Katalonya ve ötesi: Avrupa'daki diğer bağımsızlık hareketleri

Bugün Avrupa Birliği'nin (AB) en önemli gündem maddesi Katalonya'nın bağımsızlık referandumu sonrası yaşanan kriz.

Ancak bağımsızlık, özerklik ve öz yönetim sadece İspanya'da değil, Fransa'dan Almanya'ya, Danimarka'dan Birleşik Krallık ve Romanya'ya kadar pek çok Avrupa ülkesinde aktif biçimde tartışılan bir konu.

Doğu Avrupa

Hırvatistan
Istria
Nüfus: 208.000; Toplam nüfusun %4,9'u
Istria Demokratik Meclis Partisi (IDS) bölge özerklik, ülke genelinde ise merkezi yönetim yetkilerinin yerel yönetimlere devredilmesini istiyor. Istria, Slovakya ve Hırvatistan arasında kalan bir bölge. 1991'de Yugoslavya'nın dağılmasının ardından sınırları net biçimde belirlenmemiş. IDS, sınırların netleştirilmesini, bölgeye özerklik verilmesini ve ulusötesi bir yönetim tesis edilmesini talep ediyor.

Moravya
Çek Cumhuriyeti
Nüfus: 3 milyon; Toplam nüfusun %30'u
Moravya, Bohemya ve Silezya ile birlikte Çek Cumhuriyeti içindeki tarihi bölgelerden birisi. Her ne kadar resmi statüsü 1949'da kaldırılmış olsa da, hâlâ kendi kimliği olan bir bölge olarak algılanıyor. Parlamentoda bulunmayan Moravane adlı küçük bir parti, 2005 yılından bu yana kendi kaderini tayin ve bağımsızlık talebiyle destek toplamaya çalışıyor.

Katoviçe (Yukarı Silezya)
Polonya
Nüfus: 3 milyon; Toplam nüfusun %7,8'i
Silezya, büyük kısmı Polonya'nın güneybatısında kalan, ancak Almanya ve Çek Cumhuriyeti'ne de yayılan bir bölge. Polonya'da 2011'de yapılan nüfus sayımında 800.000 üzerinde kişi kendisini 'Silezyalı' olarak tanımlamıştı. Jerzy Gorzelik liderliğindeki Silezya Özerklik Hareketi (RAS) ise 2010'daki yerel seçimlerde %8,5 oranında oy almıştı. RAS, Silezya'nın Polonyalı, Alman ve Çeklerden oluşan bir bölge değil, kendi başına ayrı bir ulus olduğunu savunuyor.

Sekelistan
Romanya
Nüfus: 500.000; Toplam nüfusun %2,5'i
Sekelistan, Romanya'nın merkezinde bulunan bir bölge. Bölgede yaşayan Macar kökenliler özerklik talebinde bulunuyor. 2011'deki nüfus sayımına göre Romanya'da 1,2 milyon Macar kökenli yaşıyor. Bunların neredeyse yarısı ise Sekelistan'da. Macar kökenliler Romanya'daki en büyük azınlık konumunda.

Kuzey Avrupa

Bornholm
Danimarka
Nüfus: 39.664; Toplam nüfusun %0,7'si
Baltık Denizi'nde bulunan bu küçük adada, bağımsızlığı savunan oldukça aktif bir siyasi hareket var. 1990'lardan bu yana özerklik talebini dile getiren Bornholm Öz Yönetim Partisi, İskoçya bağımsızlık referandumu sırasında desteğini artırmıştı. Katalonya krizi de partiye ilgiyi artırmış durumda.

Faroe Adaları
Danimarka
Nüfus: 50.030; Toplam nüfusun %0,9'u.
1946'da bağımsızlıktan yana oy kullanan Faroe Adaları, o tarihten bu yana özerk bir bölge. Ancak hâlâ Danimarka Krallığı altında bulunuyor. Danimarka'dan 900 km uzakta olduğunu, kültürel farklılıkların bulunduğunu ve dilin de farklı olduğunu savunan bağımsızlık yanlıları, Danimarka'dan tamamen ayrılmak istiyor.

