İngiltere'nin Ukrayna'ya sevk ettiği uranyumlu mühimmat nedir?

(Fotoğraf: army.mod.uk)

Rusya, İngiltere'nin Ukrayna'ya zayıflatılmış uranyumlu mühimmat sevk etmesi durumunda gerginliğin artacağı uyarısında bulunurken, Londra, Moskova’yı “dezenformasyon yapmakla” suçluyor.

Londra, İngiliz ordusunun on yıllardır zırh delici mermilerinde zayıflatılmış uranyum kullandığını belirterek, Moskova’nın gerçekleri aktarmadığı görüşünü dile getiriyor.

Rusya, bu tür mühimmatların kullanılmasının kanser hastalığının yaygınlaşmasına ve toprağın kirlenmesine yol açtığını iddia ederek, bunun yüksek kalitede gıda üretme kabiliyetini büyük ölçüde azaltacağı ve hatta yok edeceğini savunuyor.

Zırh delici mermilerde kullanılan zayıflatılmış uranyum ne kadar tehlikeli?

Zırh delici mermilerde zayıflatılmış uranyum kullanımının, özellikle soğuk savaş döneminde Sovyet tanklarına karşı geliştirildiği biliniyor.

Bu mermilerin, Ukrayna'nın şu anda ülkenin doğusunda Rusya’ya karşı verdiği savaşta mücadele ettiği eski Sovyet üretimi T-72 tanklarına karşı kullanılması bekleniyor.

RAND isimli araştırma kuruluşunda siyaset planlama ve nükleer silah konularında çalışan Edward Geist konuyla ilgili Associated Press’e yaptığı açıklamada, zırh delici mermilerde kullanılan zayıflatılmış uranyumun, nükleer silah oluşturmak için gereken uranyum zenginleştirme sürecinin bir yan ürünü olduğunu belirterek, üretilen bu mermilerin bazı radyoaktif özellikleri koruduğunu, ancak nükleer bir silah gibi bir nükleer reaksiyon üretemeyeceklerinin altını çizdi.

Daha önce Ukrayna’daki savaşın nükleer silah kullanımına kadar tırmanabileceği tehdidinde bulunan Rusya, son olarak İngiltere’nin zayıflatılmış uranyumlu mühimmat sevk etme kararının ardından bunun nükleer silah kullanımını tetikleyebileceği yolundaki uyarısını yinelemekte gecikmedi.

İngiltere ve ABD, Rusya’nın bu suçlamalarını reddetseler de, bu mühimmatın nükleer silah olmasa bile insan sağlığı açısından risk oluşturduğu bir gerçek.

Zayıflatılmış uranyum içeren mühimmat nedir?

Zayıflatılmış uranyum, nükleer silah ve yakıt üretmek için gereken uranyum zenginleştirme sürecinin bir yan ürünü olarak elde ediliyor.

Zenginleştirilmiş uranyumdan çok daha az güçlü olmasına ve bir nükleer reaksiyon oluşturmamasına rağmen, zayıflatılmış uranyum son derece yoğun bir madde. Kurşundan daha yoğun olduğu için bu ona bir mermi olarak oldukça dikkate alınan bir özellik sağlıyor.

Zayıflatılmış uranyum içeren mermiyle ilgili olarak Geist, “Bu merminin o kadar yoğun ve o kadar büyük bir hareket kabiliyeti var ki, zırhın içinden geçerken mermi o kadar çok ısınıyor ki alev alıyor." diyerek bu mühimmatın özelliklerine dikkat çekti.

RAND adlı kuruluşta savunma analisti olarak çalışan Scott Boston, “zayıflatılmış uranyum içeren mermi ateşlendiğinde, gerçekten olağanüstü yüksek hızda çok etkili bir metal mızrak haline gelir.” diyerek bu mühimmatın önemine vurgu yaptı.

ABD ordusu 1970’li yıllarda zayıflatılmış uranyumla zırh delici mermiler üretmeye başladı ve o zamandan beri bunları kompozit tank zırhı üretiminde de kullandı.

ABD ayrıca, Hava Kuvvetleri'nin hava destek taarruz uçaklarının tanklara yönelik saldırılarında kullanılan mermilere de zayıflatılmış uranyum ilave etmeye başladı.

Scott Boston, ABD ordusunun zayıflatılmış uranyum mühimmatlarını hala geliştirtirmeyi sürdürdüğünü belirterek, M1A2 Abrams muharebe tankları için M829A4 zırh delici mermi üretildiğini aktardı.

Rusya ne diyor?

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ise İngiltere'nin Ukrayna'ya zayıflatılmış uranyumlu mühimmat sevk etmesi durumunda "gereken cevabı vereceklerini" belirtti.

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov da İngiltere'nin zayıflatılmış uranyumlu mühimmat sevk etmesi halinde buna şaşırmayacağını söyleyerek, "Ancak bunun onlar için kötü sonuçlanacağına şüphem yok." dedi.

