Bolivya, Şili ve Kolombiya liderleri Gazze Şeridi'ne yönelik son saldırıların ardından İsrail ile aralarına diplomatik mesafe koymak için önemli adımlar attılar.

Honduras Cuma günü yaptığı açıklamada İsrail'in "Gazze Şeridi'ndeki uluslararası insancıl hukuk ihlalleri" konusunda "istişarelerde" bulunmak üzere İsrail büyükelçisini geri çağırdığını duyurdu.

Salı günü Bolivya'nın solcu hükümeti, Hamas'ın 7 Ekim'de İsrail'e yönelik ölümcül sürpriz saldırısına cevaben Gazze'de devam eden ve aralarında 3.826 çocuğun da bulunduğu 9.227'den fazla Filistinlinin ölümüne neden olan bombardımanlara tepki olarak İsrail ile tüm bağlarını kopardı. Saldırılar sırasında en az 1,400 İsrailli öldürüldü ve yaklaşık 242 kişi rehin alındı.

Bolivya İsrail ile ilişkilerini kesen ilk Latin Amerika ülkesi oldu.

Bolivya'nın başkenti La Paz'da düzenlenen basın toplantısında konuşan Bolivya Dışişleri Bakan Yardımcısı Freddy Mamani, ilişkileri kesme kararının "İsrail'in Gazze Şeridi'ndeki saldırgan ve orantısız askeri saldırısını ve bunun uluslararası barış ve güvenliği tehdit etmesini reddetme ve kınama" anlamına geldiğini söyledi.

İsrail'in Gazze'ye yönelik saldırıları uluslararası insancıl hukuku ihlal ettiği gerekçesiyle geniş çaplı eleştirilere maruz kalırken, BM İnsan Hakları Ofisi Jabalia mülteci kampına yönelik son saldırıların "savaş suçu" anlamına gelebileceğini belirtti.

Bolivya'nın kararı, Başkan Luis Arce'nin Pazartesi günü Filistin Yönetimi'nin Bolivya Büyükelçisi Mahmoud Elalwani ile görüşmesinden sadece bir gün sonra geldi.

Bu karar aynı zamanda bir kez daha aday olan eski başkan Evo Morales'in defalarca yaptığı kınamaların ardından geldi. Morales geçtiğimiz günlerde Bolivya'ya "İsrail'i terörist devlet ilan etmesi" çağrısında bulunmuştu.

Bazı analistler Bolivya'nın bu konudaki siyasi duruşunun Arce ve Morales arasındaki iç siyasi çekişmelerden kaynaklanabileceğini iddia ediyor.

Virginia Commonwealth Üniversitesi'nde siyaset bilimi profesörü olan Michael Paarlberg MEE'ye yaptığı açıklamada "Bolivya'nın İsrail-Filistin ile çok önemli ekonomik bağları yok ve özellikle bölgeye odaklanmış bir iç seçmen kitlesi de yok. Bunu tetikleyen şey aslında iç politika - mevcut ve eski başkanlar arasındaki rekabet." diyor ve ekliyor:

"Bağları koparma hamlesi, Başkan Arce'nin parti koalisyonu üzerindeki kontrolünü sürdürme ve daha radikal olan eski Başkan Morales'in meydan okumasını engelleme arzusunun bir parçası."

Ancak bu Bolivya'nın ilk güçlü duruşu değil. Gazze Şeridi'ni işgali nedeniyle 2009 yılında İsrail ile diplomatik ilişkilerini kesmişti. İki ülke arasındaki diplomatik ilişkiler 2020 yılına kadar, sağcı Jeanine Anez'in başkanlığı döneminde yeniden kurulmadı.

Geri çağrılan büyükelçiler

Bolivya'nın İsrail ile bağlarını koparmasından birkaç saat sonra Kolombiya ve Şili de İsrail'deki büyükelçilerini geri çağırdıklarını açıkladı.

Kolombiya Devlet Başkanı Gustavo Petro, "Filistin halkına yönelik bir katliam" olarak nitelendirdiği İsrail'in son saldırı dalgasını eleştirmek için X'e girdi.

