Kongre'nin Trump'ı azledebilmesi için hangi şartlar gerekli?

Hakkında çok sayıda soruşturma sebebiyle gittikçe artan bir baskı altında olan ABD Başkanı Donald Trump geçen hafta azil süreci başlatılarak görevden alınması tartışmalarına ilişkin “Kirli, pis, iğrenç” ifadelerini kullandı. ABD Anayasası Kongre’ye Başkan’ı azletme yetkisi veriyor. Ancak bugüne kadar böyle bir sürecin doğrudan sonucu olarak bir başkan görevden alınmış değil.

Demokratların kontrolündeki Temsilciler Meclisi’nde bazı Kongre üyeleri azil sürecinin başlatılmasına destek veriyor. Ancak sürecin ikinci aşamasının taşınacağı Senato, Başkan Trump’ın partisinin yani Cumhuriyetçilerin kontrolünde. O nedenle Cumhuriyetçilerin Trump’a karşı kamuoyu görüşünün güçlü bir şekilde o yöne evrilmediği taktirde azletmesi olası görünmüyor. Peki azil süreci nasıl işliyor?

Azil uygulamasının tarihi arka planı

ABD’nin kurucuları başkanlık makamını oluşturduktan sonra bu makamın yetkilerinin kötüye kullanılabileceği konusunda kaygı duydular. Bu nedenle azledilme seçeneğini Anayasa kapsamına aldılar. Azil sürecinin başlatılması yetkisi yalnızca Temsilciler Meclisi’ne, azil sürecinden geçen başkanın yargılanması yetkisi de Senato’ya verildi. Anayasa Mahkemesi Başkanı da Senato’da yapılan yargılama sürecine başkanlık etmekle görevlendirildi.

Anayasa gereğince ABD Başkanı “vatan hainliği, rüşvet ya da yüksek profilli diğer suçlardan” dolayı görevden alınabilir. Ancak bunun tam olarak ne anlama geldiği de net değil. Tarihsel olarak bu tanım, yargıya intikal etmiş süreçleri engellemeye çalışmak dahil olmak üzere görevi kötüye kullanma ve yolsuzluğu kapsayabilir.

Cumhuriyetçi Başkan Yardımcısı Gerald Ford 1974’te başkan olmadan önce “Temsilciler Meclisi’nin çoğunluğu tarihte belirli bir dönemde neyi azledilebilir suç olarak değerlendiriyorsa, o azledilebilir bir suçtur” demişti. Gerald Ford, Kongre kendisini azletmeden istifa eden Başkan Richard Nixon’ın yerine gelmişti.

Süreç nasıl işliyor?

Başkanın azledilme süreci azil karar ya da kararlarının Kongre’nin 435 üyesinin basit çoğunluğu tarafından onaylanması yoluyla başkana yönelik suçlama getirip getirmeme konusunu görüşüp oylama yapacak olan Temsilciler Meclisi’nde başlıyor.

Temsilciler Meclisi’nin bu kararı onaylaması halinde yargılama süreci Senato’da başlar. Temsilciler Meclisi üyeleri savcı, senatörler de jüri konumunda olur. Anayasa Mahkemesi Başkanı da başkanlık eder. Bir başkanın suçlanıp görevden alınması için 100 sandalyeli Senato’nun üçte iki çoğunluğu gerekir. ABD siyasi tarihinde bugüne kadar böyle bir durum yaşanmış değil.

Eski Başkanlar Andrew Johnson 1868’de, Bill Clinton da 1998’de Temsilciler Meclisi tarafından azledilmiş ancak her ikisi de Senato tarafından aklanınca görevde kalmaya devam etmişti.

Anayasa Mahkemesi kararı geri çevirebilir mi?

Hayır. Trump Twitter’dan paylaştığı mesajda Demokratların kendisini azletmeye çalışma halinde Anayasa Mahkemesi’nden müdahale etmesini isteyeceğini söylemişti. Ancak ABD’nin kurucu liderleri Senato’nun alacağı kararın federal bir yargı birimine itiraz için taşınmasını açık bir şekilde reddetti.

Suç delili kriterleri

Mahkemede görülen tipik bir suç davasında jürilerin ancak makul şüphenin ötesinde bir delil olması halinde sanığı suçlu bulmaları gerektiği söylenir. Bu da son derece kati ve bağlayıcı bir kriterdir. Azil süreçleri ise farklıdır. Temsilciler Meclisi ve Senato kendi delil standartlarını oluşturabilir.

Kongre’deki parti aritmetiği

Temsilciler Meclisi’nde 235 Demokrat, 197 Cumhuriyetçi Kongre üyesi bulunuyor. 3 sandalye ise boş. Bunun bir sonucu olarak Demokratlar Trump’ı Cumhuriyetçilerin desteğini almadan azledebilir.

1998 yılında Temsilciler Meclisi’nde çoğunluk Cumhuriyetçilerin elindeydi ve o dönem Temsilciler Meclisi, Demokrat Partili Başkan Bill Clinton’ı büyük ölçüde parti çizgisinde oy kullanarak azletmişti.

Senato’da şu anda 53 Cumhuriyetçi, 45 Demokrat ve genel olarak da Demokratların çizgisinde oy kullanan iki bağımsız senatör bulunuyor.

Başkanın suçlanması ve görevden alınması için 67 oy gerekiyor. O nedenle Trump’ın azledilmesi için en az 20 Cumhuriyetçinin, Demokratların tamamının ve bağımsızların lehte oy kullanması gerekiyor.

Trump görevden alınırsa kim başkan olacak?

Çok ihtimal verilmese de Senato’nun Trump’ı suçlu bulması halinde, Başkan Yardımcısı Mike Pence geri kalan dönemi tamamlamak üzere başkanlık koltuğuna oturacak. Trump’ın görev süresi 20 Ocak 2021’de sona eriyor.