İngilizlerin eylemlerinde çoktan yönlerini kaybettiğini belirten Lavrov, bu eylemlerin dünya çapında stratejik istikrarı baltaladığını bildirdi.

Rusya Savunma Bakanı Sergey Şoygu da bu tip uranyumlu mühimmatın Kosova'da, Sırbistan'da kullanıldığını ve bu şekilde şehirlerin bombalandığını dile getirdi.

Ukrayna'ya zayıflatılmış uranyumlu mermilerin teslimatının Rusya'yı nasıl karşılık verebileceği konusunda düşündüreceğini vurgulayan Şoygu, "Bu, bizi olayların ilerleyişi hakkında nasıl cevap vereceğimizi ciddi şekilde düşünmeye sevk ediyor." dedi.

İngiltere: Rusya yanlış bilgi veriyor

İngiltere ise Ukrayna'ya zayıflatılmış uranyumlu mühimmat sağlayacağı açıklamasına tepki gösteren Rusya'yı “dezenformasyon yapmakla” suçladı.

İngiltere Savunma Bakanlığı sözcüsü, İngiliz ordusunun on yıllardır zırh delici mermilerinde zayıflatılmış uranyum kullandığını belirtti.

Sözcü, "Bu standart bir bileşen ve nükleer silahlar ya da kapasiteyle hiçbir ilgisi yoktur. Rusya bunu biliyor ama kasıtlı olarak dezenformasyon yapmaya çalışıyor." ifadesini kullandı.

Ayrıca sözcü, Royal Society gibi gruplardan bilim insanlarının yaptığı bağımsız araştırmaların, zayıflatılmış uranyum mühimmatı kullanımının kişisel sağlık ve çevre üzerindeki etkisinin düşük olacağını gösterdiğini kaydetti.

Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Sözcüsü John Kirby de yaptığı açıklamada, Rusya'yı “dezenformasyon yapmakla” suçladı.

ABD askeri yetkilileri ise Rusya’nın da zayıflatılmış uranyum içeren mühimmat kullandığını ancak Ukrayna’nın bu mühimmata sahip olmaması için karşı kampanya yürüttüğünü dile getiren açıklamalar yaptı.

Bomba değil ama risk taşıyor

Zayıflatılmış uranyum mühimmatları nükleer silah olarak kabul edilmese de düşük radyasyon seviyeleri yaymaları nedeniyle Uluslararası Atom Enerji Ajansı’nın (UAEA) uyarılarına hedef oluyor.

Bu tür mühimmatın kullanımının "minimum düzeyde tutulması ve koruyucu eldiven takılması gerektiği" uyarısında bulunan UAEA, "bu nedenle, insanların mühimmatı kullanmaktan kaçınmasını sağlamak için bir kamuoyu bilgilendirme kampanyası gerekli olabileceği" uyarısında bulunuyor.

Bu mühimmatın kullanımı konusunda titiz olunması gerektiği uyarasını yineleyen UAEA, önlemlerin kesinlikle elden bırakılmaması ve mühimmatın kapsamına ve sayısına bağlı olarak yine önlemlerin artırılması gerektiği düşüncesinde.

Zayıflatılmış uranyumun radyasyon tehlikesinin aksine esas olarak toksik bir kimyasal olduğuna dikkat çeken UAEA, aerosollerdeki parçacıkların solunabilir veya yutulabilir ve çoğu tekrar atılırken, bazıları kan dolaşımına girerek böbrek hasarına neden olabileceği uyarısında bulunuyor.

UAEA, böbrekteki yüksek konsantrasyonların hasara ve aşırı durumlarda böbrek yetmezliğine neden olabileceğini belirtiyor.

Geist, zayıflatılmış bir uranyum mermisinin düşük seviyeli radyoaktivite içermesinin bu cephanenin "bir özelliği değil, bir hatası" olduğunu belirterek, ABD ordusu aynı yoğunluğa sahip ancak radyoaktivite içermeyen başka bir malzeme bulabilirse, muhtemelen bunu kullanmaktan vazgeçebileceğini bildirdi.

Zayıflatılmış uranyum içeren mühimmat nerede kullanıldı?

Zayıflatılmış uranyum içeren mühimmat 1991 yılında Körfez Savaşı sırasında Irak ordusunun envanterinde bulunan T-22 tanklarına karşı ve 2003 yılında Sırbistan ve Kosova’da kullanıldı.

Rusya parlamentosunun alk kanadı Duma'nın sözcüsü Vyacheslav Volodin, zayıflatılmış uranyum içeren mermi sevkiyatının "öncelikle Avrupa ülkelerini etkileyecek küresel ölçekte bir trajediye" yol açabileceğini uyarasında bulundu.

Volodin, eski Yugoslavya ve Irak'ta bu tür ABD mühimmatının kullanılmasının "radyoaktif kirlenmeye ve onkolojik hastalıklarda keskin bir artışa" yol açtığı görüşünü dile getirdi.

Kaynak: Euronews