Ankara Etiyopya ile Somali arasındaki krizi çözebilir mi?

Somali’deki Mogadişu yönetimi ve Etiyopya arasında Türkiye'nin öncülüğünde yürütülen dolaylı görüşmelerin ikinci turu geçtiğimiz Salı günü bir anlaşma sağlanamadan sona erdi.

İki ülke arasındaki ilişkiler Ocak ayında Addis Ababa'nın Somali'den bağımsızlığını talep eden ayrılıkçı bir bölge olan Somaliland ile bir liman anlaşması yaptığını duyurmasıyla bozulmuştu. Denize kıyısı olmayan Etiyopya, bölgenin bağımsızlığının tanınması karşılığında Somaliland'dan 20 kilometrelik kıyı şeridi kiralamayı kabul etti. Mogadişu ise söz konusu anlaşmanın Somali'nin toprak bütünlüğünü ihlal ettiğini söyledi.

Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed'in, her iki ülkeyle de ticaret ve savunma bağları olan ve Afrika Boynuzu'nda nüfuzunu arttırmak için çabalayan Türkiye'den duruma müdahale etmesini talep ettiği bildirildi. Mogadişu yönetimi lideri Hasan Şeyh Mahmud, Türkiye Cumhurbaşkanı ile yaptığı telefon görüşmesinde ülkesinin “Etiyopya ile ekonomik ve kalkınma işbirliğine girmeye” hazır olduğunu söyledi ancak “bu tür ortaklıkların her zaman Somali'nin egemenliğine, birliğine ve toprak bütünlüğüne saygı göstermesi ve uluslararası hukuk ve normlara bağlı kalması gerektiği” konusuna vurgu yaptı.

Eş Şebab Kenya ve Etiyopya ordu güçlerine saldırdı

Dışişleri Bakanı Hakan Fidan 13 Ağustos'ta Somalili mevkidaşı Ahmed Muallim Fiqi ve Etiyopyalı mevkidaşı Taye Atske Selassie ile başkent Ankara'da ayrı ayrı bir araya geldi. Fidan düzenlediği basın toplantısında “bazı temel ilkeler üzerinde yakınlaşma olduğunu" söyledi.

Yaşanan gerginlikler Somali'de geniş topraklarda varlık gösteren Eş Şebab'a karşı işbirliğini sekteye uğrattı. Yerel basında çıkan haberlere göre Mogadişu hükümeti, ülkedeki Etiyopya askerlerinin, güncellenmiş bir Afrika Birliği barışı koruma misyonu kapsamında görev yapan Mısır askerleriyle değiştirilmesini istedi. Kahire, tartışmalı bir mega baraj konusunda Etiyopya ile ayrı bir çatışma yaşıyor ve Somali'ye birlik desteği teklif etmişti. Abiy'nin denize erişim teklifi, Somali'nin yeni barışı koruma gücüne asker katkısı yapmayı da teklif eden komşu Cibuti'yi de tedirgin etti.

Somali'de ülkede İslami bir yönetim için savaşan Eş Şebab’a karşı kurulan misyonun 2025 yılında başlaması ve askeri personel katkısında bulunacak ülkelerin listesinin önümüzdeki ay açıklanması planlanıyor.

Somali'nin Birleşmiş Milletler Daimi Temsilcisi Abukar Osman, geçtiğimiz hafta Etiyopya'yı Somali'ye yasa dışı bir şekilde silah sokmakla suçladı ve silah kaçakçılığının aşiret çatışmalarını körüklediğini ve Eş Şebab'ı güçlendirdiğini söyledi. Perşembe günü BM Güvenlik Konseyi oturumunda yaptığı açıklamada “ATMIS [Somali'deki Afrika Birliği Geçiş Misyonu] sonrası güvenlik düzenlemeleri için kilit ortaklardan gelecek fikirleri memnuniyetle karşılamakla birlikte, bir sonraki misyonun oluşumunun Somali halkının ihtiyaçları ve istekleri doğrultusunda yönlendirilmesi gerektiğinin de altını çizmek istiyoruz” dedi.

Mısır birliklerinin sınırlarına yakın olma ihtimali Etiyopya'nın karşı çıktığı bir şey ve bu anlaşmazlığın Afrika Boynuzu'nda Kızıldeniz'in kontrolü için rekabet eden çeşitli Körfez müttefiklerini içeren bir vekalet çatışmasına dönüşebileceğine dair korkular var.

Türkiye'deki Etiyopya-Mogadişu yönetimi görüşmeleri devam edecek

Etiyopya Somali ile sınır komşusu ve dışişleri bakanlığı ülkenin kendini savunma hakkına sahip olduğu yanıtını verdi. Bakanlık sözcülerinden Nebiyu Tedla Perşembe günü düzenlediği basın toplantısında, “Etiyopya'yı kimseden izin almadan gerekli önlemleri almaktan alıkoyabilecek hiçbir güç yoktur” dedi. "Etiyopya on yılı aşkın bir süredir Somali'ye asker gönderiyor. Etiyopya'nın Eş Şebab'dan kaynaklanan güvenlik endişeleri var. Bu nedenle Etiyopya konuyu yakından takip ediyor” diye ekledi Nebiyu.

Fidan geçen hafta gazetecilere yaptığı açıklamada, Etiyopya'nın Somali üzerinden denize erişimini sağlayacak bir düzenleme önerdiğini söyledi. Bunun karşılığında Etiyopya'nın Somali'nin toprak bütünlüğünü ve siyasi egemenliğini kabul edeceğini söyledi. Üçüncü tur görüşmeler 17 Eylül'de yapılacak.

Kaynak: Mepa News, Foreign Policy