Esed ve ailesini neler bekliyor?

Beşar Esed'in Pazar günü devrilmesiyle sadece 24 yıllık devlet başkanlığı değil, ailesinin 50 yılı aşkın süredir Suriye'yi yönetmesi de sona ermiş oldu.

Esed 2000 yılında göreve gelmeden önce babası Hafız otuz yıl boyunca devlet başkanlığı yapmıştı.

Şimdi, Tahriru'ş Şam Heyeti (HTŞ) liderliğindeki muhaliflerin bir geçiş hükümeti kurmasıyla, devrik başkan, eşi ve üç çocuğunun geleceği belirsiz.

Şu anda Rusya'dalar ve kendilerine sığınma teklif edildi ama onları neler bekliyor?

Esed neden Rusya'ya kaçtı?

Rusya, Suriye'deki iç savaş sırasında Esed'in sadık bir müttefikiydi ve Orta Doğu ülkesinde iki önemli askeri üssü bulunuyor. Rusya 2015 yılında Esed'i destekleyen bir hava harekatı başlatarak savaşın gidişatını hükümetin lehine çevirdi.

İngiltere merkezli bir izleme grubu, takip eden dokuz yıl boyunca Rus askeri operasyonlarında 8.700'ü sivil olmak üzere 21.000'den fazla kişinin öldürüldüğünü bildirdi.

Ancak Ukrayna'daki savaş nedeniyle dikkati dağılmış olan Rusya, Kasım ayı sonunda başlayan muhaliflerin yıldırım taarruzunu durdurmak için Esed hükümetine yardım etmekte ya isteksiz davrandı ya da bunu yapamadı.

Beşar Esed son örnek: Kaçak liderler sürgünde nasıl yaşıyor?

Suriyeli grupların Şam'ın kontrolünü ele geçirmesinden saatler sonra Rus devlet medyası Esed ve ailesinin Moskova'ya ulaştığını ve kendilerine “insani gerekçelerle” sığınma hakkı verileceğini bildirdi.

Ancak Kremlin sözcüsü Dmitry Peskov'a Pazartesi günü gazeteciler tarafından Esed'in nerede olduğu ve sığınma talebi sorulduğunda şöyle dedi: “Şu anda size söyleyecek bir şeyim yok. Elbette böyle bir karar [sığınma hakkı verilmesi konusunda] devlet başkanı olmadan alınamaz. Bu onun kararıdır.”

Esed'lerin Rusya, özellikle de Moskova ile olan bağları iyi bir şekilde belgelenmiş durumda.

Financial Times'ın 2019 yılında yaptığı bir araştırma, Esed'ın geniş ailesinin iç savaş sırasında on milyonlarca doları Suriye dışında tutmak amacıyla Rusya'nın başkentinde en az 18 lüks daire satın aldığını ortaya koymuştu.

Bu arada Esed'in en büyük oğlu Hafız da bu şehirde doktora öğrencisi. 22 yaşındaki Hafız'ın doktora tezi hakkında yerel bir gazete daha geçen hafta haber yaptı.

Hafta sonu yaşanan kaosun ortasında Rus devlet televizyonu, Moskova'daki yetkililerin Rusya'nın üslerini ve diplomatik misyonlarını güvence altına almak için “Suriyeli silahlı muhaliflerle” görüştüğünü bildirdi.

Esed'in eşi ve çocukları kim?

Esed, Suriyeli bir ailenin çocuğu olarak Londra'nın batısında doğup büyüyen İngiliz-Suriye çifte vatandaşı Esma ile evli.

Kendisi bankacı olmadan önce Londra'da okula ve üniversiteye devam etti.

Esma Esed 2000 yılında tam zamanlı olarak Suriye'ye taşındı ve Esed'in babasının yerini alıp devlet başkanı olduğu dönemde onunla evlendi.

Londra Ekonomi ve Siyaset Bilimi Okulu'nda (LSE) misafir öğretim üyesi olan Dr. Nesrin Alrefaai BBC News'e yaptığı açıklamada Esma'nın Rusya'da kalmak yerine “İngiliz pasaportuna sahip olduğunu, dolayısıyla İngiltere'ye dönebileceğini” söyledi.

Ancak "ABD, Rusya'da olduğu bildirilen babası Dr. Favaz el Ahraz'a da yaptırım uyguladı" diyerek Esma'nın şimdilik Moskova'da kalmak isteyebileceğini ifade etti.

