İran'ın 'direniş ekseni' gerilimi yükselten İsrail'e nasıl karşılık verebilir?

Mat Nashed | Al Jazeera | Tercüme: Mepa News

İran ve bu ülkeye bağlı bölgesel silahlı gruplar, Hamas'ın siyasi lideri İsmail Heniye ve Hizbullah komutanı Fuad Şükür'ün hafta başında öldürülmeleri üzerine İsrail'e karşılık vermeye hazırlanıyor.

Al Jazeera'ye konuşan analistler, bölgedeki ABD-İsrail hegemonyasına karşı çıktıkları için kendilerini "direniş ekseni" olarak tanımlayan İran ve müttefiklerinin bölgesel bir savaşa yol açmadan İsrail'e karşı caydırıcılıklarını yeniden tesis etmeye çalışacaklarını belirtirken, yanlış hesap olasılığının çok düşük olduğu uyarısında bulundu.

Katar'ın başkenti Doha'daki Middle East Council on Global Affairs düşünce kuruluşunda misafir araştırmacı olarak görev yapan İran uzmanı Hamidreza Azizi, "Şu anda İran'daki tartışmalardan biri, gerilimi düşürmek için sert bir karşılık vermeleri ve savaşa girmeye hazır olduklarını göstermeleri gerektiği yönünde" dedi.

Azizi, "[İran liderleri] bunu yapmazlarsa İsrail'in durmayacağını ve bir süre sonra ülkedeki İranlı yetkililerin İsrail tarafından açıkça hedef alınabileceğini düşünüyorlar" diye ekledi.

İran: Heniye suikastı İsrail tarafından kısa menzilli roketle yapıldı

İran'ın Dini Lideri Ayetullah Ali Hamaney, 30 Temmuz'da İran'ın başkenti Tahran'da Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan'ın yemin törenine katıldıktan sonra öldürülen Heniye'nin intikamını almanın ülkesinin "görevi" olduğunu söyledi.

İsrail saldırının sorumluluğunu üstlenmedi. İran suikastın arkasında İsrail'in olduğunu söylüyor.

Heniye'nin ölümünden saatler önce İsrail, Lübnan'ın başkenti Beyrut'un hareketli bir bölgesi olan Dahiya'da bir konuta düzenlenen saldırının sorumluluğunu üstlenmişti.

Saldırıda Hizbullah’ın en üst düzey isimlerinden biri olan Fuad Şükür, aynı binada bulunan bir kadın ve iki çocukla birlikte hayatını kaybetti.

Hizbullah lideri Hasan Nasrallah, Beyrut'taki saldırının ardından bir yanıtın "kaçınılmaz" olduğunu söyledi.

Washington'daki düşünce kuruluşlarından Atlantik Konseyi'nin Hizbullah uzmanı Nicholas Blanford, "Hizbullah'ın bunu büyük bir savaşa dönüştürmek istememesi anlamında genel stratejik görünümün aynı kaldığını düşünüyorum" şeklinde konuştu.

Blanford, "İran'ın başı çektiği ve ardından diğer silahlı grupların [saldırılarının] geldiği kademeli bir saldırı olabilir." diye ekledi.

"Bence yüksek profilli bir askeri hedefe yönelecekler."

Söylemler savaşı

New York Times'ın yaptığı bir araştırmaya göre Heniye, yaklaşık iki ay önce ziyareti öncesinde odasına İsrail tarafından yerleştirilen bir bombanın infilak ettirilmesi sonucu hayatını kaybetti.

İran konusunda uzman ve Uluslararası Politika Merkezi'nde (CIP) kıdemli araştırmacı olan Nigar Murtazavi, İsrail'in müttefiklerinin bu cinayetin, İsrail'in geçmişte İran'ın nükleer programını yöneten İranlı yetkililere karşı gerçekleştirdiği gizli bir suikast olduğu söylemini öne sürebileceğini savunuyor.

Al Jazeera'ye konuşan Murtazavi, "Her iki tarafın da bir anlatıyı öne sürmekte çıkarı var. İranlılar bunu egemenliklerine yönelik bir saldırı olarak göstermek istiyor, İsrail ise bunun 'gölge savaşın' [önceki gizli operasyonlara atıfta bulunmak için kullanılan bir terim] bir parçası olduğunu söylemek istiyor." dedi.

