlı olmaya devam ediyor.

Ursula von der Leyen'den Joe Biden'a kadar Batılı liderler artık rutin olarak Çin ile "ekonomik riski azaltma" sürecinden bahsediyor. Çin ekonomisine çok yakından bağlanmanın tehlikesi, geleneksel olarak Çin politikası konusunda Avrupa'nın önde gelen güvercini olarak görülen Olaf Scholz'u bile etkiledi.

Scholz geçen yıl Ekim ayında yapılan Avrupa Konseyi zirvesinde kapalı kapılar ardında Çin'in görünümüne ilişkin korkularını paylaştı. Almanya lideri olarak Pekin'e yaptığı ilk seyahatten kısa bir süre önce konuşan Scholz, AB'deki mevkidaşlarına Pekin'in emlak krizini yönetememesi halinde "büyük bir mali krizin" tetiklenebileceğini söyledi.

İtalya'nın yeni başbakanı Giorgia Meloni, Roma'nın Xi'nin küresel altyapı planı Kuşak ve Yol Girişimi'nin bir parçası olmak için imzaladığı anlaşmadan çekilmeye hazırlanıyor. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un hükümeti de son haftalarda, özellikle Ukrayna konusundaki tutumu nedeniyle Pekin'e karşı daha eleştirel bir tavır takındı.  

Bu çerçevede Pekin hükümeti, ezeli rakibi Washington söz konusu olduğunda bile Batı ile daha az soğuk bir şekilde ilişki kurmaya odaklanmış durumda. Dışişleri Bakanı Antony Blinken'den Hazine Bakanı Janet Yellen'a kadar birçok ABD'li yetkili geçtiğimiz aylarda Çin'i ziyaret etti. Ticaret Bakanı Gina Raimondo'nun da bu yaz Çin'e gitmesi bekleniyor. Planlar henüz kesinleşmediği için isminin açıklanmasını istemeyen bir diplomata göre bir AB-Çin zirvesi de gündemde.

Pekin ayrıca Çin'deki özel işletmelere de güven vermek istiyor, ancak bu işe yarıyor gibi görünmüyor.

Çin'deki AB Ticaret Odası Başkanı Jens Eskelund'a göre, yakın zamanda yapılan bir ankete katılan ve Çin'de faaliyet gösteren 570 AB şirketi arasında "görünen şey aslında genel güven seviyesinde bir düşüştü." Odası Çin'deki çoğunlukla Avrupalı 1700 şirket ve kuruluşu temsil eden Eskelund, "Bunun büyük bir kısmı Çin'in bulunduğu yerle, özellikle Çin ekonomisi hakkında artan belirsizlik seviyesiyle ilgili." ifadelerini kullandı.

Xi sürekli olarak devlet sektörünü tercih ettiğini gösterdi. Özel sektöre karşı en radikal hamleleri, Çin'in Batı ile rekabet edebilmesi için en iyi umut olarak görülmelerine rağmen, teknoloji devlerini hedef aldı. Xi'nin gözetiminde Çin bürokrasisi çok uluslu e-ticaret platformu Alibaba'nın milyarder kurucusu Jack Ma'ya baskı uyguladı, çevrimiçi oyunların ve özel eğitim sınıflarının gelişimini kısıtladı ve yabancı şirketler için bile verileri ağır bir şekilde düzenledi.

Bazı Batılı şirketler şimdiden başka yerlere bakmaya başladı. AB oda başkanı Eskelund'a göre, geçen yıl ankete katılan işletmelerin yüzde 11'i Çin'den ayrılıp ayrılmamayı düşündüklerini söyledi. Bu yıl ise aynı oranda şirket gitme kararını çoktan aldıklarını bildirdi.

Eskelund, "Yılda yüzde 10 büyüyen bir ekonomide bulunuyorsanız bu herkes için iyidir," dedi ve ekledi: "Eğer yüzde 5, yüzde 5,5 oranıyla yavaşlıyorsanız, o zaman ekonomide eskisi gibi büyümeyen sektörler olacaktır."

Xi, Çin'in siyasi sisteminin zirvesinde muazzam bir kişisel güç elde etti. Ancak Xi ekonomisinin sonuçta işe yarayıp yaramayacağı büyük ölçüde kendisine bağlı olacak.