Libya'da savaşan gruplar petrol gelirleri için kavgaya tutuştu

Sean Mathews | Middle East Eye | Tercüme: Mepa News

Libya'nın petrol üretimi ve ihracatı, savaştan muzdarip ülkenin Merkez Bankası ve elindeki petro-dolarların kontrolü için savaşan siyasi grupların kavgaya tutuşması nedeniyle Perşembe günü düştü.

Analistler, Libya'nın doğusundaki petrol sahalarının ve limanların kapatılmasının Opec üyesinin üretimini yaklaşık 700.000 varil azalttığını söyledi.

Afrika'nın kanıtlanmış en büyük petrol rezervlerine ev sahipliği yapan Libya, bu yıl yaklaşık 1,2 milyon varil petrol üretti. Brent ham petrol Perşembe günü yüzde 1,3 artışla işlem görüyordu.

Enerji firması Kpler'in analistleri, kesintilerin piyasalar genelinde dalga dalga yayıldığını söyledi. Middle East Eye ile paylaşılan bir piyasa raporuna göre, “Akdeniz'in kilit ülkeleri Libya'daki gerilimi büyük bir endişeyle izliyor.”

Libya Merkez Bankası başkanı ülkeden kaçtı

Raporda, “Libya 2025'in petrol piyasalarındaki en önemli joker olmaya hazırlanıyor” denildi.

Üretimdeki azalmalar ve kapanmalar, Libya'nın rakip hükümetleri arasında, ülkenin petrol satışlarından elde edilen nakdi kontrol eden Trablus'taki Merkez Bankası'nın kontrolü için yaşanan anlaşmazlığın bir sonucu.

Bir tarafta Libya'nın BM tarafından tanınan Trablus merkezli hükümetinin başbakanı olan ve güçlü milislerden oluşan bir ittifakı elinde tutan Abdülhamid Dıbeybe var. Diğer tarafta ise ülkenin doğusundaki rakip hükümeti kontrol eden Mareşal Halife Hafter yer alıyor. Libya'nın Merkez Bankası Trablus'ta bulunurken, petrol rezervlerinin ve altyapısının büyük kısmı doğuda yer alıyor.

Hafter'in ordusunun -2019'da- Trablus'u ele geçirmeye çalışmasının ardından iki hükümet kanlı bir iç savaşa girmiş, ancak son iki yılda Libya'nın enerji kaynaklarını kendi aralarında paylaşma konusundaki ortak çıkarlarına dayanan huzursuz bir çıkmaza girmişlerdir.

Uluslararası Kriz Grubu Kuzey Afrika Projesi Direktörü Riccardo Fabiani yaptığı yorumda, “Merkez Bankası, Dibeybe ve Hafter arasındaki gayrı resmi gelir paylaşımı anlaşmasına dayanan bu göreceli istikrarın temel taşıydı” dedi.

Libya Merkez Bankası kavgası

Kriz Ağustos ayında Merkez Bankası'nın silahlı gruplar tarafından kuşatılması ve bankanın uzun süredir görevde olan başkanı Sadık el Kebir'in istifaya zorlanmasıyla başladı. Ardından bankanın bilgi teknolojileri müdürü kaçırıldı. Kaçırılan kişi serbest bırakıldı ancak bu durum bankanın faaliyetlerini askıya almasına yol açarak yerel ekonomiyi sarstı.

18 Ağustos'ta Libya'nın Dibeybe'ye bağlı başkanlık konseyi tek taraflı olarak Kebir'i kovduğunu açıkladı. Buna karşılık Libya'nın doğusundaki hükümet, “yasadışı grupların” “Libya'nın en önemli finans kurumunu” ele geçirmeye çalıştığını ilan ederek tüm petrol üretimini ve ihracatını askıya aldığını açıkladı.

Libya Merkez Bankası bir yetkilinin kaçırılmasının ardından faaliyetlerini durdurdu

Analistlere göre anlaşmazlık, Dibeybe'nin 2011'den beri bankayı yöneten ve daha önce kendisinin müttefiki olarak görülen Kebir'e karşı hayal kırıklığına uğramasıyla başladı. Ancak Dibeybe, Hafter'e akan nakit seviyesine içerlemişti. Gayriresmi gelir paylaşımı anlaşmasındaki payın en azını kendisinin aldığına inanıyordu.

