İran'ın Afganistan'daki kolu: Şii Hazara milis grup Cephe-i Mukavemet kimdir?

İran'ın Afganistan'daki uzantılarından Şii Hazara milis grup Cephe-i Mukavemet, özellikle son dönemde adından sıklıkla söz ettiriyor.

Tam adıyla "Cephe-i Mukavemet Merdumi" yani "Halk Direniş Cephesi" ismine sahip olan grup, Afganistan nüfusunda önemli bir yer teşkil eden Şii Hazaralardan müteşekkil. İran tarafından desteklendiği ifade edilen grup, 2021 yılı Ocak ayında Afganistan'ın Vardak ilinde Kabil hükümetiyle yaşanan çatışmaların ardından isminden sıklıkla söz ettirdi.

Afganistan'da Hazaralar

Afganistan'daki etnik hatlar, kültürel ve dini ayrımlar sebebiyle zaman zaman hassas bir görünüm arz edebiliyor. Ülkenin siyasi atmosferinde de bu fay hatlarına sıklıkla rastlamak mümkün.

Ülkede etnik unsurların dağılımı şu şekilde:

Afganistan'ın merkezinde yoğunlaşmış olan Hazara nüfusu ülkenin toplam nüfusunun yaklaşık yüzde 9'unu oluşturuyor. Hazara halkının tamamına yakını Şii inancına mensup. Bunların arasında İmamiye mezhebinden olanlar çoğunluktayken, İsmaili mezhebi de varlık gösteriyor. Aymak kökenli Hazaralar ise, Sünni olan tek Hazara nüfusunu oluşturuyor.

Hazaraların Moğol kökenli olduğuna inanılıyor. Hazara nüfusun, Cengiz Han'ın Afganistan'a girmesiyle bölgeye gelen, daha sonra imparatorluğun dağılmasıyla yerleşik hayata geçerek zamanla İslam'ı seçen bir halk olduğu dile getiriliyor.

Yoğun olarak yaşadıkları iller ise Bamyan, Gur, Gazni, Vardak, Daykundi ve Uruzgan. Hazaralar ülke yönetiminde üst makamlarda yoğun olarak bulunuyor ve ülkenin kurumlarında ciddi bir varlıkları mevcut.İran ile olan mezhepsel ilişkileri paralelinde kurdukları siyasi bağlantıları dikkat çeken Hazaralar, Hizb-i Vahdet adlı siyasi partiyle tanınıyorlar. Hazaraların ülkede kalan nüfusu her ne kadar ön planda olmasa da, Hazara diasporası oldukça ağırlık sahibi. Server Daniş, Kerim Halili, Abdul Ali Mezari gibi isimler İran ile olan bağlantıları nedeniyle ülke içinde ve dışında önem kazanmış kişiler.

Şii Hazara Cephe-i Mukavemet üyeleri, "Ya Huseyn" yazılı bayraklar ve gruba ait diğer bayraklarla

Hazaralar çoğunlukla yerel siyasetçiler ve yerel milis gruplara bağlı durumdalar. Bunlar Kabil hükümeti ile 2001 yılındaki işgalden bu yana iş birliği içerisinde. Bir kısım Hazara doğrudan Kabil hükümetine bağlı iken, bazı Hazara topluluklar ve kişiler ise Taliban'a bağlı. Bu iki grup oldukça az bir kısım teşkil ediyor.

Cephe-i Mukavemet kimdir?

Yerel kaynaklara göre resmi olarak 2015 yılında kurulan grubun logosunda ise kurul yılı olarak 1382 tarihi yer alıyor. Afgan takvimine göre yazılan bu tarih, Miladi takvimle 2003-2014 yıllarına denk geliyor.

Milis grubun yüzlerce mensubu olduğu ve her geçen gün Hazaralardan yeni mensuplar kazandığı biliniyor. Grup özellikle Vardak ilinin Bihsud ilçesini merkez alıyor. Cephe-i Mukavemet, genel olarak Bamyan, Gor, Daykundi, Gazni ve Meydan Vardak gibi illerde varlık gösteriyor.

Cephe-i Mukavemet'in yaklaşık faaliyet alanı

Milis grup zaman zaman Kabil hükümetiyle de çatışıyor olsa da, temel olarak Taliban'a karşı çatışmalarda yer alıyor. Buna ek olarak İran destekli grup, özellikle Vardak'ta Hazaralar ile Peştun gruplar arasındaki anlaşmazlıklarda boy gösteriyor. Vardak ilinde, Peştun göçebeler olarak bilinen Kuçi halkı ile Hazaralar arasında sık sık toprak anlaşmazlıkları yaşanabiliyor. Göçer bir topluluk olan Kuçi halkı, ismini Türkçe "göç" kelimesinden alan, nüfusları 2 milyonu aşan bir halk olarak biliniyor.

Grubun lideri Abdulgani Alipur kimdir?

Grubun lideri, Komutan Abdulgani Alipur. Kendisi de bir Hazara olan Alipur, Kumandan Şemşir (kılıç) ismiyle de biliniyor.

Bir savaş ağası olan Alipur yasadışı silahlı grupları yönetme, adam kaçırma, Peştun yerleşimlerine saldırma, yolsuzluk ve yaygın insan hakları ihlalleri ile suçlanıyor. Alipur'un eski Fatımiyyun mensuplarını saflarına kattığı da iddia ediliyor.

Alipur, 2018 yılı Kasım ayında hakkındaki suçlamalar nedeniyle gözaltına alınmış, Hazaralar Alipur'un gözaltına alınması sonrası başta başkent Kabil olmak üzere birçok noktada sokaklara çıkmıştı. Gösterilerde Hazara grupların polis noktalarına ve askerlere saldırması sonucu ölenler ve yaralananlar olmuştu.

Abdulgani Alipur

İlerleyen dönemde Alipur'un ve Cephe-i Mukavemet'in adından daha sık bahsedileceği tahmin ediliyor. Özellikle 2021 yılında Afganistan'da grubun, teçhizat ve profesyonel görünüş bakımından sınıf atladığı dikkat çekiyor.

Afganistan'da İran destekli diğer gruplar

İran'ın Afganistan'da 1978 yılında başlayan savaştan bu yana, özellikle 1979 İran Devrimi sonrasında, birçok gruba destek olduğu biliniyor.

Bu kapsamda İran desteki gruplar geçmişten bugüne Afganistan'daki savaşın bir parçası konumunda. Özellikle 2001 yılında işgal sürecinde ABD öncülüğündeki NATO Koalisyonu çatısı altında yer alan silahlı gruplar, 2001 sonrası hükümet içinde de aktif olarak rol oynadı.

Cephe-i Mukavemet'e ek olarak Afganistan'da İran destekli gruplar arasında Fatımiyyun Tugayı, Hizbi Vahdet, Afgan Hizbullahı ve diğer yerel Hazara milis grupları saymak mümkün.

Kaynak: Mepa News