Filistin Yönetimi kimdir ve İsrail ile ilişkisi nasıl?

Filistin Yönetimi 90'lı yılların ortalarından bu yana İsrail işgali altındaki Batı Şeria'nın bir bölümünü kontrol etmeye çalışan bir yönetim organıdır. Kuruluşunun bağımsız bir Filistin devletine giden yolu açması bekleniyordu, ancak bugün çok çok az bir güce sahip olduğu ve İsrail ordusunun kontrolü altında faaliyet gösterdiği düşünülüyor.

Filistin Yönetimi, 1948 Nakbe'sinden sonra diaspora Filistinlileri tarafından kurulan seküler bir siyasi parti olan El Fetih'in kontrolündedir. El Fetih aynı zamanda dünya çapındaki Filistinlileri temsil ettiğini iddia eden ve çeşitli siyasi partilerden oluşan bir şemsiye örgüt olan Filistin Kurtuluş Örgütü'nün (FKÖ) de itici gücüdür.

İşte Filistin Yönetimi hakkında bilmeniz gerekenler:

- Filistin Yönetimi ne zaman kuruldu ve amacı neydi?

Filistin Yönetimi 90'lı yılların ortalarında 1967 sınırlarında başkenti Doğu Kudüs olan bağımsız bir Filistin devletinin kurulmasının önünü açacak geçici bir yönetim organı olarak kuruldu.

Filistin Yönetimi, İsrail hükümeti ile o zamanlar Yaser Arafat tarafından yönetilen FKÖ arasındaki Oslo Anlaşmalarının bir sonucuydu.

Bugün, İsrail'in yerleşim yerlerini genişletmesi ve Batı Şeria ile Doğu Kudüs'teki yolları keserek aslında Filistin devletinin bir parçası olması gereken toprakları fiilen ilhak etmesiyle bu anlaşmalar paramparça olmuş durumda.

Görüşmelerin son turu da 2014 yılında çökmüştü.

Görüş | Hamas neden şimdi saldırdı, sırada ne var?

- Filistin Yönetimi üyeleri seçimle mi geliyor?

Filistin Yönetiminin seçilmiş bir başkanlığı ve Filistin Yasama Konseyi (PLC) adı verilen tek kanatlı bir yasama konseyi (parlamento) vardır. Ancak, görevdeki Mahmud Abbas'ın 2005'te seçilmesinden bu yana başkanlık seçimleri ve 2006'dan bu yana da parlamento seçimleri yapılmadı.

PLC, Abbas'ın El Fetih'in kısa bir iç savaşın ardından rakip grup Hamas'tan ayrıldığı 2007 yılından bu yana toplanmadı. Abbas o zamandan beri Filistin Yönetiminin kontrolündeki bölgeleri kararnamelerle yönetiyor.

Hamas, dört yıllık görev süresi 2009'da sona erdiğinde Abbas'ı "gayrimeşru" ilan etti. Abbas, başkanlık ve parlamento seçimlerinin aynı anda yapılabilmesi için bir yıl daha görevde kalması gerektiğini savundu. Bugüne kadar da görevde kalmaya devam etti.

- Mahmud Abbas kimdir?

Şu anda 87 yaşında olan Abbas, Filistin Yönetimi Başkanı olarak ezeli rakibi Yaser Arafat'ın yerine geçti. Arafat'ın yasını tutmaya devam eden Filistinliler, Ebu Mazen olarak da anılan Abbas'ı barış getirecek bir reformcu olarak gördüler.

Abbas'ın gelişi, onu bölgede istikrarın en büyük garantörü olarak gören İsrail ve Batı tarafından da memnuniyetle karşılandı. Arafat'ın aksine Abbas ikinci İntifada sırasında şiddeti eleştirmişti.

Ancak bazılarına göre Abbas'ın zaferi, rakip adayların hareketlerine getirilen kısıtlamalar ve geniş yayın olanaklarının da yardımıyla çok kolay olmuştu.

Sadece bir yıl sonra, Hamas'ın parlamento seçimlerini kazanması ve kısa bir iç savaşın ardından Gazze Şeridi'nin kontrolünü ele geçirmesiyle Filistin Yönetimi iktidarını kaybetti. İsrail devletini tanımayı reddeden Hamas, yolsuzluk ve Batı karşıtı bir zeminde kampanya yürütmüştü.

Avrupa Birliği: Hamas'ın saldırısı savaş sebebidir, İsrail'in yanındayız

- Filistin Yönetimi ile Hamas arasındaki ilişki nedir?

Bugün Abbas'ın partisi El Fetih ile Gazze'de kontrolü elinde tutan Hamas arasındaki siyasi ve bölgesel ayrılık derin bir şekilde kökleşmiş durumdadır.

El Fetih'in Filistin Yönetimi uluslararası tanınırlığa ve desteğe sahipken, Batı tarafından "terörist" olarak tanımlanan Hamas'ın Yönetimindeki Gazze giderek yalnızlaştı. Gazze'nin komşusu olan Mısır ise son 17 yıldır İsrail'in Gazze'ye kara, deniz ve hava ablukası uygulamasına yardımcı oluyor.