Güney Avrupa

Lombardiya
İtalya
Nüfus: 10 milyon; Toplam nüfusun %17'si
Milan kentini de içinde barındıran, İtalya'nın en zengin bölgelerinden Lombardiya merkezi hükümetten daha fazla özerklik talep ediyor. Ödedikleri vergilerin İtalya'nın nispeten daha fakir bölgelerine gittiğini söyleyen özerklik yanlıları, vergi gelirlerinin nasıl harcanacağı konusunda söz daha fazla söz sahibi olmak istiyor. Son referandumda bu taleplere destek %40 seviyesinde kaldı. Bölgede tam bağımsızlık görüşüne destek fazla yok. Belediye meclisinde sadece bir üye tam bağımsızlığı destekliyor.

Veneto
İtalya
Nüfus: 4,9 milyon; Toplam nüfusun %8'i
Yerel başkenti Venedik olan Veneto, İtalya ekonomisi için hayati önemi bulunan bir diğer bölge. Aynı Lombardiya gibi, Veneto'da da merkezi yönetimden daha fazla özerklik talep eden bir siyasi hareket var. Veneto'daki özerklik yanlıları, Lombardiya'dan farklı olarak kendi vergi oranlarını da belirlemek istiyor. Ancak Lombardiya'da olduğu gibi Veneto'da yaşayanlar da tam bağımsızlığa sıcak bakmıyor.

Sicilya
İtalya
Nüfus: 5 milyon; Toplam nüfusun %8,25'i
Yerel kültürel mirasına ve geleneklerine vurgu yapan Sicilyalı özerklik hareketleri, 2000'li yılların başından bu yana aktif. Bölgede özerkliğin yanı sıra tam bağımsızlık çağrıları da yapılıyor. 2008 - 2012 yılları arasında adanın yerel yönetimi özerklik yanlısı bir partinin elindeydi.

Güney Tirol
İtalya
Nüfus: 511.000; Toplam nüfusun %0,9'u
Güney Tirol halkının büyük kısmı Almanca konuşuyor. Bölge, Birinci Dünya Savaşı sonunda İtalya'ua bağlanmıştı. 1970'lerde özerklik haklarını kazanan Güney Tirol'de 1950'lerden bu yana ayrılıkçı hareketler aktif. 60'lı yıllarda, bombalı saldırılar da düzenleyen ayrılıkçılar, önce bağımsız bir Güney Tirol şehir devleti kurulmasını, ardından da Avusturya'ya bağlanılmasını talep ediyor. Yapılan kamuoyu yoklamaları, bölgede İtalya'dan ayrılma fikrine desteğin yüzde 50'ye yakın olduğunu gösteriyor.

Bask Bölgesi
İspanya
Nüfus: 3 milyon; Toplam nüfusun %4,6'sı
Bask milliyetçileri 19. Yüzyıldan bu yana hem Fransa'da hem de İspanya'da yaşayan ve Bask dilini konuşan halk için bağımsız bir devlet talebini savunuyor. ETA yaklaşık 50 yıl süren silahlı mücadelesini 2011'de sonlandırdığını açıkladıktan sonra, bölgede şiddet eylemleri azaldı. Silah bırakma karşılığında Bask bölgesine geniş özerklik hakları tanıyan İspanyol merkezi hükümeti ise bağımsızlık taleplerine katı bir şekilde karşı çıkıyor.

Katalonya
İspanya
Nüfus: 7,5 milyon; Toplam nüfusun %16'sı
1 Ekim'de düzenlenen tartışmalı referandumda Katalanların %90'ından fazlası bağımsızlığa destek verdi. Ancak referanduma katılım oranı %43'te kaldı. İspanya Katalonya'nın özerkliğini elinden almaya hazırlanırken, ülke tarihinin en büyük anayasal krizlerinden birisi yaşanıyor.

Korsika
Fransa
Nüfus: 329.599; Toplam nüfusun %0,49'u
Korsika'daki milliyetçi hareket, 1960'lardan bu yana özerklik talep ediyor. Korsika Ulusal Kurtuluş Cephesi ise 1976'dan bu yana bombalı saldırılar ve suikastlarla bağımsızlık mücadelesi verdiğini iddia ediyor. Örgüt 2016'da silahlı mücadeleye son verdiğini duyurmuştu.

Batı Avrupa

Flanders
Belçika
Nüfus: 6,4 milyon; Toplam nüfusun %56,3'ü
Belçika'nın görece daha zengin ve Felemenkçe konuşulan bölümünde uzun yıllardır bağımsızlık hareketleri aktif. Yeni Flaman Müttefikliği, federal meclisin en büyük partisi konumunda. Mevcut koalisyonu kurabilmek için bazı taleplerinden taviz vermek durumunda kalsa da, 2019 seçimlerinin ardından daha fazla özerkliğin Flanders bölgesine devredilmesini ve Belçika'nın kademeli olarak iki farklı ülkeye bölünmesini istiyor.

