Endonezya, Cemaat İslamiyye'nin manevi lideri Ebubekir Beşir'i serbest bıraktı

Endonezya'daki İslami yapılardan Cemaat İslamiyye'nin manevi lideri olarak bilinen Ebubekir Beşir bugün sabah saatlerinde serbest bırakıldı.

Sabahın erken saatlerinde, Batı Java'daki Bogor kasabasında bulunan Gunung Sindur Cezaevi'nden serbest bırakılan Beşir'i ailesi ve yakınları karşıladı.

Polis kaynakları, 82 yaşındaki Beşir'in faaliyetlerinin yakından takip edilmeye devam edileceğini vurguladı.

Endonezya yönetimi geçtiğimiz hafta, İslami yapılardan Cemaat İslamiyye'nin manevi lideri olarak bilinen Ebubekir Beşir'in serbest bırakılacağını açıklamıştı.

Beşir, halihazırda Endonezya'nın en önde gelen cihat yanlısı liderleri arasında gösteriliyor.

Cemaat İslamiyye'ye baskılar

Beşir'in serbest kalması, Cemaat İslamiyye'ye baskıların arttığı bir sürece denk geldi.

2020 Aralık ayı başından bu yana grubun birçok lideri ve üyesi gözaltına alındı.

El Kaide bağlantılı olduğu öne sürülen cihat yanlısı Cemaat İslamiyye'nin son operasyonlarla büyük bir darbe almış olsa da faaliyetlerini sürdüreceği tahmin ediliyordu.

Ebubekir Beşir kimdir?

Ebubekir Beşir (1938-) Cemaat İslamiyye'nin manevi lideri sayılan, 2011'den bu yana hapiste bulunan ve 8 Ocak 2021'de tahliye olan Endonezyalı ünlü din adamı.

Doğumu ve eğitimi

Ebubekir Beşir 17 Ağustos 1938'de Endonezya nüfusunun çoğunluğunun yaşadığı Cava Adası'nın doğusunda yer alan Jombang'da doğdu. Ailesinin bir bölümünün, Endonezya'ya yüzlerce yıl önce ticaret için yerleşen Araplara dayandığı belirtilmektedir.

Doğu Cava'da kökeni 18. yüzyıla dayanan Gontor Medresesi'nde okuyan Beşir daha sonra Orta Cava'daki Solo şehrinde üniversite eğitimi gördü ve buradan 1963'te mezun oldu, üniversitede iken aktif olarak İslami faaliyetlerde yer aldı.

Pesantren-Kebatinan ve Ebubekir Beşir

Endonezya'nın İslamlaşması sürecinde coğrafi ve sosyal sebeplerden İslami eğitimin ülke çapına yayılamaması Endonezya'da halkının çoğunda İslam ile beraber yerel uygulamaların, Hinduizm ve Budizmden kalan inançların İslam ile beraber yaşamasına yol açmıştı. Bu geleneksel anlayış üzere olanların dini anlayışına 'Kebatinan' ismi verilirken inançların doğru bir İslami eğitime dayandırılmasına çalışılan medreselerin açılmasını ve bu yolla daha kitabi bir İslami anlayış üzere olmayı hedefleyenlere ise medresenin Endonezya dilindeki karşılığı olan Pondok Pesantren'den alınarak 'Pesantren' ismi verilmişti.

Ebubekir Beşir'in doğduğu Cava Adası'nın doğusu Pesantren anlayışının yaygın olduğu bir yerdi ve Beşir bir Pondok Pesantren olan Gontor Medresesi'nde okumuştu. Bunun da etkisiyle üniversite yıllarından itibaren Endonezya'da yaygın olduğu dini cehalete karşı mücadele etmeyi, İslami eğitimi yaymayı hedeflemişti.

Darul İslam Hareketi ve Ebubekir Beşir

1940'lı yıllarda Endonezya henüz bağımsız değilken Hollanda sömürgeciliğine son verip ülkede İslami bir devlet kurmayı hedefleyerek sömürgeci güçlerine karşı silahlı mücadele başlatan Darul İslam Hareketi, Endonezya İslami hareket tarihinde derin bir iz bırakmıştı. Ebubekir Beşir'in doğduğu yöre olan Doğu Cava'da faaliyet göstermeyen Darul İslam, Batı Cava, Açe, Güney Kalimantan, Güney Sulavesi'de etkindi.

Endonezya'nın bağımsızlık ilanının ardından yeni kurulan devleti sömürgecilerin kontrolünde gören ve İslami olmadığı yönüyle eleştirip silahlı muhalefetini sürdüren bu hareket 1962'ye kadar devam etmişti. Ebubekir Beşir üniversite yıllarında Batı Cava ve Açe'den bu harekette yer almış kişilerle tanıştı ve onlarla ortak harekete başladı.

