Gazze'de olası ateşkes: Hamas ve İsrail ne talep ediyor?

ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken, İsrail'in beş aydan fazla süren aralıksız bombardımanı Gazze'yi kıtlığa sürüklerken Hamas ve İsrail arasında bir ateşkes anlaşması sağlanması için baskı yapmak üzere yeni bir Orta Doğu turuna çıkıyor.

Blinken'in bu hafta Suudi Arabistan ve Mısır'da liderlerle bir araya gelerek Katar ve Mısır'ın arabuluculuğunda devam eden Hamas-İsrail görüşmelerini ve Gazze'deki esirlerin serbest bırakılmasını ele alması bekleniyor.

Mossad Şefi David Barena görüşmelerin yapıldığı Doha'dan çoktan ayrılmış olsa da İsrail heyeti görüşmeler için halen Katar'ın başkentinde bulunuyor. Peki, müzakereler ne durumda?

Hamas Gazze ateşkesi için hangi şartları önerdi?

Hamas geçen hafta sonunda arabuluculara olası bir ateşkes anlaşması için bir teklif sundu.

İşte önerinin bazı temel şartları:

İsrailli esirler, 100'ü müebbet hapis cezasına çarptırılmış olanlar olmak üzere tüm Filistinli mahkumlar karşılığında serbest bırakılacaktı. Yaklaşık 100 esirin Hamas ve diğer Filistinli grupların elinde olduğuna inanılıyor.

Ateşkes her biri 42 gün sürecek üç aşamaya bölünecek.

İlk aşamada İsrail güçleri, yerlerinden edilen Filistinlilerin evlerine dönebilmeleri ve Gazze'ye yardım ulaştırılabilmesi için güneyi kuzeye bağlayan iki ana yol olan El Reşid ve Selahaddin caddelerinden çekilecek.

Serbest bırakılacak ilk esirler kadın ve çocuklar olacak. Buna karşılık 700-1,000 Filistinli mahkum serbest bırakılacak.

Hamas, İsrailli bir kadın yedek askerin serbest bırakılması karşılığında, 30'u müebbet hapis cezasına çarptırılmış olmak üzere kendi seçtiği 50 Filistinli mahkumun serbest bırakılması gerektiğini söyledi.

Kasım ayında yapılan bir haftalık ateşkesin bir parçası olarak 200'den fazla Filistinli mahkum ve 80 İsrailli esir serbest bırakılmıştı. Ancak o zamandan bu yana çok sayı Filistinli İsrail güçlerince tutuklandı.

İkinci aşamada, daha fazla esir serbest bırakılmadan önce kalıcı bir ateşkes ilan edilmesi gerekiyor.

Üçüncü aşamada ise İsrail'in Gazze üzerindeki kuşatmayı kaldırması ve bölgenin yeniden inşasına başlanması öngörülüyor.

İsrail ne diyor?

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun ofisi Hamas'ın son ateşkes teklifine cevaben bunun hala "gerçekçi olmayan taleplere" dayandığını söyledi.

Netanyahu, İsrail'in "Hamas'ı yenilgiye uğratma" hedefini gerçekleştirmek için aylardır süren İsrail bombardımanından kaçan Filistinlilerin son ve güneydeki en büyük sığınağı olan Refah'ı işgal etmeyi planladığını söyledi. Ancak bu plan Arap ülkeleri, yardım kuruluşları ve en yakın müttefiki Washington'un muhalefetiyle karşılaştı.

İki taraf arasındaki temel anlaşmazlıklardan biri Hamas'ın kalıcı bir ateşkes istemesi, İsrail'in ise "Hamas'ın tamamen ortadan kaldırılması" konusunda ısrarcı olması.

İsrail, Gazze'nin tam bir abluka altına alındığı ve siviller ile silahlı savaşçılar arasında ayrım yapmak için çok az çaba sarf edildiği savaş taktikleri nedeniyle küresel çapta kınamalara maruz kaldı.

7 Ekim'den bu yana 12.300'ü çocuk olmak üzere 31.000'den fazla insan öldürüldü. Son beş ayda Gazze'de öldürülen çocuk sayısı, son dört yılda dünya genelinde yaşanan çatışmalarda öldürülen çocuk sayısından daha fazla.

Katar, İsrail istihbarat servisi Mossad'ın şefi David Barnea'nın Salı günü Doha'dan ayrılmadan önce Pazartesi günü yeni müzakereler için Mısırlı ve Katarlı arabulucularla görüştüğünü doğruladı.

Filistinli liderler ne dedi?

Filistin Ulusal Girişimi Genel Sekreteri Mustafa Barguti 15 Mart'ta Al Jazeera'ye verdiği demeçte Hamas'ın son önerisinin Şubat başı ve sonundaki önerilere kıyasla "çok daha esnek ve açık" olduğunu söyledi.

