Dünün muktediri bugünün muhalifi

Adem Yılmaz* | Karar Gazetesi

2018’e girerken başlayan halk gösterileri, başörtüsü zorunluluğuna yönelik “İnkılap Caddesi Kızları” adıyla başlatılan protestolar, Tahran’da güvenlik güçlerinin Gonabâdî tarikatı dervişleri ile çatışması gibi birtakım olayların gündemi meşgul ettiği İran’da eski Cumhurbaşkanı Ahmedinejad’ın müesses nizama yönelik eleştirileri günden güne dozunu artırmakta. Ahmedinejad’a yönelik yolsuzluk iddiaları, Babek Zencani’ye destek verdiği iddiası, cumhurbaşkanlığı adaylığının Anayasayı Koruyucular Konseyi tarafından iptali, cumhurbaşkanlığı döneminde yardımcılığını yapan Hamid Bekayi’nin yolsuzluk iddiasıyla gözaltına alınması gibi sebepler Ahmedinejad’ın eleştirilerinin belli başlı nedenleri.

HEDEF, LARİCANİ AİLESİ

Ahmedinejad’ın cumhurbaşkanlığı döneminde yardımcılığını yapan Hamid Bekayi, yolsuzluk iddiasıyla gözaltına alındıktan bir süre sonra serbest kalınca kendisini karşılayan destekçilerine hitaben yaptığı konuşmada, “Şah’a karşı inkılabımız, gençlerimizin verdiği kanlar fâsidlerin iş başına gelmesi için değildi” ifadeleriyle doğrudan sisteme eleştiri getirdi. Sonraki günlerde ifadeye çağrılan Bekayi bunu reddederek destekçileri ile birlikte Tahran yakınındaki Rey’de bulunan Şah Abdulazim türbesinde oturma eylemi başlattı. Ahmedinejad, destek için katıldığı oturma eyleminde “Vallahi yemin olsun ki biz Laricani ailesine muhalifiz, muhalif olmak suç mu? Biz, memleket bu ailenin eline düşsün istemiyoruz. Varsa bir durum, bismillah buyrun beni alın. Bunlar (Laricani ailesi) ya İranlı değil ya da İran’ı tanımıyorlar, biz eğer bir riyal yolsuzluk yapsaydık bizi iki bin kez idam ederlerdi” ifadelerini kullandı.

Devletin üç erkinden ikisinin başında bulunan Laricani ailesi İran’ın en güçlü ailelerinden biri. Irak’ın Necef şehrinde doğan Laricani kardeşlerden Ali Laricani Meclis Başkanı, Sadık Laricani ise Yargı Erki’nin başındaki isim. Ahmedinejad, 2013’te Meclis Başkanı Ali Laricani ile arasındaki ihtilaf sonrası Ali Laricani’yi kardeşi Fazlı Laricani’ye ait yolsuzluk belgelerini yayımlamakla tehdit etmiş, sonrasında bu belgelerin videosunu mecliste yayınlatmıştı. Ahmedinejad’ın Laricani ailesini hedef almasındaki asıl sebebin, Yargı Erki Başkanı Sadık Laricani’nin Hamaney’den sonra devrim rehberliği için isminin geçmesi, ayrıca Meclis Başkanı Ali Laricani’nin ise 2021 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde adaylık ihtimalinin bulunması olduğu iddia edilmektedir. Ahmedinejad’ın bu iki ihtimali de engellemek için farklı ithamlarda bulunması muhtemel.

Ahmedinejad’ın sert eleştirilerini, Yargı Erki’nin Sözcüsü Muhsin Ajei, “Delilsiz, asılsız konuşmak kendisine has bir durum. O, bu sözleri adet edinmiş. Bu sabrımızın hikmeti yakında belli olacaktır” şeklinde cevapladı. Tahran Başsavcısı Muhammed Cafer Munteziri ise “Ülkeyi 8 yıl yöneten, bilakis son 4 yılı hukuksuzluk koleksiyonu olan biri çıkmış hukuk ve adaletten dem vuruyor” sözleriyle Ahmedinejad’ı hedef aldı.

Yolsuzluk iddialarına hedef olan Ahmedinejad’ın cumhurbaşkanlığı dönemindeki bir diğer yardımcısı İsfendiyar Rahim Meşaî, yayınladığı videoda Yargı’nın başındaki isim Sadık Laricani’yi kastederek “Millet sizi deliğinizden çıkaracaktır” ifadesini kullanıp, tutuklanması halinde yayımlanacak olan kayıtta tüm gerçekleri ifşa edeceği tehdidinde bulundu.

Ahmedinejad 17 Aralık 2017’de yayınladığı videoda “Beni yolsuzluk, fitne çıkarmak ve Babek Zencani’yi desteklemekle suçlayanlara bunu ispatlamaları için 48 saat mühlet veriyorum. Aksi takdirde konuşacağım. Yargı ıslah olursa ülke ıslah olacaktır” ifadelerine yer vermiş, herhangi bir cevap almayınca “Yargı’nın bazı uygulamaları ve zulmünden ötürü halkın feryadı semavata yükseliyor. Malumdur ki Yargı’nın başındaki zat adaletten uzaktır ve istifa etmelidir” sözleriyle Sadık Laricani’ye yönelik eleştirilerine devam etti.