Beşar Esed'in Suriye'den kaçışının detayları ortaya çıktı

Mail Online tarafından yayınlanan bir haberde, komşularının Esma'nın kardiyolog olan babası ve emekli diplomat olan annesi Seher'in kızlarını ve damatlarını “teselli etmek” için Moskova'da olmak istediklerini söyledikleri aktarıldı.

Esed ve eşinin üç çocuğu var: Doktora öğrencisi Hafız, Zeyn ve Kerim.

ABD Dışişleri Bakanlığı'nın Kongre'ye sunduğu 2022 tarihli bir raporda, Esed ailesinin net servetinin 1 milyar dolar ile 2 milyar dolar arasında olduğu belirtilmiş, ancak mal varlıklarının “çok sayıda hesaba, gayrimenkul portföyüne, şirkete ve offshore vergi cennetlerine yayıldığına ve gizlendiğine inanıldığı” için bunu tahmin etmenin zor olduğu kaydedilmişti.

Rapora göre Beşar ve Esma "Suriye'nin en büyük ekonomik aktörleriyle yakın patronaj ilişkileri sürdürmüş, yasadışı faaliyetlerden elde edilen parayı aklamak ve rejime fon aktarmak için" şirketlerini kullanmışlar.

Raporda ayrıca Esma'nın “Suriye'nin süregelen ekonomik krizini yöneten ekonomik komite üzerinde etkisi olduğu” ve Suriye'nin “gıda ve yakıt sübvansiyonları, ticaret ve para birimi konularında” kilit kararlar aldığı belirtildi.

Ayrıca rejimin elindeki bölgelerin yeniden inşası için yapılan dış yardımların çoğunun aktarıldığı Suriye Kalkınma Vakfı üzerinde de etkili bir isim olduğu belirtildi.

2020 yılında dönemin ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, Esma'nın kocası ve ailesinin yardımıyla “Suriye'nin en azılı savaş vurguncularından biri haline geldiğini” iddia etti.

Trump yönetiminden bir başka üst düzey yetkili ise Esma'yı “ailenin iş dünyasındaki lideri” ve Beşar'ın kuzeni Rami Mahluf ile rekabet eden bir “oligark” olarak tanımladı.

Suriye'nin en zengin adamlarından biri olan Rami Mahluf, sosyal medyada kendisine yapılan muameleden şikâyet eden videolar yayınladıktan sonra ailedeki çatlak kamuoyuna yansıdı.

Esed yargılanabilir mi?

Esed hanedanının devrilmesinin ardından Uluslararası Af Örgütü Genel Sekreteri Agnès Callamard, Suriyelilerin “büyük ölçekte tarifsiz insani acılara neden olan korkunç bir insan hakları ihlalleri dizisine” maruz kaldığını söyledi.

Buna “kimyasal silahlarla saldırılar, varil bombaları ve diğer savaş suçlarının yanı sıra insanlığa karşı suç teşkil eden cinayet, işkence, zorla kaybetme ve yok etme” de dahil.

Callamard, uluslararası topluma, uluslararası hukuku çiğnediğinden şüphelenilen kişilerin ve diğer ciddi insan hakları ihlallerinin soruşturulmasını ve işledikleri suçlar nedeniyle yargılanmalarını sağlama çağrısında bulundu.

Salı günü Suriyeli grupların lideri, devrik rejimin üst düzey yetkililerinden siyasi tutuklulara işkence yapılmasına karıştığı tespit edilenlerin isimlerinin açıklanacağını söyledi.

Gizli belgeler Esed rejimi-İsrail iş birliğini ortaya çıkardı

Ebu Muhammed Cevlani ayrıca Suriye Kurtuluş Hükümeti'nin başka bir ülkeye kaçtığını tespit ettiği eski rejimin yetkililerinin kendilerine teslim edilmesini talep edeceklerini de söyledi.

Fransız yargısı, 2013 yılında Suriye'de gerçekleştirilen ölümcül kimyasal saldırıyla bağlantılı olarak insanlığa karşı suç ve savaş suçlarına iştirak ettiği iddiasıyla Esed hakkında evrensel yargı yetkisi kapsamında tutuklama emri çıkarılmasını talep etmişti.

Esed'in Rusya'dan ayrılıp Suriye'ye ya da kendisini bir suçla itham edebilecek başka bir ülkeye iade edilebileceği bir ülkeye gitmesi pek olası değil.

Kaynak: Mepa News, BBC