Valon Bölgesi
Belçika
Nüfus: 3,6 milyon; Toplam nüfusun %32'si
Valon Bölgesi geniş özerklik haklarına sahip durumda ve bölgede yaşayanların önemli kısmı, bir yandan Fransız kimliğini koruyup diğer yandan da Belçika'ya bağlı kalmaktan yana. Ancak Valon bölgesinin Fransa'ya bağlanmasını talep eden siyasi hareketler de var. Yine de bu hareketlere destek geçmişten bu yana hep düşük düzeyde kaldı.

Bretonya
Fransa
Nüfus: 3,3 milyon; Toplam nüfusun %5'i
Bretonya'nın güçlü bir kültürel kimliği var ve Avrupa'nın Kelt kökenli altı halkından birisi olarak kabul ediliyorlar. Bretonya milliyetçileri Fransa içinde ya da tam bağımsız olarak öz yönetim talebinde bulunuyorlar. 2013'te yapılan bir kamuoyu yoklaması Bretonya'da bağımsızlığa olan desteğin yüzde 18 seviyesinde bulunduğunu göstermişti. Halkın yüzde 37'si kendisini Bretonyalı olarak tanımlıyor.

Bavyera
Almanya
Nüfus: 12,9 milyon; Toplam nüfusun %15,6'sı
Bavyera milliyetçiliği ulus devletin 1871 yılında oluşturtulmasından bu yana gücünü koruyor. Bavyera'nın bağımsızlığını savunan siyasi parti 1950'li yıllarda büyük destek çekse de ilerleyen dönemlerde partiye destek azaldı. Ancak 2017'de yapılan bir kamuoyu yoklaması her üç Bavyeralıdan birisinin bağımsızlıktan yana olduğunu gösteriyor.

İskoçya
Birleşik Krallık
Nüfus: 5,4 milyon; Toplam nüfusun %8,2'si
İskoçya, 19. Yüzyılın ortalarından itibaren özerklik talebini gündeme getirmeye başlamıştı. 1934'te kurulan İskoç Ulusal Partisi ise o tarihten bu yana tam bağımsızlık için kampanya yürütüyor. İskoçya 1999 yılından bu yana bir dizi özerklik hakkını almayı başardı. 2014'te düzenlenen bağımsızlık referandumunda seçmenlerin yüzde 84'ü sandığa gitmiş, bağımsızlık yanlılarının oyu yüzde 44,7'de kalmıştı. Birleşik Krallık'a bağlı kalmaktan yana kullanılan oylar yüzde 55,3 olmuştu. İskoç Ulusal Partisi'nin lideri Nicola Sturgeon, Birleşik Krallık'ın AB'den ayrılma kararı sonrası ikinci bir bağımsızlık referandumunun güçlü bir ihtimal haline geldiğini söylüyor.

Galler
Birleşik Krallık
Nüfus: 3,1 milyon; Toplam nüfusun %4,7'si
19. yüzyılın ortalarından bu yana Galler'de bağımsızlık hareketi var. Galler'in milliyetçi partisi Plaid Cymru, 1925'te kurulmasından bu yana bağımsız bir Galler için mücadele veriyor. Aynı İskoçya gibi Galler de 1997'de özerklikten yana oy kullandı ve iki yıl sonra da yerel meclisini oluşturdu. Son kamuoyu yoklamaları, Galler'de halkın yüzde 40'ının yerel meclis yetkilerinin artırılmasından yana olduğunu gösteriyor. Halkın yüzde 25'i ise tam bağımsızlıktan yana.

Kuzey İrlanda
Birleşik Krallık
Nüfus: 1,8 milyon; Toplam nüfusun %2,8'i
Kuzey İrlanda'nın İrlanda Cumhuriyeti'ne katılmadan bağımsızlığını ilan etmesini talep eden hareket 1920'lerden bu yana aktif. Her ne kadar 1985'teki İngiltere- İrlanda anlaşmasıyla birlikte bağımsızlık hareketi yeniden güç kazanmış olsa da hareket geniş kitlelerin desteğini çekmeyi başaramadı.

Kaynak: BBC