Latin Amerika'daki ABD darbeleri tarihi: Sıra Venezuela'da mı?

Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Donald Trump'ın Venezuela'da "geçici devlet başkanı" olarak Nicolas Maduro'nun muhalifi Ulusal Meclis Başkanı Guaido'yu tanıdığını açıklaması, akıllara ABD'nin Latin Amerika'da bugüne kadar desteklediği birçok darbe ve darbe girişimini getirdi.

Latin Amerika ülkeleri, 1823'te Monroe doktrini ile başlayan, ABD'nin Latin Amerika’ya müdahale ve diğer ülkeleri engelleme siyasetiyle Washington'ın "arka bahçesi" olarak görüldü.

ABD'nin kendi "arka bahçesi" olarak gördüğü Güney Amerika'da sık sık darbeler yaşandı. 1954'te Paraguay, 1964'te Brezilya, 1973'te Şili ve Arjantin'de yaşanan askeri darbeler ABD izi taşıyor.

ABD'nin Latin Amerika'daki işgal ve darbe operasyonların geçmişi

1845-1948: ABD, Teksas'ı ilhak etti ve Meksika, ABD ile olan resmi diplomatik ilişkilerini kesti.

Meksika'ya ait New Mexico ve Kaliforniya'nın ABD tarafından satın alınmasını önermek için ABD tarafından yapılan başarısız diplomatik girişimler, Meksika-Amerika Savaşı'nı tetikledi ve Amerikan askerleri savaştan galip çıktı.

Meksika'da yeni bir yönetimin kurulmasından sonra 2 Şubat 1848'de Guadalupe Hidalgo Antlaşması'nı imzaladı.

Antlaşmayla bugünkü New Mexico, Nevada, Arizona ve Kaliforniya eyaletlerini oluşturan topraklar 15 milyon ABD Doları karşılığında ABD'ye bırakıldı.

1903: ABD’nin desteğiyle Panama 1903 yılında Büyük Kolombiya topraklarından ayrıldı.

Panama ve ABD hükümetleri arasında imzalanan bir antlaşmayla ABD, Panama Kanalı'nı açma, işletme, denetleme ve hatta Panama'ya müdahale etme hakkını elde etti. Kanal 1979 yılında ABD tarafından Panama’ya devredildi.

1903: Küba ile ABD arasından imzalanan anlaşmaya göre, Guantanamo Körfezi’nin egemenlik hakları Küba’da, yargı yetkisi ve denetimi ABD’de kaldı.

Körfez, bu tarihten itibaren ABD’ye “kömür ikmal ve deniz üssü olarak kullanılmak üzere” kiralanmıştı. Günümüzde bölgede ABD askeri varlığının devam ettiği düşünüldüğünde, Guantanamo Deniz Üssü ABD’nin yabancı bir ülkedeki en eski askeri üssü oldu.

1914: ABD birlikleri Meksika Devrimi engellemek için Veracruz'u işgal etti ve 7 ay bölgede kaldı.

1951: ABD'nin desteğiyle ile Arjantin'de muhalefeten, Juan Domingo Peron'a karşı ilk darbe girişimi 1951'de geldi. Darbe sonucu Peron'un başlattığı millileşme hamleleri tamamen kesildi. Arjantin ekonomisi IMF ve Dünya Bankası güdümüne alındı.

1954: CIA destekli darbe ile Guatemala Devlet Başkanı Jacobo Arbenz devrilmiş, devamında bir dizi cunta değişen sürelerle devleti idare etmişti.

1961: Küba'daki Fidel Castro yönetimi ABD'nin hedefindeydi. 1961'de fiili müdahaleye de kalkıştığı ABD'nin Küba'ya yönelik ambargo ve sabotajları yarım asırdan fazla sürdü. ABD'nin 1961 yılında Kübalı mültecilerden oluşturduğu bir çeteyle Castro yönetimi devirme girişimi de “Domuzlar Körfezi” olayı olarak tarihe geçti.

1964: ABD hükümeti, Brezilya Devlet Başkanı Joao Goulart'a karşı dönemin Brezilya Genelkurmay Başkanı Humberto Castello Branco öncülüğündeki darbeye destek verdi.

1965: Dominik Cumhuriyeti'nde hükumetin yıkılmasının ardından, siyasi istikrarsızlık ve iç savaş patlak verdi. ABD, 23 Mayıs 1965 tarihinde de olaylara müdahale etmek amacıyla "İnter Amerikan Barış Gücü"nün barış günün başına geçti.

1973: ABD destekli askeri darbe, dönemin Şili Devlet Başkanı Salvador Allende henüz iktidara gelmeden önce hazırlanmıştı.

CIA, Şili meclisine yaptığı müdahalede başarısız olunca orduyu darbeye zorladı. 11 Eylül 1973 sabahı Başkanlık Sarayı bombalanan Şili lideri Allende öldürüldü. Yerine ABD destekli Pinochet önderliğinde faşist cunta iş başına gelerek 16 yıl iktidarda kaldı.

1983: Karayipler'de bulunan Grenada adası ABD ve birkaç Karayip ülkesi tarafından işgal edilerek, marksist hükümet iktidardan uzaklaştırıldı. Müdahale Soğuk Savaş nedeniyle Batı Yarım küresinde yaşanan en büyük uluslararası boyutlu çatışmalardan biri olarak görülüyor.

1989: Pablo Escobar gibi uyuşturucu kaçakçılarıyla çalıştığı ortaya çıkan Panama Devlet Başkanı Manuel Antonio Noriega baskıcı rejiminin gücünü artırması üzerine ABD 1989 yılında Panama'yı işgal etmiş, bunun üzerine Noriega görevden alınmıştı.

Noriega 3 Ocak 1990'da yakalandıktan sonra ABD'de uyuşturucu ticareti ve kara para aklama suçlarından 17 yıl hapis yattı.

1994: ABD, 1994'te Raoul Cedras’ı devirip Jean Bertrand Aristide’i yeniden iktidara getirmek için Haiti’ye asker gönderdi.

2002: Venezuela'da 2002 yılında ABD destekli darbe girişimi başlatılmış, Devlet Başkanı Hugo Chavez, 47 saat görevden alıkonulmuştu. Darbe, ülke sathındaki kitlesel halk eylemleriyle püskürtülmüştü.

Nisan ayından bu yana ABD destekli sağ muhalefetin öncülüğünde gerçekleştirilen eylemlerde 100'ü aşkın kişi hayatını kaybetti, binlerce kişi yaralandı.