2014 yılında iki grubu birleştiren bir Ulusal Mutabakat Hükümeti kurma girişimi başarısızlıkla sonuçlandı. Üç yıl sonra, Hamas'ın Gazze'nin idari kontrolünü devretmesini sağlayabilecek bir uzlaşma anlaşması, silahsızlanma konusundaki anlaşmazlıklar nedeniyle engellendi. 2022 yılında 14 Filistinli grubun delegeleri Cezayir'de bir araya gelerek yeni bir uzlaşma anlaşması imzaladı ve 2023 yılı sonuna kadar parlamento seçimlerinin yapılması planlandı. Bu, 17 yıl sonra yapılacak ilk seçim olacaktı.

- Filistin Yönetimi'nin İsrail ile ilişkileri nasıl?

Görünüşte Filistin Yönetimi, bakanlıkları ve kamu hizmetleriyle bir devletin tüm özelliklerine sahip olsa da asıl güç İsrail'in elinde. Tel Aviv, vergi gelirlerinin musluğunu açıyor ve küçülen topraklara erişimi kontrol ediyor.

İsrail sık sık Filistin Yönetimini yok sayarak, bu yıl İsrail askerleri tarafından üç kez basılan Cenin mülteci kampı gibi Filistin Yönetiminin kontrolü altında olması gereken bölgelere saldırıyor. Cumartesi günü Hamas ve İsrail arasında çatışma çıkmadan kısa bir süre önce Batı Şeria'daki şiddetli saldırılarda 20 Filistinli öldürüldü. İsrailli yetkililer ayrıca Filistinlilerin seyahat edebilecekleri, yaşayabilecekleri ve inşaat yapabilecekleri yerler de dahil olmak üzere yaşamlarının tüm yönleri üzerinde ağır bir bir kısıtlama ağı uyguluyor.

8 soruda Hizbullah: Hamas'ı destekleyen Lübnanlı Şii grup kimdir?

Filistin Yönetimi, İsrail'in Filistinli nüfusun yoğun olarak yaşadığı bölgelerde sıkı bir kontrol sağlamasına bilerek ve isteyerek yardımcı oldu. Pek çok kişi aslında Mahmud Abbas Yönetimini İsrail güvenlik aygıtının bir aracı olarak görüyor. ABD tarafından eğitilen güçleri sadece İsraillilere yönelik saldırı planladığından şüphelenilen kişileri hedef almakla kalmıyor, aynı zamanda sendika temsilcilerini, gazetecileri ve sosyal medyadaki eleştirmenleri de tutukluyor.

Mahmud Abbas rejimi güçleri bir Filistinliyi katletti

Ancak Temmuz ayında Cenin'e yapılan baskının ardından yönetim, İsrail ile güvenlik işbirliğini durduracağını açıkladı.

İşbirliğini askıya almaya yönelik önceki girişimler uzun sürmemişti. Mayıs 2020'de İsrail'in Batı Şeria'nın büyük bölümünü ilhak edeceği yönündeki açıklamalarına tepki olarak Filistin Yönetimi İsrail güçleriyle ilişkilerini altı aylığına durdurmuştu.

- Filistin Yönetimi Filistin halkını temsil ediyor mu?

Filistin Yönetimi on binlerce devlet memurunu istihdam etmesine ve onlara giderek azalan maaşlar ödemesine rağmen bu kişilerin desteğini alamıyor. Filistin Politika ve Anket Araştırmaları Merkezi tarafından Mart ayında yapılan bir ankete göre Batı Şeria ve Gazze'deki katılımcıların yüzde 63'ü Filistin Yönetimini Filistin halkı üzerinde bir yük olarak görüyor.

Artık pek çok kişi Abbas Yönetimini, batmakta olan gemisini ayakta tutmak için milyarlarca dolar harcayan AB ve diğer derin yatırım yapan bağışçılar tarafından desteklenen otoriter bir yönetim olarak görüyor.

Yönetim, telafisi mümkün olmayan bir şekilde yolsuzluğa bulaşmış olarak görülüyor. Filistin Yönetiminin ileri gelenleri, halkın geri kalanına tanınmayan seyahat ayrıcalıklarıyla VIP statüsünün ve yaşam tarzlarının tadını çıkarıyor.

Abbas'ın El Fetih'in hezimete uğrayacağı korkusuyla 2021'deki seçimleri iptal etmesiyle Yönetimin itibarı iyice dibe vurdu. Bağımsız aday Nizar Banat'ın tutuklanmasının ve daha sonra polis gözetiminde ölmesinin ardından protestolar patlak verdi.

Mahmud Abbas Yönetimi Filistinli muhalifi işkenceyle öldürdü

Mahmud Abbas, Filistin direnişinin ikonik bir çağının hayatta kalan son üyelerinden biri. Oslo Anlaşmalarını sağlayan diplomatik becerilere sahip olsa da, meşruiyetinin siyasi hayatta kalma uğruna feda edildiği görülüyor.

Kaynak: Mepa News, Al Jazeera