El Mukmin Medresesi

Üniversitenin ardından Solo şehrinde kalan Ebubekir Beşir burada İslami eğitim faaliyetleri organize etti ve bir cemaate sahip oldu. 1972'de el-Mukmin isminde geniş çaplı bir pesantran (medrese) kurdu. el-Mukmin'de hem dini eğitim hem de devlet okullarında verilen eğitimler içinden faydalı olduğu düşünülenler verilmekteydi. el-Mukmin'in önce Orta Cava'yı saran ünü sonra tüm Endonezya'ya yayıldı.

Ebubekir Beşir'e yönelik baskılar

1970'li yıllarda diğer İslam ülkelerine paralel olarak Endonezya'da da İslami bir canlanma yaşanmaktaydı. Bu durum Endonezya'yı 1967-1998 döneminde 31 yıl yöneten Suharto'yu (1921-2008) rahatsız etmekteydi. İktidarının ilk yıllarında Komünistleri kendisine en büyük tehdit olarak gören Suharto, 1970'li yıllarda Komünistleri bertaraf ettiğini düşünerek yükselen İslami hareketi kendisine hedef olarak seçti. 1970'li yılların ortalarından itibaren konuşmalarında laiklik vurgusunu artırdı, ülkedeki bağımsız oluşumlardan rahatsızlığını beyan etti ve "Yeni Düzen" ismiyle ortaya attığı fikirlerine tüm ülkenin uymasını istedi.

Yine Suharto tüm okullarda başörtüsünün yasaklandığını, medreselerin özerkliğinin kaldırıldığını duyurdu, medreselerde "Yeni Düzen" doğrultusunda müfredat değişikliğini, resimlerinin medreselere asılmasını emretti. 

Ebubekir Beşir bu kararlara uymayı reddetti, 1978'de kararlara uymaması ve Suharto'yu eleştirmesi nedeniyle yargılanmaksızın hapsedildi. Takipçi ve öğrencilerinden de hapsedilenler oldu. 1982'de serbest bırakıldı ama üzerindeki baskı sürdü, 1985'te Malezya'ya kaçmayı başaran Ebubekir Beşir burada daha serbest bir ortam bularak faaliyetlerine devam etti, Ortadoğu'daki İslami yapılarla da ilişkiler kurdu. Bir dönem Singapur'da da yaşadı.

Endonezya'ya dönüşü (1999)

1997 Asya Finansal Krizi'nin Endonezya'yı büyük bir ekonomik krize sokması, 30 yıldır Suharto'nun diktatörlüğü ile yönetilen Endonezya halkı için bardağı taşıran son damla olmuş, yaşanan sosyal patlama 1998'de Suharto'yu devirmişti. 1999'da ilk serbest seçimlerde Ebubekir Beşir gibi Jombanglı olan ve medrese eğitimi gören Abdurrahman Vahid'in (1940-2009) cumhurbaşkanı olmasıyla dini faaliyetleri için özgür bir ortam doğduğunu düşünen Ebubekir Beşir Endonezya'ya geri döndü, Endonezya halkına ve devletine İslam'ı hayata hakim kılma çağrısı yaptı. Ebubekir Beşir 2001 sonuna kadar bu döneminde nispeten daha serbest çalışma imkanı buldu.

Cemaat İslamiyye

1 Ocak 1993'te Ebubekir Beşir ve 1960'lı yıllardan beri beraber çalıştığı Abdullah Sungkar (1937-1999) tarafından kurulduğu iddia edilen Cemaat İslamiyye (İslami Cemaat) iddialara göre ailesi Darul İslam isimli oluşumda yer alan Abdullah Sungkar'ın teklifiyle daha disiplinli bir yapı olması ve Darul İslam geleneğinin canlandırılması için ikilinin sürgünde bulunduğu Malezya'da kurulmuştu. Filipinler'e karşı savaş veren Moro'daki İslami yapılanmalarla öncelikle temasa geçen ve onlara yardımlarda bulunduğu belirtilen bu yeni oluşumun, 1998'de El Kaide lideri Usame bin Ladin ile de temasa geçip onunla ortak çalışmaya başladığı iddia edilmektedir.

Cemaat İslamiyye'nin git gide silahlı bir örgütlenmeye yönelmesiyle Ebubekir Beşir bu yapının sadece manevi lideri olurken, örgütsel yönetim Sovyetlerin Afganistan'ı işgali üzerine Afganistan'a savaşmak üzere gönüllü giden nadir Endonezyalı isimlerden, şu anda Guantanamo'da tutulan Batı Cavalı Rıdvan İsamuddin'e (1964-) geçti. 1999'da Ebubekir Beşir'in Endonezya'ya dönmesiyle bu yeni yapı da Endonezya'da faaliyetlerini yoğunlaştırdı.

