Analiz | Çin küresel faaliyetleri için paralı asker şirketlerini nasıl kullanıyor?

ABD'nin paralı asker tecrübesinin ardından dünya üzerinde birçok ülke dış faaliyetlerinde paralı asker şirketlerine bel bağlamaya başladı.

Rusya'nın Wagner paralı asker oluşumunun dünya çapında ismini duyurmasının ardından bu kez de Çin'in yurt dışındaki paralı asker faaliyetleri gündeme geldi.

James T. Areddy ve Austin Ramzy, Wall Street Journal için kaleme aldıkları analizde Çin'in paralı asker stratejisini inceledi.

Analiz Mepa News okurları için Türkçeleştirildi.

Rus paralı asker şirketi Wagner'in yükselişi, özel güvenlik şirketlerinin gelişmekte olan ülkelerde oynadığı role dikkatleri çekiyor. Bu şirketler arasında Afrika ve Asya'ya yayılan Çinli paralı askerler de var.

Aden Körfezi'nde kargo gemilerinin güvertelerinde korsan avlayan, Kenya'da bir demir yolunu koruyan ve Sri Lanka'da bir yakıt deposunu koruyan özel askeri tarzdaki güvenlik şirketleri, Çin'in genişleyen küresel ayak izinin giderek daha görünür bir unsuru haline geliyor.

Özel güvenlik güçlerinin hem Rus hem de Çin versiyonları, ülkelerinin ordularıyla karanlık bağlara, gizli görevlere ve hükümetlerinin nüfuz sahibi olduğu yerlerde kritik noktalara sahiptir.

Ancak savunma analistlerine göre benzerlikler burada bitiyor.

Çin Komünist Partisi'nin merkezi güce olan bağlılığı, özel güvenlik şirketlerine Wagner'in Rusya'da yaptığı gibi askeri bir isyan başlatmak için çok az alan bırakıyor. Çin'in silahlı kuvvetleri olan Halk Kurtuluş Ordusu teknik olarak partinin ordusu ve parti tüm ulusal güvenlik güçlerinden mutlak sadakat talep etmekte. Silah yasaları o kadar sıkı ki çok az Çinli polis memuru silah taşıyor.

Savaş için donatılmış Wagner paramiliter güçlerinin aksine, Çin'in güvenlik şirketleri öncelikle ölümcül silahlar gerektirmeyen koruma görevlerini yerine getiriyor. Denizaşırı ülkelerdeki daha tehlikeli işler için Çin'in güvenlik şirketleri danışman gibi çalışıyor, silahlı olabilecek yerel personeli işe alıyor ve yönetiyor.

Yine de Pekin'in geniş ulusal güvenlik tanımı ve siyasi öncelikleri ticari girişimlere aşılama çabası, bazı analistlere özel güvenlik şirketlerinin alanını genişletebileceğini düşündürüyor. Çin, bölgesel sularda hak iddia eden balıkçı tekneleri ve siber casusluğa yardımcı olan internet sağlayıcıları gibi ticari işletmeleri hükümet amaçlarına ulaşmak için gizli bir şekilde kullanma geçmişine sahip.  

Washington'daki bir düşünce kuruluşu olan Jamestown Foundation'da kıdemli araştırmacı olan Sergey Sukhankin, "Çin özel güvenlik şirketlerini nüfuzunu yaymak için bir platform olarak kullanabilir" ifadesini kullanıyor.

Sukhankin bu tür şüphelerin, Wagner'in kökenlerine ilişkin yeni incelemelerle birleştiğinde, Çinli paralı asker firmalarının bazı hükümetler tarafından memnuniyetle karşılanmasını engelleyebileceğini söylüyor. Pakistan'da Çin vatandaşlarına yönelik saldırıların artmasına rağmen İslamabad geçen yıl Pekin'in özel güvenlik görevlileri gönderme teklifini geri çevirmiş ve ülke içinde güvenliği kendisinin sağlayabileceğini söylemişti.

Çin'in artan güvenlik kaygıları

Çin ekonomisinin küreselleşmesi Pekin'in güvenlik kaygılarını artırmış durumda.

Çin lideri Xi Jinping'in on yıllık Kuşak ve Yol altyapı geliştirme programı, çoğu gelişmekte olan onlarca ülkede milyarlarca dolar değerinde liman, demir yolu ve barajları kapsıyor. Dünyanın en büyük ticaret ekonomisine hizmet eden gemi ve uçak filolarıyla birlikte bu inşaatlar, yüz binlerce Çin vatandaşı için riskli yurt dışı bölgelerinde mühendis ve işçi olarak istihdam yarattı.

Çinli işletmeler genişledikçe Pekin, Huaxin Zhongan Group, China Huawei Security Group ve Frontier Services Group's DeWe Security gibi ticari güvenlik firmalarının küreselleşmesini teşvik etti. Pekin merkezli yatırım grubu Citic tarafından kontrol edilen Frontier'in kurucularından biri, daha önce Blackwater olarak adlandırılan firmayla tanınan Amerikalı paralı asker Erik Prince. Ancak Frontier'in mali raporları Prince'in 2021'de ayrıldığını söylüyor. Frontier konuya ilişkin sorulara yanıt vermedi.

Her bir şirketin işlerinin büyük bir kısmı -ofis binalarının korunması ve zırhlı araçların işletilmesi gibi- yerel gibi görünse de, hepsi Halk Kurtuluş Ordusu özel kuvvetleri veteranlarının uzmanlığının ve Çin dışındaki Kuşak ve Yol projelerini güvence altına alma deneyiminin reklamını yapıyor.

