İran-Rusya Arasında Hamedan Hava Üssü Gerilimi

İran medyasının bildirdiğine göre, Rusya’nın İran’ın batısındaki Noje Hava Üssü olarak da bilinen Hamedan Hava Üssü’nü kullanımı durduruldu. İran Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Behram Kasımi’ye göre Rusya’nın İran’daki mevcudiyeti geçiciydi.

Kasımi “Rusya İran’da ne askeri üslere sahip ne de asker konuşlandırmış durumda. Bu mevcudiyet iki tarafın anlaşması ile gerçekleşti. Rusya’nın talebi, İran’ın izni ile hayata geçen anlaşma şu an için sona erdi” ifadelerini kullandı.

İran Savunma Bakanı Tuğgeneral Hüseyin Dehkan “Rusya’nın Suriye’deki teröristleri vurmak için Noje Hava Üssü’nü kullanacağı ilanının arkasında bir çeşit gösteriş ve düşüncesizlik olduğunu” belirtti.

Aynı zamanda The Associated Press de Rusya’nın Hamedan Hava Üssü’nü kullanım izninin kesilmesini haberlere taşıdı ve söz konusu olayla 2. Dünya Savaşı esnasında “Müttefik Devletler”in İran’a yönelik işgaline karşı İranlılarda oluşan nefret arasında tarihi bir paralellik olduğunu ifade etti.

İran Savunma Bakanı yaptığı basın konferansında Rusya’nın hava üssünü kullanımının ayrıntılarından bahsetti. Kullanım izninin sona ermesini açıklamak için “Rusların uzun süre kalmak üzere değil, Suriye’de operasyon düzenlemeye uygun kısa ve belirli bir zaman zarfında bölgede bulunmak için geldiler” sözlerini kullandı.

Tüm deneyimi anlatan Dehkan şöyle söyledi: “Doğal olarak Rusya bir süper güç ve etkili bir ülke olduğunu göstermek istiyor.“ Dehkan aynı zamanda, Rusya’nın İran’daki hamlelerinin UNSCR 2231’i (Kapsamlı Ortak Elem Planı olarak da bilinen nükleer anlaşma kararı) ihlal ettiğine ilişkin iddiaları reddetti. Bu konuyla ilgili “söz konusu meselenin nükleer anlaşma ile ilgili olmadığını, herhangi bir silah alışverişinin gerçekleşmediğini” belirtti.

Bu ani kesinti ve aleni sitemin de gösterdiği gibi Tahran ve Moskova arasında hızla yükselen tansiyon oldukça şaşırtıcı. Cumartesi günü İran basınına konuşan İran Savunma Bakanı Hüseyin Dehkan’dan sonra İranlı üst düzey bir parlamenter Rus uçaklarının Hamedan Hava Üssü’nde yalnızca yakıt ikmali için bulunduğunu söylemişti. Dehkan’ın yorumları Rusya ile ileri işbirliği için açık kapı bıraktı, Dehkan üstü kapalı olarak İran’ın kuzey komşusu için diğer hava üslerinin açılabilmesinin mümkün olduğunu ima etti.

Bilhassa, Dehkan şöyle söyledi: “Rus uçaklarının İran’a eğlence için gelmediği açık. Uçakların geliş sebebi yakıt ve silah ikmali yapmaktı. Fakat şu an Rusya’nın diğer üslerimizi kullanması gibi bir planımız yok. Ancak durum bunu gerektirirse biz de kararımızı yeniden gözden geçiririz.” Daha önce, Dehkan Rusya’nın gereken her zaman Hamedan Hava Üssü’nü kullanabileceğini belirtmişti.

Bu iznin iptali, Rusya ile İran’ın savunma alanında ilişkilerinin inanılmaz şekilde artış gösterdiği bir ana denk geldi. İran Savunma Bakanı, İran ile Rusya Federasyonu arasında geniş güvenlik ilişkilerinin tesis edilmesinde önemli rol oynadı. Dehkan geçtiğimi Temmuz ayının sonlarında Tahran’da Rus ve Suriyeli mevkidaşları ile biraraya geldi ve Şubat ayında bir dizi görüşme için Rusya’ya seyahatte bulundu. Bu görüşmelerin sonucu olarak İranlı merciler Dehkan’ın “iki ülke arası işbirliği sonucu oldukça parlak bir ufkun ortaya çıkacağına inandığını” ifade ettiler. Dehkan aynı zamanda “Rusya ile İran arasındaki yakın işbirliğinin bölgeye düzeni ve güvenliği geri getireceğine” de inanıyor.

