Analiz | Pakistan'ın yeni başbakanı kim olacak?

Abid Hussain | Al Jazeera | Tercüme: Mepa News

Ülke parlamentosu, büyük çaplı hile ve sonuçların manipüle edildiği iddialarıyla gölgelenen tartışmalı 8 Şubat genel seçimlerinden sonra ilk kez Perşembe günü toplandığında en büyük soru bu olacak.

Gergin geçen seçimlerde, hapisteki eski Başbakan İmran Han'ın Pakistan Tahrik-i İnsaf (PTI) partisinin desteklediği bağımsız adaylar 93 sandalye kazanırken, üç kez başbakanlık yapan Navaz Şerif'in Pakistan Müslüman Ligi-Navaz (PMLN) partisi 75, Pakistan Halk Partisi (PPP) ise 54 sandalye elde etti.

PMLN ve PPP hükümeti kurmak için bir koalisyon içinde yer alırken, PTI destekli milletvekillerinden biri de Şerif'in partisine katıldı.

Seçimler öncesinde PTI'nın seçim sembolü, seçim yasalarını ihlal ettiği gerekçesiyle Pakistan Seçim Komisyonu tarafından elinden alınmış ve adayları bağımsız olarak yarışmaya zorlanmıştı.

Aday gösterilen isimler üzerinde yaşanan çıkmaz

Pakistan parlamentosunun alt kanadı olan Ulusal Meclis'in toplantısı, hükümet kurma sürecinin başlaması için meclis oturumunun toplanması gereken üç haftalık sürenin son gününde yapılıyor.

336 üyeli Ulusal Meclis'te 266 üye doğrudan seçilirken 70 üye aday gösteriliyor. 60 sandalye kadınlara ve 10 sandalye de dini azınlıkların temsilcilerine ayrılmış durumda. Bu adaylıklar her bir siyasi partinin seçimlerde gösterdiği performansa göre belirleniyor.

Bir siyasi parti ya da ittifakın iktidara gelebilmesi için Ulusal Meclis'te 169 sandalyeye ihtiyacı var.

PTI destekli 92 milletvekilinden 89'u kendilerine ayrılan sandalyeleri garantilemek için küçük bir dini parti olan Sünni İttihad Konseyi'ne (SIC) katıldı. Ancak ECP, SIC tarafından talep edilen en az 10 ayrılmış sandalye konusunda henüz karar vermedi.

Bu arada PMLN-PPP ittifakı Navaz Şerif'in küçük kardeşi Şahbaz Şerif'i başbakan adayı olarak seçti. Şahbaz, Han'ın 2022'de parlamentoda güven oylamasını kaybetmesinin ardından 16 ay başbakanlık yapmıştı.

Dört küçük parti ve bazı bağımsızlar tarafından desteklenen ittifak, Ulusal Meclis'te 150'den fazla sandalyeye sahip.

Öte yandan SIC grubu PTI lideri Ömer Eyüp Han'ı Pakistan'ın 23. başbakanı adayı olarak gösterdi.

Ordunun muazzam bir siyasi nüfuza sahip olduğu Müslüman çoğunluklu ülkenin 77 yıllık tarihinde hiçbir başbakan beş yıllık görev süresini tamamlayamadı.

Yine de Pakistan'ın bir sonraki başbakanı olmak için yarışan iki siyasetçiye bir göz atalım.

Şahbaz Şerif

Rakamlar göz önüne alındığında 72 yaşındaki Şahbaz'ın başbakan seçilmesi bekleniyor.

Ülkenin en kalabalık eyaleti olan ve liderliği genellikle federal iktidara giden bir basamak olarak görülen Pencap'ın başbakanlığını yaptığı üç dönem boyunca etkin bir yönetici olarak ün kazandı.

Şahbaz, Han'ın PTI'sının kazandığı 2018 seçimlerinden günler önce üç kez başbakanlık yapan Navaz'ın yolsuzluktan hüküm giymesinin ardından 2018'de ağabeyi Navaz'ın gölgesinden çıktı. Şahbaz, PMLN'nin parlamentodaki liderliğini üstlendi ve muhalefet lideri oldu.