Kolombiya'nın solcu lideri, 7 Ekim'de şiddetin patlak vermesinden ve İsrail'in Filistin topraklarında artan misillemesinden bu yana sosyal medya platformu X'te Gazze'deki durumu Auschwitz toplama kamplarına benzeten, İsrail ordusunu Naziler olarak niteleyen ve eylemlerini "savaş suçu" olarak sınıflandıran sesli bir duruş sergiledi.

Kolombiya geleneksel olarak ABD'nin bölgedeki en güçlü müttefiklerinden biriydi ve geleneksel olarak bölgedeki Amerikan dış politika çıkarlarını yansıtıyordu.

International Crisis Group'un Kolombiya kıdemli analisti Elizabeth Dickinson Middle East Eye'a yaptığı açıklamada, bu güç dengesinin son zamanlarda değiştiğini ve bunun da "Washington'un artık Bogota'yı arayıp tam olarak istediğini alamayacağı" anlamına geldiğini söyledi.

"Baskının etkili olabileceği yer, özellikle de farklı ülkelerden geliyorsa, Washington'dur. Bu, [Kolombiya'nın] artık ABD ile dış politika meseleleri hakkındaki görüşmelerde gündeme getirebileceği bir konu" dedi Dickinson.

Şili'den kınama

Petro'nun Şilili mevkidaşı Devlet Başkanı Gabriel Boric de ülkenin İsrail Büyükelçisini geri çağırdı. Şili, Arap dünyası dışındaki en büyük Filistin diasporasına ev sahipliği yapıyor ve Filistin davası ülke içinde önemli bir ağırlığa sahip.

Boric başlangıçta daha diplomatik bir duruş sergilemiş olsa da Salı günü "İsrail'in Gazze Şeridi'nde gerçekleştirdiği kabul edilemez uluslararası insani hukuk ihlallerini" kınadı.

Şilili-Filistinli akademisyen Nadia Silhi-Chahin MEE'ye yaptığı açıklamada, Boric'in küresel insan haklarının sadık bir savunucusu olduğunu ve "şu anda Filistin'de olanlara karşı tutumunun değiştiğini çünkü İsrail'in soykırım yaptığının artık çok açık olduğunu" söyledi.

"Bu ülkeler Şili gibi bir şey yaptıklarında çok şeyi riske atıyorlar. Boric İsrail'e karşı çıktığı için antisemitist olarak damgalanabilir ya da Şili çok ileri gittiği için cezalandırılabilir. Çoğu insan bunu anlamaz ya da sadece Filistinlilerle dayanışma içinde olmak için bu bedeli ödemek istemez." diye ekledi.

2014 yılında dönemin Şili Devlet Başkanı Michelle Bachelet de İsrail'in Gazze'de düzenlediği ve 2200'den fazla Filistinlinin öldürüldüğü "Koruyucu Hat Operasyonu "na karşı çıkarak ülkesinin İsrail elçisini geri çağırmıştı.

Domino etkisi

Brezilya'nın solcu Devlet Başkanı Lula da Silva son günlerde tonunu değiştirerek İsrail'e karşı daha eleştirel bir tutum takındı.

Başlangıçta daha temkinli bir açıklama yapmasına ve hatta 12 Ekim'de dayanışmasını ifade etmek üzere İsrail Cumhurbaşkanı Isaac Herzog ile görüşmesine rağmen, Lula kısa süre önce "Gazze Şeridi'ni yok etmek isteyen İsrail başbakanının çılgınlığını" eleştirdi ve İsrail'in eylemlerini "soykırım" olarak nitelendirdi.

Bölgedeki pek çok önemli oyuncunun İsrail'e yönelik bu açık eleştirel tutumu, Latin Amerikalı güçler için uluslararası diplomasinin diktatörü olan ABD dış politikasının bölgesel gerilemesini yansıtıyor.