Ebubekir Beşir'e baskılar artıyor (2001)

2001 yılında Filistin'de 2. İntifada dünya gündeminin ilk sıralarında Endonezya'nın İsrail ile ticari antlaşmalara girişmesi Ebubekir Beşir de dahil İslami kesimlerin tepkisini topladı. Bunun üzerine Abdurrahman Vahid de ülkedeki İslami kesim üzerindeki baskıları artırdı. Temmuz 2001'de Vahid'in yerini, yardımcısı ve daha seküler bir isim olan Megavati Sukarnoputri'nin (1947-) alması Ebubekir Beşir ve yönetim arasındaki ipleri daha da gerdi. 11 Eylül 2001 saldırıları üzerine ABD'nin "Terörle Savaş" kampanyasının Endonezya'ya yansımaları ise Ebubekir Beşir ile Endonezya yönetimi ilişkilerini daha da bozdu. 

Bali Saldırısı ve Ebubekir Beşir'in tutuklanması (2002)

12 Ekim 2002'de Cemaat İslamiyye'den olduğu belirtilen isimlerin organize ettiği, Endonezya'nın turistik Bali Adası'nda daha çok Avustralyalı ve İngiliz turistlerin hedef alındığı saldırıda 202 kişi öldürüldü. Saldırılardan sorumlu tutulan İmam Samudra, Amrozi Nurhasyim ve Huda bin Abdulhak, 2008 yılında kurşuna dizilerek idam edildi.

Ebubekir Beşir ise saldırılardan bir müddet sonra tutuklandı ve yargılanmaya başlandı. 2003'te ABD Beşir'in kendilerine teslimini istediyse de Endonezya bu talebi reddetti. Beşir mahkemelerinde saldırılarla ilgisinin olmadığını ve silahlı bir oluşumu yönetmediğini, Usame bin Ladin'i ABD'ye karşı savaştığı için sevdiğini belirtti.

Ebubekir Beşir'in 2002'deki Bali Saldırılarının hemen ardından tutuklanmasından önce saldırıyla ilişkisini reddeden açıklamaları

14 Haziran 2006'da Ebubekir Beşir serbest bırakıldı, yoğun bir takipçi kitlesi tarafından karşılandı. 21 Aralık 2006'da Beşir'i yargılayan mahkeme Bali Saldırıları'nı yönettiğine dair suçlamadan beraatine hükmederken Beşir'in zaten tamamladığı daha düşük bir hapis cezasına onu mahkum etti. Ancak Beşir BM'nin terör listesinde yer almaya devam etti, Beşir bu durumdan şikayetçi oldu.

Ebubekir Beşir, tahliyesinin ardından Cava'da deprem bölgesi ziyaretinde (Haziran 2006)

Temmuz 2008'de Ebubekir Beşir'in 'Ensar el Tevhid' isminde yeni bir oluşum kurduğu iddia edildi.

Ebubekir Beşir'in yeniden tutuklanması

Ağustos 2010'da Ebubekir Beşir Endonezya'da Açe Özerk Bölgesi'nde adamlarına silahlı eğitim verdirdiği gerekçesiyle yeniden tutuklandı. 2011'de Beşir 15 yıl hapse mahkum edildi. 2019'da Endonezya cumhurbaşkanı Joko Widodo (1961-) Beşir'in yaşı sebebiyle hapisteki süresini doldurmadan serbest bırakılabileceğini açıkladı. Fakat karşılığında Endonezya'nın resmi ideolojisi olan, laik demokrasiyi de içeren 'Pancasila'ya bağlılığını beyan etmesi istendi, Beşir bu talebi reddettiği için tahliyesi iptal edildi.

Ebubekir Beşir'in 2016'da bir mahkemesi

"Ebubekir Beşir serbest bırakıldı" (2021)

Aralık 2020'de Cemaat İslamiyye ile bağlantılı olduğu gerekçesiyle Endonezya'da pek çok kişi gözaltına alındı ve tutuklandı. Ocak 2021'de cezasının dolacağı bilinen Ebubekir Beşir'in böyle bir ortamda serbest bırakılıp bırakılmayacağına dair yapılan resmi açıklamada infaz yasasındaki indirimle cezası tamamlanan 83 yaşındaki Ebubekir Beşir'in serbest bırakılmasının engellenmeyeceği belirtildi.

Ebubekir Beşir' 8 Ocak 2021 Cuma günü serbest bırakıldı.

Kaynak: Mepa News