Libya savaşı: Sirte neden tüm taraflar için kırmızı çizgi?

Libya’da Birleşmiş Milletler’in tanıdığı ve Türkiye’nin destek verdiği Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) ülkenin önemli bir kısmını kontrol eden Halife Hafter güçleri karşısında son haftalarda önemli ilerleme kaydetti. UMH’nin birçok şehri Rusya, Mısır ve Birleşik Arap Emirlikleri'nin desteklediği Hafter güçlerinden geri almasının ardından sıra Sirte’ye geldi.

Ancak Türkiye-Rusya görüşmelerinde yaşanan tıkanma ve son olarak Mısır’dan gelen “Sirte ve Cufra kırmızı çizgidir. Gerekirse savaşa hazırız” mesajının ardından gerilim iyice arttı.

Peki, Trablus ve Bingazi arasında kalan Akdeniz kıyısındaki önemli enerji ihraç merkezlerinden Sirte neden tüm taraflar için kırmızı çizgi pozisyonunda? Sirte’nin stratejik önemi neden kaynaklanıyor?

Ulusal Mutabakat Hükümeti başkent Trablus başta olmak üzere birçok şehirde kontrolü ele almasına rağmen Sirte’de güçlü bir askeri ve diplomatik dirençle karşılaştı. Bingazi ile başkent Trablus'un ortasında yer alan Sirte, tarihi olarak olarak Trablus bölgesine (Libya'nın batısı) bağlı kabul ediliyor. Sirte'nin stratejik önemi, Cufra Hava Üssü'nün kuzeyinde yer alması ve ikisi arasında dağlık olmayan, 300 kilometrelik açık bir alan bulunmasından kaynaklanıyor.

Rusya'nın Cufra'yı kuzey Afrika'da daimi bir üs olarak elinde tutmak istediği ve böylece Akdeniz'in güneyinde kendisine önemli bir dayanak noktası oluşturma arzusunda olduğu belirtiliyor. Rusya'nın, Cufra'ya Wagner şirketinin paralı askerlerinin yanı sıra 14 adet Mig-29 ve Su-24 savaş uçağı göndermesinin sebebi buna bağlanıyor.

Rusya NATO’yu güneyden kuşatmış olacak

ABD yönetimine göre Rusya, Cufra'yı Suriye'deki Hımeymim hava üssü gibi kullanmak istiyor. Rusya, Sirte'nin Libya hükümeti tarafından ele geçirilmeyeceğine emin olabilirse, bir deniz üssü kazanmış olacak. Aynı zamanda batı sınırlarına füze tehdidi oluşturan NATO'yu güneyden kuşatacak. Bundan dolayı Rus tarafı Libyalı yetkililere açıkça "Sirte kırmızı çizgimiz" uyarısı yaptı.

Petrol ihracatının yüzde 60’ı bu bölgeden gerçekleşiyor

Sirte, Libya'nın petrol ihracatının yüzde 60'ının yapıldığı "Petrol Hilali" bölgesinde yer alıyor. Hafter güçleri gelecek herhangi bir saldırıya karşı "karakol kenti" işlevi görmesi sebebiyle kenti tüm güçleriyle savunmaya çalışıyor. Libya'da devlet gelirlerinin yüzde 93'ü petrol ve doğalgaz endüstrisine dayanıyor. Libya dünyada kanıtlanmış en çok ham petrol rezervlerine sahip 8. ülke konumunda. Libya’nın tam 48,4 milyar varil kanıtlanmış rezervi bulunuyor.

Libya'da birliğin yolu Sirte'nin alınmasından geçiyor

Barka eyaleti içindeki bazı aşırılık yanlıları Trablus'tan ayrılma ve sadece Petrol Hilali'nin kaynaklarına tek başına sahip olma çağrıları yapıyor. Petrol Hilali bölgesinin Libya hükümeti tarafından ele geçirilmesi sadece ekonomik değil, aynı zamanda siyasi bir zorunluluk olarak görülüyor.

Sisi sınırda mesaj verdi: Gerekirse savaşırız

Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi, Libya sınırı yakınlarındaki Hava Kuvvetleri birliklerini ziyareti sırasında, "Mısır ordusunun, gerek duyulması halinde ülke sınırları dışında askeri bir görevde bulunabileceği" mesajını vermişti. Libya'daki kabileleri ve aşiretleri eğitip silahlandıracaklarını belirten Sisi, "Sirte ve Cufra kırmızı çizgidir. Libya'yı Libyalılardan başkası savunmayacaktır. Yardım etmeye ve destek vermeye hazırız. Sınırlarımız içinde veya gerekirse sınırlarımızın dışında herhangi bir görevi yerine getirmek için hazırlıklı olun." demişti.

Libya hükümeti ise Sisi'nin askeri müdahale tehdidini "savaş ilanı" olarak gördüğünü kaydetti. Hükümet "Libya'nın tamamı kırmızı çizgidir ve kırmızı çizgiler alevli açıklamalarla değil şehitlerin kanıyla çizilir" açıklaması yaptı. Libya İçişleri Bakanı Fethi Başağa ise Sirte ve stratejik askeri hava üssüne ev sahipliği yapan Cufra bölgelerini kurtardıktan sonra, "müzakere masasına oturacaklarını, ancak bu iki noktada Rusya'nın askeri üs kurmasının engellenmesi gerektiğini açıkladı.

Sirte nasıl değiştirdi?

Akdeniz sahil kenti Sirte, kendisiyle aynı ismi taşıyan Sirte Körfezi'nde yer alıyor. Önceleri "Sirde Körfezi" olarak isimlendirilen kent Trablus ve Afrika ticaret yolunda önemli bir istasyon olarak kabul ediliyordu.

Devrik lider Kaddafi, 17 Şubat devrimi esnasında Trablus’ta kontrolü kaybedince kendi memleketi olan Sirte’ye 1 Eylül 2011'de geri dönerek buraya sığındı. Kaddafi, 20 Ekim’de de yine bu şehirde öldürüldü.

Haziran 2015’te IŞİD'in kontrolüne geçen kent, Aralık 2016’da kurtarıldı. Libya Başbakanı Fayiz es-Serrac kentin IŞİD mensuplarından temizlendiğini 18 Aralık 2016’da duyurdu.

Kentteki Medhali Selefi görüşlü bir silahlı grubun taraf değiştirmesi sonucu 7 Ocak 2020'de Sirte, Hafter güçlerine eline geçti. O tarihten bu yana kent Hafter milislerinin kontrolünde bulunuyor.