Analiz | Mısır ordusunda ABD'ye yönelik rahatsızlık büyüyor

Sean Mathews | Middle East Eye | Tercüme: Mepa News

Biden yönetiminin İsrail'in Gazze'ye yönelik savaşına neredeyse koşulsuz destek vermesi Mısır'ın güçlü savunma kurumları arasında ABD'ye yönelik kızgınlığı körüklüyor ve yönetimin Gazze'de ateşkes sağlanması için Kahire ile İsrail arasındaki bağları canlandırma çabalarını zora sokuyor.

Mısır'ın istihbarat topluluğu üyeleri tarafından bilgilendirilen eski bir Mısırlı yetkili Middle East Eye'a konuştu. Mısır Yüksek Askeri Konseyi, Genel İstihbarat Servisi ve diğer savunma yetkililerinin ABD'nin Refah'ı işgali ve Philadelphi Koridoru'nu ele geçirmesi konusunda İsrail'in yanında yer almasına kızgın olduğunu söyledi.

"Savunma ve istihbarat teşkilatı içinde Camp David öldü" diyen eski yetkili, 1978'de imzalanan ve bir yıl sonra İsrail ile Mısır arasında imzalanacak barış anlaşmasının temelini oluşturan ve ABD tarafından desteklenen anlaşmaya atıfta bulundu.

Tarih | İsrail'in meşruiyetine giden en önemli adım: Camp David Anlaşması

International Crisis Group'tan Riccardo Fabiani, ABD-Mısır ilişkilerini şu anda "üç taraflı" olarak tanımladı ve ekledi:

"Mısır ve İsrail arasında Gazze sınırında yaşanan gerilim, ABD ve Mısır arasındaki gerilimi de körüklüyor."

Ancak Sina sınırında savaş sürerken, Biden yönetiminin Mısır'ın Hamas'la onlarca yıllık deneyimi olan istihbarat ve savunma yetkililerine ihtiyacı var. Analistler ve eski ABD'li yetkililer MEE'ye, ABD'nin durmuş olan rehine anlaşması görüşmelerini canlandırmak, Refah sınır kapısını yeniden açmak ve Hamas'ın Gazze lideri Yahya Sinvar'ı bulup öldürmek istediğini söylüyor.

ABD cuma günü İsrail'in "kapsamlı" bir ateşkes önerisi sunduğunu açıkladı ancak ABD'nin bu öneriye son şeklini vermesi ve Hamas'ı ikna etmesi için hem Katar'a hem de önemli ölçüde Mısır'a ihtiyacı olacak.

Mısır'ın askeri kurumlarındaki etkili kesimler arasında ABD'nin artık dürüst bir arabulucu olmadığı inancı hakim.

"Tam teşekküllü soğuk barış"

ABD, İsrail'in Gazze'nin güneyindeki sınır kentini işgal etmesinden bu yana kapalı olan Refah sınır kapısının yeniden açılmasını istiyor. Axios'un haberine göre ABD Ulusal Güvenlik Konseyi'nden bir ekip önümüzdeki hafta Kahire'de İsrailli ve Mısırlı yetkililerle konuyla ilgili üçlü bir toplantı düzenleyecek.

Mısır'da görev yapmış eski bir ABD Ordusu özel kuvvetler albayı olan David Witty MEE'ye yaptığı açıklamada şunları söyledi:

"Tansiyon yüksek ama Mısır bunu kesinlikle tam teşekküllü, hatta şimdikinden daha soğuk bir barışa dönüştürebilir. İsrail'in Mısır'ın iş birliğine ihtiyacı var".

İsrail'in Mısır'ın savunma kurumunu özellikle sarsan suçlamalarından biri, Hamas'ın Gazze sınırından silah ve malzeme kaçırmasına izin verdiği yönünde. Bu hafta İsrail, Gazze ile Mısır arasındaki stratejik bir kara şeridi olan Philadelphi Koridoru'nun "taktiksel kontrolünü" ele geçirdiğini söyledi ve İsrail'i üzerine düşen görevi yerine getirmemekle suçladı.

Eski Mısırlı yetkilinin MEE'ye verdiği bilgiye göre, iki ülke arasındaki gerilimi yumuşatmak amacıyla ABD bu yılın başlarında İsrail'in iddialarını ele almak üzere sınırın Mısır tarafına teknik ekipler gönderdi. İsrail yine de sınır kapısına el koydu ve ABD İsrail'in kararını fiilen destekledi.

Beyaz Saray sözcüsü John Kirby bu hafta yaptığı basın toplantısında İsrail'in koridora girmesinin "kendileri için sürpriz olmadığını, Hamas'ın peşine hedefli ve sınırlı bir şekilde düşme planlarına uygun olduğunu" söyledi.

