Devrim Muhafızları'nın İran ekonomisi üzerindeki kontrolü artıyor

Jonathan Saul, Parisa Hafezi | Reuters | Tercüme: Mepa News

Batılı yetkililer, güvenlik kaynakları ve İran içinden kaynaklara göre İran Devrim Muhafızları Ordusu (DMO) ülkenin petrol endüstrisi üzerindeki kontrollerini sıkılaştırdı ve Tahran'ın gelirinin çoğunu sağlayan ve Ortadoğu'daki vekillerini finanse eden ihracatın yarısına kadarını kontrol ediyor.

Reuters'ın görüştüğü ondan fazla kişiye göre, yaptırım uygulanan ham petrolü gizlice sevk eden gölge tanker filosundan lojistiğe ve çoğu Çin'e olmak üzere petrolü satan paravan şirketlere kadar petrol işinin tüm yönleri DMO'nun artan etkisi altına girdi.

DMO'nun petrol ihracatı üzerindeki kontrolünün kapsamı daha önce rapor edilmemişti.

Eski ABD Başkanı Donald Trump'ın 2018'de yeniden uygulamaya koyduğu, İran'ın enerji sektörünü boğmak için tasarlanmış sert Batı yaptırımlarına rağmen, İran yılda 50 milyar dolardan fazla petrol geliri elde ediyor, bu da açık ara en büyük döviz kaynağı ve küresel ekonomiyle başlıca bağlantısı.

Batılı yetkililer ve güvenlik uzmanlarının yanı sıra İranlı ve ticari kaynaklardan oluşan altı uzman, DMO'nun İran'ın petrol ihracatının yüzde 50'sini kontrol ettiğini ve bu oranın üç yıl önce yüzde 20 civarında olduğunu söyledi. Kaynaklar konunun hassasiyeti nedeniyle isimlerinin açıklanmasını istemedi.

Tahminlerden üçü İran gemiciliğiyle ilgili istihbarat belgelerine dayanırken, diğerleri rakamlarını tankerlerin ve DMO ile bağlantılı şirketlerin gemicilik faaliyetlerinin izlenmesinden elde etti. Reuters, DMO'nun kontrolünün tam kapsamını belirleyemedi.

DMO'nun petrol endüstrisi üzerindeki artan hakimiyeti, İran ekonomisinin tüm alanlarındaki etkisini artırırken, DMO'nun Washington tarafından halihazırda terör örgütü olarak tanımlandığı göz önüne alındığında, Batı yaptırımlarının uygulanmasını da zorlaştırıyor.

Ancak Trump'ın Ocak ayında Beyaz Saray'a dönmesi, İran'ın petrol endüstrisine yönelik yaptırımların daha sert bir şekilde uygulanması anlamına gelebilir. Ülkenin petrol bakanı Tahran'ın herhangi bir kısıtlamayla başa çıkmak için önlemler aldığını söyledi ancak ayrıntı vermedi.

Dört kaynağa göre DMO, sektördeki genişlemelerinin bir parçası olarak Ulusal İran Petrol Şirketi (NIOC) ve petrol ticareti iştiraki NICO gibi devlet kurumlarının alanlarına girdiler.

ABD Dışişleri Bakanlığı'nın eski İran özel temsilci yardımcısı Richard Nephew, yaptırımlar yıllar önce İran'ın petrol ihracatını vurduğunda, NIOC'yi ve daha geniş sektörü yöneten kişilerin yaptırımlardan nasıl kaçınılacağından ziyade petrol konusunda uzmanlaştığını ekledi.

Şu anda Columbia Üniversitesi'nde araştırmacı olan Nephew, "Devrim Muhafızları kaçakçılıkta çok çok daha iyiyken petrol sahası yönetiminde berbattı, bu yüzden petrol ihracatı üzerinde daha büyük bir kontrol elde etmeye başladılar" dedi.

DMO, NIOC, NICO ve İran Dışişleri Bakanlığı yorum taleplerine yanıt vermedi.