DEVRİM REHBERİYLE İHTİLAF

İran eski Genelkurmay Başkanı Firuzabadi, Farsnews ile yaptığı söyleşide “Hakikati söylemek gerek, Mir Hüseyin Musevi, Ahmedinejad’ın iç yüzünden  haberdarım demişti ama biz haberdar değildik.” sözleriyle geçmişte Ahmedinejad’a verilen desteğin yanlış olduğunu ima etmiştir. Ahmedinejad, Kum ilim havzasında en büyük destekçisi ve cumhurbaşkanı seçildiğinde elini ilk öptüğü kişi olan Misbah Yezdi tarafından “sapmış” olarak değerlendirilmiştir. Ayrıca muhafazakâr medyada “yeni fitneci” olarak görüldü.

''İran’da eski Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad’ın müesses nizama yönelik eleştirileri günden güne dozunu artırıyor.''

İran Devrim Rehberi Hamaney’e cumhurbaşkanlığı için tekrar aday olmayacağına dair söz vermesine rağmen Mayıs 2017’deki cumhurbaşkanlığı seçimleri için adaylığını açıklayan Ahmedinejad, bu durumu düzenlediği basın toplantısında “Rehberin bana tavsiyesi aday olma, iki kutup oluşmasın şeklinde idi. Benim adaylığım iki kutup değil üç kutba sebep oldu, bu şekilde Rehber’e muhalif olmuş değilim” sözleriyle açıkladı.

Buşehr vilayetine yaptığı ziyaretinde Besic mensubu bir genç tarafından Ali Hamaney’e hürmetsizlik etmekle eleştirilen Ahmedinejad, “Rehber ile farklı görüştesin, gidip ölmen mi gerekiyor?” cevabıyla, Devrim Rehberi ile yaşadığı görüş ayrılığını söylemekten çekinmemiştir. Devrim Rehberi tarafından bir zamanlar “meşrutiyetten bugüne kadar en başarılı cumhurbaşkanı” olarak nitelenen, Rafsancani ile olan ihtilafında “benim görüşüm Ahmedinejad’a daha yakın” sözüyle desteklenen Ahmedinejad’ın sistemin sinir uçlarına ne kadar dokunacağı merak konusudur. Ahmedinejad, 22 Şubat tarihinde Devrim Rehberi’ne mektup yazarak seçimlerin özgür ortamda yapılması gerektiğini, yargı erkindeki değişimin aciliyet olduğunu vurguladı.

Son olarak, 2018’e girerken İran’da başlayan gösterilerde gözaltına alınan bazı göstericilerin hapisteki ölümleriyle alakalı “İnsanları dikkatsizce tutukluyorlar, sonrasında cenazelerini teslim edip diyorlar ki mahkum uyuşturucu tiryakisiydi, intihar etti. Biz bu gidişattan şikayetçiyiz, şikayetimizi sunacağımız bir makam yok” açıklamasında bulundu.

HİKMET GİZLİ BELGELERDE Mİ?

Şüphesiz Ahmedinejad’ın muhalif duruşu, adalet söylemi farklı bir siyasi figür tarafından sergilenseydi daha kapsamlı bir destek görebilirdi, zira Ahmedinejad’ın cumhurbaşkanlığı dönemindeki bazı uygulamalar, misalen 2009 seçimlerine itiraz eden göstericilerin bastırılma şekli özellikle reform yanlısı İranlılar için pek güzel hatıralar barındırmıyor. Şu da bir gerçek ki Ahmedinejad’ın ifadelerindeki sertlik başka bir siyasiye ait olsaydı akıbeti ev hapsi olabilirdi. Bu noktada Yargı Erki Sözcüsü’nün Ahmedinejad için sarfettiği “sabrımızın bir hikmeti var” sözleri akla geliyor. Müesses nizamın Ahmedinejad’a gösterdiği müsamahanın ardında bu hikmetin etkisi olabilir. Geçmişte Laricani kardeşlerle olan ihtilafında Fazlı Laricani’ye ait yolsuzluk belgelerini yayınlayan Ahmedinejad, Haşimi Rafsancani ile görüş ayrılığında Rafsancani’nin ailesi ile alakalı yolsuzluk iddiasında bulunmuş, 2009 yılındaki cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Mir Hüseyin Musevi ile canlı yayın münazarasında “Söyleyeyim mi? Söyleyeyim mi?” sorularıyla rakibinin ailesine ait yolsuzluk belgeleri olduğunu ima etti.

Meclis Başkan Yardımcısı Ali Mutahhari’nin Kasım 2017’de verdiği röportaj tahmin edilen hikmetin hakikatini açıklar niteliktedir: “Ahmedinejad’ın elinde rejimi tehdit edecek bilgiler/dosyalar olabilir.”

Devrim Rehberi ile görüş ayrılığı yaşayan Ahmedinejad’ın müesses nizama yönelik artan eleştiri dozu hukuki anlamda bir netice vermesi yahut rejimi tehdit edecek bir belgenin intişarı halinde İran iç siyasetinde dengelerin değişmesi muhtemeldir.

*İran’da akademik çalışmalar yapan Adem Yılmaz, İran üzerine yazdığı özgün analizlerle tanınıyor.