“Sistem daha çok Hafter'in lehine işliyor gibi görünüyordu. Doğudaki inşaat projelerine çok para akıyordu. Trablus'un ise geliri daha az” diyor Fabiani.

"İktidar hırsı"

Dibeybe 2021 yılında BM'nin aracılık ettiği bir güç paylaşımı anlaşmasıyla göreve geldi. Hükümetinin geçici olması ve Libya'yı seçimlere ve ülkenin doğusu ile batısını birleştirecek nihai bir anlaşmaya götürmesi gerekiyordu ancak bu seçimler henüz gerçekleşmedi.

Analistler, Merkez Bankası anlaşmazlığının Trablus hükümetinin istifa etmeye niyeti olmadığını ortaya koyduğunu söylüyor. Seçimler ya da dönem sınırlamaları için bir son tarih olmadığından, Trablus'taki liderlerin Ulusal Petrol Şirketi (NOC) gibi diğer kurumların kontrolünü sağlamlaştırdığını söylüyorlar.

Libya'nın başkenti Trablus'taki iç çatışmalarda 9 kişi öldü

“Dibeybe ailesi iktidarda kalmaya kararlı. Bir aile olarak Hafter tarafıyla aynı seviyede olmak istiyorlar.” diyor Kraliyet Hizmet Enstitüsü'nde Libya uzmanı olan Jalal Harchaoui.

Libya, 2011 yılında Muammer Kaddafi'nin devrilmesi ve ölümünün ardından ciddi anlamda bölündü ve istikrarsızlaştı. Enerji zengini ülkedeki çatışmalar kısa sürede yabancı güçlerin karşıt tarafları desteklediği bir vekalet savaşına dönüştü. Eski bir Kaddafi generali ve CIA uzantısı olan Hafter, Trablus'u ele geçirmek için başarısız bir girişimde bulundu.

Libya'daki çatışma, Türkiye'nin Trablus'taki hükümeti ve Mısır'ı, BAE ve Rusya'nın Hafter'i desteklemesiyle dış güçleri de içine çekti.

Uzmanlar bugün Türkiye ve Rusya bağlantılı paralı askerlerin Libya'da konuşlandığını ancak yabancı güçlerin 2021'den bu yana doğu ve batıdaki ilişkilerini çeşitlendirdiğini söylüyor.

ABD'nin mekik diplomasisi

Libya'daki istikrarsızlık İsrail'in Gazze'deki saldırıları ve İran'la yaşanan gerginliklerin gölgesinde kaldı ancak son hesaplaşma, uzmanların savaşa geri dönülmesini istemediğini söylediği yabancı güçleri tedirgin etti.

Salı günü ABD'nin Afrika'daki en üst düzey komutanı General Michael Langley Hafter ile bir araya geldi ve Perşembe günü Trablus'ta Dibeybe'yi ziyaret etti. Analistler bu mekik diplomasisinin tansiyonu düşürmeye yönelik bir girişim olduğunu söylüyor.

Harchaoui, “ABD gibi çok etkili devletler Trablus'ta çıkabilecek bir savaştan çok korkuyor” dedi.

Ancak Harchaoui, yerel aktörlerin bu korkuyu daha da sert pozisyonlar almak için bir fırsat olarak görebileceğini de sözlerine ekledi.

Libya'da yeni bir savaş kapıda mı?

Fabiani, Hafter ve Dibeybe'nin yeni bir savaşın patlak vermesinde çıkarı olmayan bölge devletlerinin mali ve askeri desteğine ihtiyaç duyacağını söyledi.

“Daha geniş çaplı bir savaş için yeterli dış destek yok. Türkiye, Mısır ve BAE bir savaşı kazanabileceklerini düşünmüyor. Asıl risk, bir savaşın kazara patlak vermesi” diyor Fabiani.

Tüm bu gelişmelerin yanında Rusya'nın en üst düzey Orta Doğu yetkilisi Çarşamba günü Hafter'in en üst düzey diplomatıyla bir telefon görüşmesi gerçekleştirdi ve güvenlik bağlarını güçlendirme sözü verdi.

Rus paralı askerlerin Hafter'i desteklediği biliniyor.

Fabiani'ye göre bir başka risk de gerilimin hükümet maaşlarının ödenmesini engellemesi ya da milisler arasında kontrolden çıkan bir savaşa yol açması olabilir. Libya'nın petrol gelirleri son dönemde ülkenin GSYH'sinin yarısını oluşturuyordu.

Kaynak: Mepa News