1979 yılında imzalanan barış anlaşmasından bu yana Mısır ve İsrail, ABD'nin de desteğiyle savunma ve istihbarat alanlarında işbirliği yapıyor. Ancak Gazze bu ilişkileri zora soktu ve Kahire hayal kırıklığını açıkça dile getirdi.

Mısır, Güney Afrika'nın İsrail'e karşı Uluslararası Ceza Mahkemesi'nde açtığı soykırım davasına katılma niyetinde olduğunu ifade etti. Bu arada bu ayın başlarında Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es Sisi, İsrail'in savaş hedeflerini "hayal ürünü" olarak nitelendirerek anlaşmazlığa doğrudan müdahil olmak için nadir bir hamle yaptı.

Mısır'ın Washington'daki en önemli savunucularından bazıları İsrail yanlısı yetkililer ve milletvekillerinden oluşuyor. Bu kişiler, Kahire'nin insan hakları siciliyle ilgili gerginliklere rağmen Mısır'a yıllık 1.3 milyar dolarlık askeri yardım akışının sağlanmasına yardımcı oluyor. Mısır'ın İsrail'e açıkça cephe almasıyla birlikte bu desteğin bir kısmı erozyona uğruyor.

Senato Dış İlişkiler Komitesi'nin en üst düzey Cumhuriyetçi yetkilisi olan ve genel olarak Mısır'a silah transferini destekleyen Senatör James Risch, MEE'ye yaptığı açıklamada Kahire'nin Gazze'deki "tarihi eksikliklerini" kabul etmesi ve "Refah'a özellikle yeraltından silah akışını durdurmak için daha fazlasını yapması" gerektiğini söyledi.

Risch, "Mısır, İsrail'in Hamas'a karşı savaşını köreltme çabalarını dikkatle gözden geçirmelidir" dedi.

ABD ile Mısır arasındaki ilişkiler yıllardır inişli çıkışlı bir seyir izliyor.

Sivil F-16'lar

Mısır ordusunda subay olan Cemal Abdunnasır'ın Mısır kraliyet ailesine karşı gerçekleştirdiği darbeden bu yana Mısır şu ya da bu şekilde ülkenin şeffaf olmayan askeri kurumu tarafından yönetiliyor. Bu kuralın kısa süreli istisnası, eski bir subay olan Hüsnü Mübarek'in Arap Baharı sırasında istifa etmesinden sonra yaşandı. Müslüman Kardeşler destekli Muhammed Mursi 2012 yılında demokratik yollarla cumhurbaşkanı seçildi, ta ki ordu destekli bir darbeyle devrilene kadar.

Mısır'ın savunma ve askeri kurumları ABD'nin kendilerini protestocuların kaprislerine terk ettiğine inanıyordu. Sisi'nin iktidara gelmesinden bu yana çoğunlukla Demokrat olan ABD'li milletvekillerinin Mısır'ın insan hakları sicilini eleştirmesi de ilişkileri bozdu. Hamas liderliğindeki 7 Ekim saldırılarından günler önce Kongre, insan hakları kaygıları nedeniyle Mısır'a yapılacak 235 milyon dolarlık yardımı bloke etti.

Ancak ilişkilerin başka bir yönü daha var. The US-Egypt Military Relationship kitabının yazarı Witty, MEE'ye Mısırlı subayların on yıllardır İsrail'e kıyasla ABD'nin ikinci dereceden müttefiki muamelesi görmekten rahatsız olduklarını söyledi.

ABD, İsrail'in Arap komşuları karşısında "niteliksel askeri üstünlüğe" sahip olmasını sağlıyor ve bu da Mısır'ın daha sofistike ABD silahları edinmesini engelliyor. ABD 2015 yılında Mısır'a "nakit akışı finansmanı" sağlamayı da durdurdu ki bu da Kahire'nin gelecekteki silah sistemlerini krediyle almasına olanak tanıyordu.

"ABD'nin Mısır'a sattığı silahlar her zaman İsrail'in aldığının bir alt versiyonu. Örneğin Mısır'ın F-16'larına bakarsanız, bunlar temelde sivil uçaklar." diyor Witty.

Analistlere göre ABD'nin İsrail'in Gazze'nin sınır bölgesini ele geçirmesine karşı çıkmaması, Mısırlı yetkililerce 1979'da imzalanan ve iki ülkenin bölgede konuşlandırabileceği asker ve silah sayısını sınırlayan barış anlaşmasının ihlali olarak görülüyor ve bu durum ilişkileri daha da yıpratıyor.