Paarlberg MEE'ye verdiği demeçte "ABD'nin Latin Amerika'daki etkisi bir süredir düşüşte. Çin'in bölgedeki varlığı ve etkisi, ABD'nin ülkelerin nasıl tepki vereceğini dikte edemeyeceği anlamına geliyor. Bölgede çok kutupluluk fikrini benimseyen pek çok ülke var ve İsrail-Filistin konusundaki tutumları dış politikada ABD'den görece bağımsızlığın bir ifadesidir" dedi.

Meksika'nın solcu hükümeti Çarşamba günü Latin Amerika genelinde görülen eleştirileri yineleyerek İsrail'in saldırılarının "savaş suçu anlamına gelebileceğini" belirtti.

Geleneksel olarak İsrail'e daha yakın duran Arjantin'de de tavır değişti. Latin Amerika'daki en büyük ve en güçlü Yahudi cemaatine ev sahipliği yapan ülkenin dışişleri bakanlığı, bu hafta Cebaliiye mülteci kampına düzenlenen ve en az 100 kişinin ölümüne neden olan saldırıların ardından İsrail'in "uluslararası insancıl hukuku ihlal etmesini" kınadı.  

İsrail'in mülteci kampını bombalamasının ardından Latin Amerika halkları arasında Filistin'e yönelik sempati yüksek seyretmeye devam ediyor.

Ancak Latin Amerika'nın en solcu ve emperyalizm karşıtı hükümetlerinden ikisi olan Küba ve Venezuela'nın tepkileri alışılagelmişin dışında sessiz kaldı.

Fakat bölgedeki pek çok ülkenin ABD ile yakın bağlarını sürdürmesi ve bu nedenle Washington ile ilişkileri ve bunun getireceği iç tepkileri riske atmaktan kaçınması nedeniyle Latin Amerikalı liderlerin İsrail'i toptan kınaması pek olası görünmüyor.

Yine de Latin liderlerden gelen eleştirilerin yanı sıra büyük uluslararası kurumların ve yönetim organlarının artan baskısı ABD üzerinde baskı yaratabilir.

Dickinson'a göre "Kolombiya gibi küçük bir ülke tabii ki durumu değiştirmeyecek ama bir grup olarak konuşacak olursak, Latin Amerika'daki solcu liderler, özellikle Washington'la ilgili konuşmalarda biraz daha etkili olabilirler."

Cumhurbaşkanı Boric'in Perşembe günü Washington'da ABD Başkanı Joe Biden ile yaptığı görüşmede İsrail'in saldırılarına ilişkin endişelerini dile getirmesiyle bu etki şimdiden görülmeye başlandı.

İsrail'in tepkisi

İsrail ile bazı Latin Amerikalı güçler arasında artan kınama ve diplomatik sürtüşme İsrail'in çekingen bir tepki vermesine neden oldu.

İsrail Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Lior Hamat, X günü bir açıklama yaparak "Kolombiya ve Şili'yi Hamas terör örgütünü açıkça kınamaya" çağırdı.

Hamat, "İsrail, Kolombiya ve Şili'den demokratik bir ülkenin vatandaşlarını koruma hakkını desteklemelerini, kaçırılanların derhal serbest bırakılması çağrısında bulunmalarını ve Hamas terörizmini desteklemek için Venezuela ve İran ile aynı safta yer almamalarını bekliyor" dedi.

Bununla birlikte Paarlberg, Latin Amerika'dan gelen son diplomatik kınamaların İsrail'i caydırmayacağını belirtti.

Paarlberg, "İsrail destek için öncelikle ABD gibi ülkelere baktı ve Latin Amerika'da daha fazla ülkeden destek almayı kesinlikle ister, ancak bunun stratejik olarak daha büyük ülkelerle olan ilişkileri kadar önemli olduğunu düşündüğünü sanmıyorum" dedi.

Middle East Eye'da yayınlanan bu değerlendirme Mepa News tarafından tercüme edilmiştir. Değerlendirmede yer alan ifadeler yazarın kendi görüşleridir ve Mepa News'in editöryel politikasını yansıtmayabilir.