Kaddafi'nin ardından: Libya neden hala krizde?

Ülkeyi yıllarca yöneten Muammer Kaddafi'nin devrildiği iç savaş, yaklaşık 7 yıl geçmesine rağmen halen devam ediyor. Libya'da siyasi bir otoritenin kurulamaması nedeniyle süren kriz toplumu da derinden etkiliyor. Libya'da faaliyet göstermiş olan Fransız Diplomat ve yazar Patrick Haimzadeh'nin Libya'daki siyasi ve sosyal bölünmüşlükle ilgili kaleme aldığı bu analiz Mepa News okuları için tercüme edildi.

Albay Muammer Kaddafi'nin 2011 yılında 8 aylık savaşın ardından ölümü, Libya devletinin çökmesine ve toplumunun da derinden bölünmesine yol açtı.

Fay hatları oldukça fazla ve çeşitli: bölgesel, yerel, kabilevi: Eski Kaddafi yanlıları yahut bu şekilde görülenler, hem eski rakipleriyle hem de yeni devrimcilerle savaşıyor.

Dış güçlerin önce bir gruba sonra bir diğerine destek vermesi suları daha da bulandırıyor. Devleti yeniden inşa etmek için, gerçek meşruiyetin 2011'deki savaş sırasında ve sonrasında ortaya çıkan silahlı gruplarda olduğu ülkede bir Birleşmiş Milletler misyonu başlatıldı.

Ulusal Uzlaşı Hükümeti'nde uzlaşı yok

2014 yılında, Kaddafi'nin eski generallerinden olan ve ABD'de 30 yıl geçiren Halife Hafter Libya'ya siyasi ihtiraslarla geri döndü. Ülkenin doğusundan rakiplerini, devimci olduklarını söyleyen ve askeri meşruiyetleri bulunan siyasal İslamcıları bertaraf etmeyi hedefleyen bir saldırı başlattı.

Başlangıçta, bilhassa başkente, Trablus'ta oldukça başarılı oldu. Ancak bu andan itibaren ülke bölündü. Doğuda çoğunluk Hafter'i desteklemekte. Batı aşırı şekilde parçalanmış vaziyette fakat buradaki çoğu kişi ona karşı çıkıyor. Her bir bölge, kendi hükümetine ve parlamentosuna sahip.

Bu sosyal bölünme ve askerileşme ortamına karşı Birleşmiş Milletler, Batılı güçlerin baskısı altında, bir ulusal uzlaşı hükümeti kurulması için görüşme maratonuna başladı. Bu hükümet Mart 2016'da Trablus'ta kuruldu.

Uluslararası arenada tanınmasından kaynaklanan meşruiyetine rağmen, bu hükümet kendisini başkent dışında kabul ettirmeyi çok az oranda başarabildi. Aceleci, dışarıdan dayatılan ve tüm tarafları dahil etmekte başarısız olan bir çözümün bedelini ödüyor.

İki bölge arasındaki bölünmeler genişledi ve her birinde, Ulusal Uzlaşı Hükümeti taraftarları ve karşıtları arasında yeni parçalanmalar yaşanıyor

Dış Müdahale

Doğrudan ve dolaylı dış müdahale, Suriye veya Yemen'dekinden daha az ölçekte olduğu halde, mevcut çıkmazın arkasındaki ana sebep.

Halife Hafter Mısır, Birleşik Arap Emirlikleri ve daha az bir boyutta Suudi Arabistan'dan destek alıyor. Kahire ve Ebu Dabi, bombardımanlar ve Hafter birliklerine silah tedariği ile bu savaşın doğrudan birer parçası.

Hafter tarafından siyasal İslam'a karşı açılan savaş bu üç ülkenin hedefi ile uyum halinde: Siyasal İslam'ı bölgeden atmak.

Fransa da teröre karşı savaş bahanesiyle, Hafter'in uzun vadeli bir destekçisi. Bu kilit oyuncuarın destekleri, Hafter'in siyasi amaçlarını savaşla kolaylaştırma ve ileriye taşıma arzusunu besliyor. Bu da anlaşma arayışları için zarar verici. (Anlaşma) krizin siyasi çözümü için yegane gerçek umut.

Ülkenin batısındaki gruplar kendileri hesabına bir müddet, çok daha küçük bir ölçekte olsa da Katar ve Türkiye'nin yardımlarına bel bağladılar.

Krizle yüzyüze kalan yerel gruplar

Krize bir çözüm görmek yahut ülkede istikrarın sağlanması için belirli bir zaman vermek bile zor. Yerel grupların pragmatizminin ideolojiden önce geldiği bir düzemde, ittifaklardaki değişim olağan bir durum.

Kaddafi devrinde, rejimin çöküşünde ve takip eden 6 yılda ayakta kalmayı başaran sosyal doku sayesinde, şükür ki şiddetin düzeyi görece olarak kontrol altında kaldı.

Olumlu bir işaret de birçok devlet kurumunun korunmuş olduğu gerçeği, bu da temel düzeyde kamu hizmetinin karşılanmasına olanak sağlıyor, kapasiteleri sürekli azalıyor olsa da.

Yerel bölgelerdeki yetkililer, ihtiyar heyeti gibi yerel organizasyonel şekillere dönüşerek ya da siyasi ortama uygun yeni şekiller icat ederek devlet yapısındaki boşlukları telafi ediyor.

Bu grupların bazıları, görüşme ve anlaşma konularında hızlı bir eğitim almakta başarılı olmuş durumda. Sonuç olarak, bazı bölgeler belirli bir düzeyde güvenlik ve istikrar kazanabilmiş.

Libyalıların kendilerine uyacak bir siyasi sistemi icat etmenin tam ortasında olduklarını tahmin etmek güç değil. Eğer bu zor iç yeniden düzenlemeler şiddet patlamaları tarafından bozulmazsa, dış müdahale olmadan gelişmelerine müsade edilmeli.