Ortadoğu Enstitüsü Mısır Programı Kurucu Direktörü Mirette Mabrouk MEE'ye yaptığı açıklamada "Şu anda Mısır ve ABD arasında güven eksikliği var" dedi.

Mısır'ı yakından tanıyan eski bir üst düzey ABD yetkilisi MEE'ye Mısır'ın savunma kurumunun görüşlerini incelemenin zor bir iş olduğunu ifade etti. Ancak Cumhurbaşkanı Sisi'nin ya da oğlu Mahmud es Sisi ve Mısır Genel İstihbarat Müdürü Abbas Kamil'in de aralarında bulunduğu en yakın danışmanlarının ABD'ye karşı ciddi bir hayal kırıklığı yaşadığına inanmıyor.

Mısır'ın sert söylemine rağmen Sisi'nin kendisi ABD'ye karşı uzlaşmacı bir tutum sergiledi.

"Milyar dolarlarla kurtarıldı"

Geçen hafta Biden ile yaptığı telefon görüşmesinde Sisi Refah'ı yeniden açmayı reddetti ancak Sina'da sıkışan yardımların İsrail'e geçmesine ve İsrail'in kontrolündeki Kerem Ebu Salim kapısından Gazze'ye geçmesine izin vermeyi kabul etti. Analistlere göre bu hamle, Biden yönetiminin Gazze'de tam teşekküllü bir kıtlığı önlemesine yardımcı oldu ve ABD'yi yeni yardım lojistik merkezleri kurma gibi zor bir görevden kurtardı. Gazze'ye giren yardımların çoğu Mısır'ın Ariş limanına ulaşıyor.

Fabiani şunlar söyledi:

"Sisi, Gazze'de sıkışan yardımların İsrail'e geçmesine izin vererek, Mısır'ın Refah'ı kapalı tutarak İsrail ve ABD'ye baskı yapma stratejisini etkili bir şekilde baltaladı."

İsminin açıklanmaması kaydıyla MEE'ye konuşan Mısırlı kaynak ise "Sisi'nin daha güçlü bir yaklaşım benimsemesini isteyenler var" dedi. Kaynak, örneğin Sisi'nin Savunma Bakanı Muhammed Ahmed Zeki ile görüş ayrılıkları yaşadığını söyledi.

Ancak analistler ABD'nin Kahire'yi yeterince desteklediğini ve savunma bakanlığı yetkililerinin İsrail'le ilgili şikayetlerinin görmezden gelindiğini söylüyor.

Mısır'ın zaten zayıf olan ekonomisi, Husilerin Kızıldeniz saldırıları nedeniyle Süveyş Kanalı gelirlerinin düşmesiyle birlikte savaştan darbe aldı. İsrail'in Refah sınır kapısını ele geçirmesi, rejim içerisindeki kişiler tarafından kontrol edilen kârlı kaçakçılık yollarına da darbe vurabilir.

Mart ayında Mısır IMF'den 8 milyar dolar kredi almaya hak kazandı. AB de Mısır'ın Avrupa'ya göçmen akışını durdurmasına ve çökmüş ekonomisini toparlamasına yardımcı olmak için 8.1 milyar dolarlık bir finansman paketi açıkladı. BAE bile Mısır'ın Akdeniz kıyılarına 35 milyar dolarlık bir yatırımla destek verdi.

Görüş | Mısır-BAE yatırım anlaşması Sisi rejimi için bir kurtarma paketi

King's College London'ın savunma çalışmaları bölümünde Mısır uzmanı olan ve "Sinai: Egypt's Linchpin, Gaza's Lifeline, Israel's Nightmare" adlı kitabın yazarı Mohannad Sabry şunları söyledi:

"Sisi zayıf bir konumda değil. Milyarlarca dolar ile kurtarıldı. Gerçek şu ki rejim Batı karşısında son yılların en güçlü konumunda."

Mısırlı kaynağın MEE'ye verdiği bilgiye göre ABD'yi asıl endişelendiren, Mısır'ın Gazze sınırında olayların kontrolden çıkması olacak.

Pazartesi günü Refah sınır kapısı yakınlarında İsrail askerleriyle çıkan çatışmada iki Mısır askeri öldü. Bir askerin cenaze töreninin canlı yayınında yas tutanların "Siyonist hainleri" kınadığı görüldü.

İsrail'in Refah'a girmesi, ABD'nin İsrail ile Mısır arasındaki tarihi barış anlaşmasına aracılık etmesinden 45 yıl sonra çözemediği daha büyük bir sorunu gözler önüne seriyor.

Sabry, "Mısırlı ve İsrailli askerleri karşı karşıya getirirseniz birbirlerine ateş ederler" ifadelerini kullanıyor.