Barguti, Netanyahu'nun "bu anlaşmanın gerçekleşmesini engellemek için mümkün olan her türlü engeli çıkarmasını beklediğini çünkü bu savaş bittiğinde hapse gireceğini bildiğini söyledi. Kendisinin 7 Ekim saldırısı nedeniyle başarısızlıkla suçlanacağını çok iyi biliyor, ayrıca dört yolsuzluk davası da onu bekliyor" dedi.

Uluslararası tepkiler ne oldu?

Arabulucular Katar, Mısır ve Amerika Birleşik Devletleri, Gazze'deki tüm nüfusun açlık ve kıtlıkla karşı karşıya olduğu derinleşen insani krizin ortasında, İsrail ve Hamas arasındaki ateşkesin nasıl olacağı konusundaki farklılıkları azaltmaya çalışarak haftalar geçirdi.

Mısır Cumhurbaşkanı Abdülfettah el Sisi 15 Mart'ta yaptığı açıklamada Kahire'nin bir ateşkese varmak, Gazze Şeridi'ne yardım sevkiyatını arttırmak ve bölgenin güneyinde ve merkezinde yerlerinden edilen Filistinlilerin kuzeye geri dönmelerine izin vermek istediğini söyledi.

Sisi ayrıca İsrail'in, çoğu savaş nedeniyle yerlerinden edilmiş 1.4 milyon Filistinlinin yaşadığı Refah'ı kara harekatıyla işgal etmesine karşı uyarıda bulundu.

İngiltere Başbakan Yardımcısı Oliver Dowden Salı günü İsrail'in kendini koruma hakkını savunurken aynı zamanda Gazze'de "derhal ateşkes" çağrısında bulundu. Hukuk uzmanları İsrail'in işgalci bir güç olarak kendini savunma hakkını sorguluyor.

ABD'deki en üst düzey Yahudi yetkili olan ve uzun süredir İsrail'in destekçiliğini yapan ABD Senatosu Çoğunluk lideri Chuck Schumer, Netanyahu'yu barışın önünde bir engel olarak göstererek İsrail'de yeni seçimlerin yapılması çağrısında bulundu.

Eski Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi, Netanyahu'nun Gazze'deki vahim insani durumdan "habersiz" olduğunu söyledi.

ABD Başkanı Joe Biden Pazartesi günü Netanyahu'yu Refah operasyonunun Gazze'deki kaosu derinleştireceği konusunda uyardı. İsrail o günden sonra Refah planlarını görüşmek üzere Washington'a bir ekip gönderdi. Biden geçtiğimiz hafta sonu İrlanda Başbakanı Leo Varadkar ile Washington'da yaptığı görüşmede ateşkesin sağlanması için çalışacakları sözünü verdi.

Katar Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Mecid el Ensari Salı günü düzenlediği basın toplantısında İsrail'in Refah'a kara harekâtı düzenlemesinin ateşkes görüşmelerini sekteye uğratacağını söyledi.

Tehlikede olan ne?

Ateşkes görüşmelerinin son turu Şubat ayı sonunda başladı ancak müzakereciler şu ana kadar İsrail ve Hamas arasındaki anlaşmazlıkları gidermekte zorlanıyor.

İsrail Şubat ayı sonlarında Filistinli esirlerin takası için geçici bir ateşkesi kabul etmeye hazırdı. İsrail medyası yetkililerin Müslümanların kutsal ayı Ramazan boyunca altı haftalık bir ateşkesten bahsettiklerini aktardı.

Ramazan ayının başlamasından üzerinden bir haftadan fazla zaman geçmesine rağmen müzakerelerde henüz bir ilerleme kaydedilemedi.

Pazar günü BM destekli bir raporda kıtlığın kapıda olduğu belirtilirken ateşkes çağrıları da artıyor. Yardım örgütleri Gazze'ye bombardıman düzenleyen ve yardım girişini engelleyen İsrail'i suçluyor.

Oxfam'ın Orta Doğu ve Kuzey Afrika politika danışmanı Nur Şevaf Pazartesi günü Al Jazeera'ye verdiği demeçte şunları söyledi:

"İnsani yardım operasyonlarının Gazze'ye ve özellikle Kuzey Gazze'ye yardım ulaştıracak şekilde genişlemesine ve bu tür yardımların hızla artmasına olanak tanıyacak bir ateşkes sağlanmadığı sürece, dünyanın gözleri önünde çok feci bir senaryoyla karşı karşıya kalacağız."

Sivil toplum kuruluşu Oxfam, "İsrail'in ihlallerini sona erdirmek üzere derhal adım atmaması halinde Gazze'de yaşayan insanların, mevcut 31,000 Filistinli savaş kaybının çok ötesinde hastalık ve açlık nedeniyle kitlesel ölümlere maruz kalacağına inanmaktadır" dedi.

Kaynak: Mepa News, Al Jazeera