Riskler

DMO, Dini Lider Ayetullah Ali Hamaney ile yakın bağları olan güçlü bir siyasi, askeri ve ekonomik güç.

DMO, Lübnan'daki Hizbullah, Gazze'deki Hamas, Yemen'deki Husiler ve Irak'taki milislere para, silah, teknoloji ve eğitim sağlayarak denizaşırı operasyon kolu Kudüs Gücü aracılığıyla Ortadoğu'da nüfuz sahibi.

İki Batılı ve iki İranlı kaynak, İsrail'in geçtiğimiz yıl içinde çok sayıda üst düzey Devrim Muhafızları komutanını öldürmesine rağmen, saflarındaki petrol uzmanlarının faaliyetlerine devam edebildiğini söyledi.

Nephew'e göre İran hükümeti DMO ve Kudüs Gücü'ne nakit yerine petrol tahsis etmeye 2013 yılı civarında başladı.

O dönemde hükümet bütçe baskısı altındaydı çünkü İran'ın nükleer programı nedeniyle Batı'nın uyguladığı yaptırımlar yüzünden petrol ihraç etmekte zorlanıyordu.

O dönemde İran'ın petrol faaliyetlerini takip eden Nephew, Devrim Muhafızları'nın yaptırım baskısı altında bile petrol satmanın yollarını bulmakta usta olduğunu söyledi.

Tahminlere göre İran'ın petrol gelirleri 2022'de 54 milyar dolar, 2021'de 37 milyar dolar ve 2020'de 16 milyar dolar iken 2023'te 53 milyar dolara ulaştı.

OPEC rakamlarına göre, Batı'nın yaptırımlarına rağmen Tahran'ın petrol üretimi bu yıl 2018'den bu yana en yüksek seviyeye ulaşarak günlük 3,3 milyon varili aştı.

İran Beşar Esed'den nasıl yüz çevirdi?

Tüm kaynaklar, Çin'in, çoğu bağımsız rafinerilere giden İran'ın en büyük petrol alıcısı olduğunu ve DMO'nun buradaki alıcılarla ticareti kolaylaştırmak için paravan şirketler kurduğunu söyledi.

İran'ın Çin'e petrol satışıyla ilgilenen bir kaynak, petrol ihracat gelirlerinin DMO ve NICO arasında kabaca eşit olarak paylaşıldığını söyledi. Söz konusu kişi, DMO'nun petrolü NICO'nun teklif ettiği fiyatlardan 1 ila 2 varil indirimli sattığını çünkü alıcıların DMO'dan alım yaparken daha büyük risk aldıklarını söyledi:

"Alıcının risk iştahına göre değişir, daha yüksek risk iştahı olanlar ABD'nin terörist grup olarak tanımladığı DMO'yu tercih edecektir."

İki Batılı kaynak DMO'nun daha da büyük bir indirim teklif ettiğini tahmin ederek bunun varil başına ortalama 5 dolar olduğunu ancak 8 dolara kadar çıkabileceğini ifade etti.

Petrol doğrudan hükümet tarafından DMO ve Kudüs Gücü'ne tahsis ediliyor. Reuters'ın incelediği kaynaklara ve istihbarat belgelerine göre, petrolü pazarlamak ve sevk etmek ve geliri dağıtmak için bir mekanizma oluşturmak onlara bağlı.

NIOC ise ayrı bir tahsisat alıyor.

Çin cephesi

Kullanılan paravan şirketlerden biri Çin merkezli Haokun. İki kaynağa göre eski Çinli askeri yetkililer tarafından işletilen bu şirket, Washington'un 2022'de yaptırım uygulamasına rağmen DMO'nun Çin'e petrol satışında aktif bir kanal olmaya devam ediyor.

ABD Hazinesi, China Haokun Energy'nin DMO-Kudüs Gücü'nden milyonlarca varil petrol satın aldığını ve Kudüs Gücü'ne maddi destek, sponsorluk veya mali, maddi veya teknolojik destek ya da mal veya hizmet sağladığı için yaptırım uygulandığını söyledi.