2022'de müttefiklerinin yardım ettiği ve ordunun desteklediği Şehbaz'ın, Han'ın hükümetini düşürerek yerine Başbakan olarak geçmesini sağladığı iddia ediliyor. İronik bir şekilde, Han'ın kendisinin de 2018 seçimlerinde ordu tarafından desteklendiği söylenmektedir.

Şerif'in kısa başbakanlık dönemi, Pakistan'ın 2022'deki tarihi seller de dahil olmak üzere bir krizden diğerine savrulduğu çalkantılı bir dönem oldu. Büyük çaplı önceden görülmemiş sel felaketi, ülkenin neredeyse üçte birini sular altında bırakarak 1.800'e yakın kişinin ölümüne ve milyonlarca kişinin evlerinden olmasına neden oldu.

Sellerin yol açtığı tahmini 30 milyar dolarlık zarar Pakistan'ın yeni gelişen ekonomisini daha da kötüleştirerek ülkeyi iflasın eşiğine getirdi. Şerif'in Uluslararası Para Fonu'ndan (IMF) 3 milyar dolarlık bir kurtarma paketi almayı başarmasının ardından ekonomik bir çöküş önlendi. IMF anlaşması önümüzdeki ay sona erecek ve gözlemciler Şahbaz Şerif’in Başbakan olması halinde en büyük görevinin ekonomiyi istikrara kavuşturmak olacağını söylüyor.

PMLN'yi on yıllardır takip eden Lahorlu analist Selman Gani, Şahbaz'ın başarılı olmasının tek yolunun siyasi kırgınlıklara son vermesi ve muhalefete zeytin dalı uzatması olduğunu söylüyor.

Gani, "Eğer ülkede istikrara ve demokrasinin devamına ihtiyacımız varsa, ilk konuşmasında muhalefete karşı uzlaşmacı bir yaklaşım sergilemeli" dedi.

"Eğer ekonomi konusunda samimiyse, muhalefetle konuşma becerisini göstermelidir. İkinci olarak, ülkenin tüm siyasi liderliği de bir araya gelmenin bir yolunu bulmalı, çünkü aksi takdirde her zaman seçilmemiş güçlerin avantaj elde etmesine olanak tanıyan bir boşluk oluşur.”

Ömer Eyüp Han

Ömer Eyüp Han siyasi bir aileye mensuptur ve farklı hükümetlerde federal bakan olarak görev yapmıştır.

Ömer'in dedesi Eyüp Han, Pakistan'ın ilk askeri diktatörüydü ve ülkeyi 1958'den 1969'a kadar on yıldan fazla bir süre boyunca demir yumrukla yönetti. Babası Gohar Eyüp Han da orduda görev yapmış, emekli olduktan sonra PMLN'ye katılmış ve 1990 yılında Ulusal Meclis Başkanı olmuştur.

Ömer'in kendisi de 2018'de PTI'ya katılmadan önce PMLN üyesiydi.

PTI'nın 2022'de iktidarı kaybetmesinin ardından Ömer, yüzlerce parti üyesiyle birlikte büyük bir devlet baskısıyla karşı karşıya kaldı. Kendisi ve diğer PTI liderleri hakkında bir dizi dava açıldı ve saklanmak zorunda kaldı.

Baskılar birçok PTI liderini partiden ayrılmaya zorladı ancak Ömer partide kaldı ve kısa süre sonra partinin genel sekreterliğine atandı. Bazı yorumculara göre Ömer'in zorluklar karşısındaki azmi, partisi tarafından başbakan adayı gösterilmesinin nedenidir.

Lahor'da yaşayan bir başka analist olan Macid Nizami'ye göre Ömer'in aday gösterilmesinin nedeni "müesses nizam"a, yani orduya karşı olması.

Nizami, "Ömer Eyüp, ailesi yarım asırlık siyaset tarihinde, sadık bir şekilde düzen yanlısı olarak görülürken, bu kadar açık bir düzen karşıtı duruş sergileyen ilk kişidir" dedi.

Nizami, Ömer'in Başbakan olamaması halinde yine de güçlü bir muhalefet lideri olarak ortaya çıkabileceğini ve Şahbaz hükümetine zorlu bir meydan okuma yaşatabileceğini sözlerine ekledi.

"Başbakan olması pek olası görünmüyor, ancak partiye verdiği hizmet, bu pozisyon ve tecrübesiyle ödüllendirilmesi anlamına geliyordu" dedi.

Kaynak: Mepa News