Kasımi tarafından basın konferansında Rusya’nın Hamedan Hava Üssü’nü kullanım izninin sonlandırılacağına dair bu yorumlar medyanın, Rusya ile İran arasında güç durumda olan Beşşar Esed ve rejimini kurtarmak için gerekli olan ve günden güne artan işbirliğine odaklanan dikkatini dağıtmak için bir blöf olması da mümkün.

Bu hafta sonundaki basın konferansında Dehkan, Rusya’nın Batı İran’daki hava üssünü kullanımına yönelik hukuki kaygılarını dile getiren parlamenterleri de hedef aldı. Dehkan, bu kararın parlamentoyu ilgilendirmediğini, kararın “DAEŞ ve Suriye’deki diğer teröristlerle savaşmak için” rejimin verdiği bir karar olduğunu ifade etti. Dehkan sert bir şekilde şunları söyledi: “eğer birisi cehaletle bizim İran’a ait bir üssü Rusya’ya devredeceğimizi ve bunun yasalara aykırı olacağını söylüyorsa yanılıyor.”

Dehkan’ın yorumlarından sonra gelen açıklamalar ise medya açıklamasını yumuşatmayı amaçlıyordu. Dehkan’ın hukuki ilişkiler ve parlamento ilişkileri vekili Rıza Talay-Nik, Savunma Bakanı’nın yaptığı açıklamadan saatler sonra basına “Savunma Bakanının uyarılarının ‘böylesi bir operasyonel desteğin parlamentodan bir yönerge gerektirmediğini ve bu kararın sorumlu otoriteler tarafından hukuk ile yönetmelikler çerçevesi içerisinde koordine edilip uygulandığını’ belirtme amacı taşıdığını” söyledi.

Dehkan’ın İran Parlamentosu’nda Rusya’nın hava üssünü kullanımına yönelik eleştirileri kesme denemesi, bazı parlamenterlerin Rusya’nın niyetine yönelik şüphesi ve bu hamlenin anayasaya uygunluğu göz önüne alınarak değerlendirilmeli. Daha önce de, Rusya’nın Suriye’deki hava gücü hakkında endişeleri olan İran kamuoyu ve uluslararası kamuoyu sebebiyle Rusya’nın hava üssünü kullanımını önemsiz gösterme yolunda denemeleri olmuştu. Özetle, bu niyetlerin anayasallığı ile ilgili şüpheler ve gizliliğin kalmaması, Rusya’nın hava üssünü kullanımını sona erdirme çabalarında önemli bir rol oynamış gibi gözüküyor, bu da Kasımi’nin yorumlarının doğruluğunu ispatlıyor.

Kendi adlarına, Rusya’nın karşılığı ufak fakat iyimser gözüküyor. Moskova’nın Tahran Büyükelçisi Levan Jagaryan “Moskova’nın, Tahran’ın Suriye meselesini çözme yolundaki çabalarını güçlendirebileceğinden umutlu olduğunu fakat şu an tüm Rus askeri personelinin Hamedan Hava Üssü’nü terk ettiğini” belirtti. İran Devrim Muhafızlarına yakınlığıyla bilinen Tasnim Haber Ajansı da “Jagaryan’a göre, Rusya’nın Hava Kuvvetleri’nin eğer gerekirse ve İran ile Rusya liderlerinin ortak kararı doğrultusunda Hamedan Hava Üssü’nden düzenlediği operasyonlara devam edeceğini” bildirdi.

Pazar günü, Devlet Başkanı Ruhani’nin de yer aldığı bir törende, Dehkan İran’ın yeni karadan havaya füzesi olan Bavar 373’ü tanıttı. İran’ın bu karadan havaya füzesi, İran ile Rusya ilişkilerinde olumsuz bir havaya sebep olan Rus S-300 füzelerinin İran’da üretilen bir çeşidi. Daha önce İran Rusya’ya, S-300 füzelerinin geciken satış ve teslimatı nedeniyle resmi bir şikâyette bulunmuştu. Şimdi ise Dehkan yalnızca geri kalan S-300’lerin bir ay içerisinde İran’a teslim edileceğini müjdelemekle kalmıyor, aynı zamanda Rusya’nın S-400’leri de masaya koyduğunu fakat İran’ın bu teklifi reddettiğini de belirtiyor. Hamedan Hava Üssü’nden kaynaklanan son gelişmeler, Moskova ve Tahran arasındaki işbirliğinin, işbirliği ne yöne giderse gitsin Batı için yeni sürprizler yaratmaya devam edeceğini gösteriyor. Hava üsleri, karadan havaya füzeler yahut Suriye meselesi ile…

Behnam Ben Taleblu tarafından "The Long War Journal" için kaleme alınan bu analiz Mepa News okurları için tercüme edildi.