Murtazavi ayrıca İsrail'in İran'ı, bölgesel bir savaşın içine çekilmek istemediğinin sinyallerini veren ABD'yi doğrudan İsrail'in yanında yer almaya zorlayacak büyük bir saldırı başlatması için kışkırtmaya çalıştığına inandığını söyledi.

İran: Hizbullah'ın İsrail'i daha derinden vurmasını bekliyoruz

İsrail'in Nisan ayında İran'ın Suriye'deki konsolosluğuna düzenlediği ve aralarında iki İranlı generalin de bulunduğu yedi kişinin ölümüne neden olan saldırıya atıfta bulundu.

New York Times'a göre ABD'li yetkililer İsrail'in elçiliği vurarak "yanlış hesap yaptığını" çünkü İran'ın bu kadar güçlü bir karşılık vermesini beklemediklerini iddia etti.

13 Nisan'da İran, ABD ve müttefiklerine gerekli uyarıyı yaptığını söyledikten sonra İsrail'e füze ve insansız hava araçları fırlatarak misilleme yaptı.

Murtazavi, İran'ın füze ve insansız hava aracı saldırısından sonra İsrail'in neden daha fazla gerilimi tırmandırmadığını açıklamak için "ABD [Nisan ayında] İsrail'e onları savunmak için orada olacaklarını ama onlarla birlikte saldırıya geçmeyeceklerini açıkça belirtti" dedi.

İran uzmanı Azizi de İran'ın elçilik saldırısını "İsrail'in yanlış hesaplaması" olarak gördüğünü ancak Heniye'nin öldürülmesinin doğrudan bir provokasyon olarak görüldüğünü söyledi.

Al Jazeera'ye konuşan Azizi, "Görebildiğim kadarıyla İran bu kez ABD ve ABD'nin bölgedeki müttefiklerine [İsrail'e yönelik bir sonraki saldırısı konusunda] önceden kesin bir uyarıda bulunmayabilir" dedi.

"İran önceki formatın İsrail'i caydırmak için işe yaramadığını düşünüyor.”

Daha yüksek riskler

Bazı analistler "direniş ekseni" tarafından gerçekleştirilecek büyük bir saldırının İsrailli askeri personeli ya da sivilleri öldürme riski taşıdığı ve dolayısıyla büyük bir bölgesel çatışma ihtimalini arttırdığı konusunda uyarıyor.

Lübnan uzmanı ve Beyrut'taki Carnegie Orta Doğu Merkezi'nde kıdemli araştırmacı olan Muhanned Hacı Ali, Hizbullah'ın Şükr'ü öldürdüğü için İsrail'e misilleme yapacağını açıkladığını ve muhtemelen İran ile ortak bir saldırıya katılacağını belirtti.

"Hizbullah son 10 aydaki konfor alanının ötesinde bir karşılık vermek istediğinde kesinlikle daha geniş bir marj var çünkü Hizbullah İsrail topraklarının derinliklerine saldırmayı tercih ederse bu yüksek bir kayıp riskini beraberinde getirir" dedi.

Heniye suikastı: İran'da çok sayıda istihbarat ve ordu personeli gözaltına alındı

Hacı Ali ayrıca İsrail'in Hizbullah'ın daha önceki saldırılarına verdiği orantısız karşılığın bölgeyi savaşa daha da yaklaştırdığını savunuyor.

Örneğin 8 Ekim'de Hizbullah, İsrail tarafından işgal edilen Lübnan toprağı Şebaa Çiftlikleri'ndeki İsrail mevzilerine roket atmıştı.

Hage Ali'ye göre İsrailliler de Lübnan topraklarının derinliklerine ateş açarak misillemede bulunmuş ve mevcut tırmanan şiddet döngüsünü başlatmışlardı.

Azizi, risklerin şimdi çok daha yüksek olduğunu kabul ediyor. Heniye'nin ölümünden bu yana İran'ın açıkça bölgesel müttefikleriyle bir karşılık koordine etmekten bahsettiğini ve Hizbullah'ın ya da "direniş ekseninin" başka bir üyesinin bir saldırıda İsraillileri öldürmesi halinde inkar edilebilirlikten vazgeçtiğini söylüyor.

Hacı Ali, "Bu da İsrail'in daha güçlü bir karşılık vermesine yol açacak ve bu da daha fazla kısasa kısas [saldırılara] yol açarak savaşa neden olacaktır" dedi.

Kaynak: Mepa News, Ajanslar