Libya: Hafter ailesi Derna'nın yeniden inşası üzerinden siyasi nüfuz elde ediyor

Fotoğraf: Claudia Gazzini

Uzmanlar, Libya'nın doğusunda binlerce kişinin ölümüne ve tüm mahallelerin yerle bir olmasına yol açan sel felaketinden bir yıl sonra, yeniden yapılanmanın savaş ağası Halife Hafter'in bölünmüş ülkede daha fazla güç sahibi olmasına olanak sağladığını söylüyor.

10 Eylül 2023'te Daniel Fırtınası'nın yol açtığı aşırı yağışlar başkent Trablus'un yaklaşık 1.300 kilometre doğusundaki sahil kenti Derna'da iki barajın patlamasına neden olmuştu.

Birleşmiş Milletler'e göre barajların patlaması yaklaşık 4.000 kişinin ölümüne, binlerce kişinin kaybolmasına ve 40.000'den fazla kişinin de yerinden edilmesine yol açan sellere neden oldu.

Bu trajedi petrol zengini Kuzey Afrika ülkesinde şok etkisi yaratarak Libya'nın çökmekte olan altyapısına ve ülkenin ikiye bölünmüş yönetimi arasındaki uyumsuzluğa acı bir şekilde ışık tuttu ve sorumluluk üstlenilmesine yönelik kızgın taleplere yol açtı.

ABD ile Hafter arasında üst düzey görüşme

Libya, 2011 yılında NATO destekli bir ayaklanmanın ardından halen Muammer Kaddafi'nin devrilmesiyle sonuçlanan silahlı çatışma ve siyasi kaosun sonuçlarıyla boğuşuyor.

Ülke şu anda batıda geçici Başbakan Abdulhamid Dibeybe liderliğindeki uluslararası tanınırlığa sahip Trablus merkezli bir hükümet ile doğuda ise savaş ağası Halife Hafter tarafından desteklenen rakip bir yönetim arasında bölünmüş durumda.

Bir zamanlar yaklaşık 120.000 kişinin yaşadığı Derna, evlerin, okulların, yolların ve köprülerin yeniden inşa edildiği büyük bir şantiye alanına dönüştü.

Ancak bu devasa yeniden inşa çabası Trablus'taki yetkililerin herhangi bir gözetimi olmaksızın devam ediyor.

"Açık çek"

Şubat ayında doğu yönetiminin meclis başkanı Akile Salih, Hafter'in altı oğlundan biri olan Belgacem Hafter başkanlığında bir yeniden inşa fonu oluşturulduğunu duyurdu.

Libyalı analist Enes el Gomati, parlamentonun bunu yaparak Hafter'e 10 milyar dinar (yaklaşık 2.1 milyar dolar) değerinde bir "açık çek" verdiğini söyledi.

"Sadeq Institute" adlı düşünce kuruluşunun başkanı olan Gomati, “Bu sıfır denetimli bir açık çektir” diye ekledi.

Yeniden yapılanmanın BM kuruluşları ve “ihtiyaçlara, liyakate ve yolsuzlukla mücadele önlemlerine öncelik verecek” yerel seçilmiş yetkililer tarafından denetlenmesi gerektiğini söyledi.

Gomati bunun yerine “milyarların ortadan kaybolduğu şeffaf olmayan bir kurum” tarafından yürütüldüğünü söyledi.

Libyalı savaş ağası Halife Hafter'in oğlu Ankara'da Hakan Fidan ile görüştü

Analist, Hafter ailesinin “Derna'yı yeniden inşa etmediklerini, siyasi fırlatma rampalarını inşa ettiklerini” söyledi.

Hafter'in çocuklarına atıfta bulunarak “Derna'ya konan her tuğla, onların varislik planında bir basamak taşıdır” diye ekledi.

Belgacem Hafter Derna'nın yeniden inşasının başındaki isim ve kardeşleri Saddam ve Halid'in aksine askeri bir rolü yok.

İngiltere merkezli Kraliyet Birleşik Hizmetler Enstitüsü'nde Libya uzmanı olan Celil Harchaoui, Hafter'in konumunu “ulusal ve uluslararası düzeyde siyasi bir konum elde etmek” için kullanabileceğini söyledi.

Ve bir bütün olarak Hafterler siyasi nüfuzlarını kullanarak Trablus'taki BM tarafından tanınan hükümetin “etkisiz ve gereksiz” olduğunu gösterebilirler diye ekledi.

"Suçluluğu en aza indirgemek"

Perşembe günü güneye yaptığı bir ziyaret sırasında konuşan Belgacem Haftar Derna'daki yeniden inşa projelerinin yüzde 70'inin tamamlandığını ileri sürdü.

Hafter, 3.500 evin yeniden inşa edildiğini, şehrin elektrik şebekesinde ve okullarda bakım çalışmaları yapıldığını söyledi.

Yetkililer felaketin sorumlularına karşı açılan davalarda da ilerleme kaydettiklerini söylüyor.

Temmuz ayı sonlarında adı açıklanmayan 12 kamu görevlisine çöken barajların yönetimindeki rolleri nedeniyle 9 ila 27 yıl arasında değişen hapis cezaları verildi.

Görüş | Hafter'in varisleri: Sel sonrası Libya'da güç oyunu

İki baraj 1970'lerde bir Yugoslav şirketi tarafından inşa edilmiş, ancak bütçe ayrılmasına rağmen çok az bakım çalışması yapılmıştı.

Akile Salih'in yeğeni olan Derna Belediye Başkanı gibi üst düzey yetkililer ise soruşturulmadı.

Belediye başkanının evi, sel felaketinin ardından Hafter'in başını çektiği yetkililerden hesap sorulmasını talep eden göstericilerin öfkeli protestoları sırasında ateşe verilmişti.

Kurbanların aileleri de Hafter yönetiminin yetkilileri tarafından açıklanan ölü sayısına itiraz etti.

Yetkililer, gömülen ceset sayısına dayanarak sellerde yaklaşık 3.800 kişinin öldüğünü söyledi ancak aileler çok daha fazla kişinin öldüğüne inanıyor.

Gomati'ye göre “14.000 ila 24.000” arasında bir ölü sayısı daha kabul edilebilir.

Libya: Hafter güçleri sel mağduru Derne halkının protestolarına şiddetle karşılık verdi

Gomati, şimdiye kadar, “hala sevdiklerini arayan insanlardan 10.000 DNA örneği” toplandığını söyledi ve doğudaki yönetime bağlı yetkililerin "suçlarını en aza indirmek için ölü sayısını az gösterdiklerini" ifade etti.

Kaynak: Mepa News, Ajanslar