Kosova'nın Sırbistan ile anlaşmazlığı 15 yıl sonra neden hala devam ediyor?

Kosova'nın kuzeyindeki bir manastıra yönelik operasyon, Priştine'nin bağımsızlığını ilan etmesinden 15 yıl sonra Sırpların çoğunlukta olduğu bölgede yeniden kırmızı alarma neden oldu.

Gerilimin arkasında ne var?

Etnik Arnavut nüfusun çoğunlukta olduğu Kosova'nın bağımsızlığı, Sırp yönetimine karşı başlatılan ayaklanmadan neredeyse on yıl sonra, 17 Şubat 2008'de ilan edildi.

Kosova'nın bağımsızlığı 100'den fazla ülke tarafından tanınıyor.

Ancak Sırbistan Kosova'yı halen resmi olarak kendi topraklarının bir parçası görüyor.

Sırbistan aynı zamanda Kosova'nın merkezi hükümetini Sırpların haklarını çiğnemekle suçluyor ancak komşusunun sınırları içinde çatışmaları körüklediği suçlamalarını ise reddediyor.

Kosova'nın 1.8 milyonluk nüfusunun yüzde 5'ini Sırplar, yüzde 90'ını ise Arnavutlar oluşturuyor. Kosova'nın kuzeyinde, Sırbistan sınırında yaşayan yaklaşık 50,000 Sırp, kullandıkları enerji için devlete ödeme yapmayı reddederek ve sık sık polislere saldırarak tepkilerini dile getiriyorlar.

Hepsi Sırbistan bütçesinden yardım alıyor ve ne Priştine'ye ne de Belgrad'a vergi ödüyor.

Durumu daha da kötüleştiren ne?

Bölgedeki huzursuzluk, Sırpların boykot ettiği Nisan seçimlerinden sonra Kosova'nın kuzeyinde Sırpların çoğunlukta olduğu bölgede Arnavut belediye başkanlarının göreve gelmesiyle daha da arttı ve bu hareket ABD ve müttefiklerinin Priştine'ye tepki göstermesine neden oldu.

Geçtiğimiz Aralık ayında Kosova'nın kuzeyindeki Sırplar, eski bir Sırp polisin daha önceki bir protesto sırasında polis memurlarına saldırdığı iddiasıyla tutuklanmasının ardından çok sayıda barikat kurdu ve polisle çatıştı.

Ancak araç plakaları konusundaki bir anlaşmazlık nedeniyle gerilim zaten aylardır tırmanmaktaydı. Kosova yıllardır kuzeydeki Sırpların bağımsızlık öncesi dönemden kalma Sırp plakalarını, Kosova'nın tüm toprakları üzerinde otorite kurma politikasının bir parçası olarak Priştine tarafından verilen plakalarla değiştirmelerini istiyordu.

Geçtiğimiz Temmuz ayında Priştine'nin plakaların değiştirilmesi için iki aylık bir süre vereceğini açıklaması huzursuzluk yaratmış, ancak daha sonra uygulama tarihi 2023'ün sonuna çekilmişti.

Kuzey belediyelerindeki Sırp belediye başkanları ve yerel hakimler, 600 polis memuruyla birlikte, bölgedeki kötü yönetimi protesto etmek için geçen yıl Kasım ayında istifa etti.

Sırplar ne istiyor?

Kosova'daki Sırplar, çoğunluğu Sırp olan ve önemli ölçüde özerkliğe sahip belediyelerden oluşan bir birlik kurmak istiyorlar.

Priştine yönetimi ise bunu Kosova içinde bir "mini-devlet" tarifi olarak görüyor ve reddediyor.

Sırbistan ile Kosova, 2013 yılında Avrupa Birliği tarafından desteklenen ve ilişkilerin normalleştirilmesini amaçlayan bir diyalog taahhüdünde bulunmalarından bu yana bu ve diğer konularda çok az ilerleme kaydettiler.

NATO ve AB'nin tutumu

NATO, Kosova'da 1999'da konuşlandırılan 50,000 kişilik asli güçten geriye kalan 3,700 barış gücü askerini bölgede tutuyor.

İttifak, Kosova'nın yeni bir çatışma riskiyle karşı karşıya kalması halinde, yetkileri doğrultusunda müdahalede bulunacağını söylüyor.

Yerel polisi eğitmek, rüşvet ve çeteciliği engellemek amacıyla 2008 yılında başlatılan Kosova'daki "Avrupa Birliği Hukukun Üstünlüğü Misyonu" (EULEX) Kosova'da 200 özel polis memurunu konuşlu bulunduruyor.

AB'nin son barış planı nedir?

ABD ve AB elçileri Sırbistan ile Kosova'ya 2022 ortalarında sunulan ve Belgrad yönetiminin Birleşmiş Milletler dahil uluslararası örgütlerde Kosova'ya yer verilmesine karşı lobi faaliyetlerini durduracağı bir planı onaylamaları için baskı yapıyor.

AB'nin planına göre Kosova, Sırpların çoğunlukta olduğu belediyelerden oluşan bir birlik kurmayı taahhüt edecek.

Ayrıca her iki taraf da birbirlerinin başkentlerinde, çözüm bekleyen anlaşmazlıkların çözümüne yardımcı olmak üzere temsilcilikler açacaktı.

Ancak iki eski düşman arasındaki ilişkilerin normalleştirilmesine yönelik görüşmeler geçen hafta durdu ve AB, Kosova Başbakanı Albin Kurti'yi belediyeler birliğini kurmamakla suçladı.

Böyle bir birliğin, kararları merkezi hükümet tarafından iptal edilebilecek sınırlı yetkilere sahip olması gerektiğini kabul eden Kurti, AB arabulucusunu, anlaşmanın sadece bir bölümünü uygulaması için kendisine baskı yapmak üzere Sırbistan'ın yanında yer almakla suçladı.

Ancak her iki tarafta da, -özellikle de kuzey Kosovalı Sırplar arasında aşırı sağcılar güçlü olduğu için- ufukta herhangi bir ilerleme görünmüyor.

Yerel Sırp nüfusun çekinceleri neler?

Kosova'nın kuzeyinde Sırpların çoğunlukta olduğu bölge önemli açılardan Sırbistan'ın sanal bir uzantısı niteliğinde. Yerel yönetim ve kamu görevlileri, öğretmenler, doktorlar ve büyük altyapı projelerinin masrafları Belgrad yönetimi tarafından karşılanıyor.

Sırplar, Kosova'ya tam olarak entegre olduklarında, Sırbistan'ın ücretsiz kamu sağlık hizmetleri gibi avantajlarını kaybedebileceklerinden ve Kosova'nın özel sağlık sistemine zorla entegre edileceklerinden endişe duyuyorlar.

Ayrıca Kosova'da ortalama aylık emekli maaşı 100 Euro iken Sırbistan'da 270 Euro olduğu göz önüne alındığında emekli maaşlarının daha düşük olacağından korkuyorlar.

Kaynak: Reuters, Al Jazeera, Mepa News