İstihbarat belgelerine göre, Haokun ve aralarında DMO ile ticari bağlantıları nedeniyle ABD yaptırımları altında olan Türk şirketi Baslam Nakliyat'ın da bulunduğu tarafların dahil olduğu 16 Mart 2021 tarihli bir petrol işleminde, ödeme ABD bankası JP Morgan ve Türk kredi kuruluşu Vakıf Katılım aracılığıyla gerçekleştirildi.

Söz konusu işlem şirketlere yaptırım uygulanmadan önce gerçekleşti. Reuters, JP Morgan ya da Vakıf Katılım'ın İran bağlantısından haberdar olduğuna dair herhangi bir bulguya rastlamadı, bu da şirketlerin yanlışlıkla gölge ticarete kapılma riskini ortaya koyuyor.

JP Morgan yorum yapmayı reddetti. Vakıf Katılım yaptığı açıklamada şunları söyledi:

"Bankamız faaliyetlerini ulusal ve uluslararası bankacılık kuralları çerçevesinde yürütmektedir."

Haokun yorum yapmayı reddetti. Baslam yorum talebine yanıt vermedi.

Hayalet filo

İstihbarat belgelerine göre, 2020 yılında Bağdat'ta bir ABD saldırısında öldürülen Kudüs Gücü komutanı Kasım Süleymani, birimin petrol kaçakçılığı faaliyetleri için gizli bir karargah kurmuş ve o yıl eski Petrol Bakanı Rüstem Kasımi tarafından yönetilmeye başlanmıştı.

Reuters, Devrim Muhafızları aracılığıyla aktarılan petrol parasının nereye gittiğini belirleyemedi. DMO'nun faaliyetlerini takip eden iki güvenlik kaynağının değerlendirmelerine göre DMO karargahının ve günlük operasyonlarının yıllık bütçesi yaklaşık 1 milyar dolar.

Bu kaynaklar DMO'nun Hizbullah'a ayırdığı bütçenin de yılda 700 milyon dolar olduğunu tahmin ediyor.

İsrail Kara Para Aklamayı ve Terörizmin Finansmanını Engelleme Kurumu eski genel müdürü Shlomit Wagman da ayrı bir açıklama yaptı ve şunlara söyledi:

"Hizbullah aldığı fonları gizlediği için kesin rakamlar açıklanmıyor. Ancak yıllık bütçesinin yaklaşık 700 milyon ila 1 milyar dolar arasında olduğu tahmin ediliyor. Bu fonun yaklaşık yüzde 70-80'i doğrudan İran'dan geliyor."

Hizbullah yorum talebine yanıt vermedi.

Bir İsrail hava saldırısında öldürülen Hizbullah'ın eski Genel Sekreteri Hasan Nasrallah, maaşlar ve silahlar da dahil olmak üzere grubun bütçesini İran'ın sağladığını söylemişti.

Daha önce ihracatta kilit bir rol oynayan İran'ın ana tanker operatörü NITC de artık DMO'ya hizmet veriyor.

Kaynaklara ve gemi takip verilerine göre NITC, İran petrolünün DMO tarafından işletilen gemilere transferini gerçekleştirerek Çin'e ham petrol sevkiyatı yapıyor. Bu tür transferler, tankerlerin taşıdığı petrolün kaynağını gizlemeye yardımcı olmak için yaygın bir uygulama.

NITC yorum talebine yanıt vermedi.

Ağustos ayında İsrail Savunma Bakanlığı'na bağlı Ulusal Terör Finansmanıyla Mücadele Bürosu, Kudüs Gücü'ne ait petrolün taşınmasında rol oynadığını belirttiği 18 tankere yaptırım uygulamıştı.

Ekim ayında ABD Hazinesi, NITC gemileri dışında İran'ın "hayalet filosunun" bir parçasını oluşturduğunu söylediği 17 ayrı tankere yaptırım uyguladı. Bunu 3 Aralık'ta 18 tankere daha uygulanan yaptırımlar takip etti.

Bu analizde yer alan ifadeler yazarların kendi görüşleridir ve Mepa News'in editöryel politikasını yansıtmayabilir.