Güvenlik analistleri, dünyanın bazı bölgelerindeki Amerikan kapitalizminin sembolleri gibi, Çin'in uluslararası projelerinin de Pekin'in varlığını yeni sömürgecilik olarak gören hırsızlar ve teröristler için cazip hedefler oluşturduğunu söylüyor.

Pakistan'da intihar bombacıları Çin vatandaşlarını öldürdü, yaraladı ve tehdit etti, öldürülenler arasında üç öğretmen de bulunuyordu ki bunların ölümü Pekin'in özel güvenlik sağlamak için diplomatik girişimlerde bulunmasına neden oldu. Sudan'da Çinli yol yapım işçileri fidye için kaçırıldı. Mart ayında Orta Afrika Cumhuriyeti'nde yeni açılan bir altın madeninde dokuz Çin vatandaşı vurularak öldürüldü ve yerel yetkililer bu olaydan Wagner'in paralı askerlerini sorumlu tuttu.

Yurt dışındaki Çin vatandaşlarını ve yatırımlarını korumak gibi zorlu bir görev Pekin'i zor bir duruma sokuyor. Doğrudan karşılık verme dürtüsü Çin'in uluslararası diplomasisinin bir ayağı tarafından dengeleniyor: Diğer ulusların iç işlerine karışmama taahhüdü.

Altın madeni saldırısının ardından Xi, Çin vatandaşlarının korunması ve faillerin adalete teslim edilmesi için muğlak talimatlar verdi. Ancak hükümet seyahat uyarısını yinelemekten ve Orta Afrika Cumhuriyeti hükümetine harekete geçme tavsiyesinde bulunmaktan başka bir şey yapmadı.

İtalyan akademisyen Alessandro Arduino, Ekim ayında yayınlanacak olan "Money for Mayhem: Mercenaries, Private Military Companies, Drones, and the Future of War" (Kargaşa için Para: Özel Askeri Şirketler, Drone'lar ve Savaşın Geleceği) adlı kitabında "Pekin, ekonomik kalkınmaya ve müdahale etmeme ilkesine tek başına güvenmenin Çinli işçileri ve altyapıları suç ve siyasi şiddetten nasıl tamamen koruyamadığına ilk elden tanık oldu." diye yazıyor. Arduino özel güvenlik şirketlerini, müdahale etmeme politikasının sürdürülmesi ile Halk Kurtuluş Ordusu'nun varlığı arasındaki "boşluk doldurucu" olarak nitelendiriyor.

Wagner ile farklar

Wagner Suriye, Orta Afrika Cumhuriyeti ve Mali gibi ülkelerde gölge bir Rus ordusu olarak hareket etti. Moskova'nın korumak istediği yönetimleri savunmak için para alan ve bazen kar amaçlı yan girişimlerde bulunan paralı bir güç olarak...

Buna karşın Çinli güvenlik firmaları genellikle kendi ticari çıkarları için koruma arayan nakliyatçı China Ocean Shipping ve China Road and Bridge gibi diğer Çinli iş grupları tarafından kiralanıyor. Uzmanlar, bu tür iş gruplarının Çin yönetimi tarafından kontrol edilmesine ve genellikle Pekin'in siyasi hedeflerine hizmet eden planlar yürütmesine rağmen, güvenlik çıkarlarının ev sahibi hükümetin kendi istikrarıyla yalnızca dolaylı bağlantıları olduğunu söylüyor.

Yurt dışında pek çok Çinli şirket kendilerini çok uluslu ticari işletmeler olarak tanıtıyor ve Komünist Parti'nin kendi faaliyetlerindeki rolünü önemsizmiş gibi gösteriyor. Ancak güvenlik firmaları genellikle parti bağlantılarını kamuoyuna duyurarak tam tersini yapıyor.

Özel bir güvenlik şirketi olan Huaxin Zhongan'ın web sitesinde geçen yıl yayınlanan bir açıklamada, "Güvenlik işinin uzandığı her yerde parti örgütü kurulacaktır" ifadesi yer aldı.

Açıklamada, "Şirket, denizaşırı silahlı eskortların denetim ve yönetiminde siyasi niteliği her zaman ilk unsur olarak ele almış ve eskort ekibinde parti liderliğini güçlendirmek konusunda ısrarcı olmuştur" denildi.

Sorulara yanıt vermeyen Huaxin Zhongan, web sitesinde, çoğunlukla Çin'de çalışan güvenlik görevlilerinin yüzde 42'sinin emekli asker olduğunu ve denizaşırı ülkelerde bulunan güvenlik personelinin tamamının eski asker olduğunu belirtiyor.

Çinli paralı askerlerin ateşli silah taşıma yetkisine sahip olduğu bir güvenlik işi türü olan gemilerin korsanlığa karşı korunmasına yardımcı olan eskortları anlatan bu yılki bir başka gönderide şirket, bu tür silahların yalnızca partinin onayıyla kullanılabileceğini kabul etti.

Şirket, görevlilerinin korsanları 40'tan fazla kez geri püskürttüğünü ve müşterilerin milyonlarca dolarlık potansiyel kayıptan kurtulduğunu söyledi.

Şirket, grubun Komünist Parti komitesinin, denizaşırı şubesinin "partimizin ve ordumuzun şanlı 'parti silaha komuta eder' geleneğini miras almasını" şart koştuğunu belirtti. Şirket, "silah yönetimini siyasi bir görev olarak görmesi gerektiğini" de ifadelerine ekledi.