Muhammed Kutub kimdir?

Muhammed Kutub 26 Nisan 1919'da Mısır'ın Asyut şehrine bağlı Muşa köyünde beş çocuklu bir ailede dünyaya geldi. Ailenin en büyük çocuğu, ağabeyi Seyyid Kutub'tu.

Seyyid Kutub kimdir?

Ailesi ve eğitimi

1933'te babaları İbrahim Kutub'un ölümü üzerine ailece Mısır'ın başkenti Kahire'ye yerleştiler. Ağabeyi Seyyid Kutub da birkaç sene önce, 1929'da buraya yerleşmişti.

Muhammed Kutub 1940'ta Kahire Üniversitesi İngiliz Dili ve Edebiyatı bölümünden mezun oldu. Edebiyat ve öğretmenlik gibi alanında çalışırken abisinin Müslüman Kardeşler bünyesinde faaliyet göstermeye başlamasıyla beraber kendisi de bu teşkilata katıldı.

Çalışmaları ve tutuklanması

1954'te Mısır Cumhurbaşkanı Cemal Abdunnasır'ın emriyle, 60 bin Müslüman Kardeşler mensubunun hapsedildiği büyük bir tutuklama hamlesi gerçekleştirildi. Bu kapsamda ağabeyi Seyyid Kutub gibi Muhammed Kutub da tutuklandı ve işkence gördü.

Muhammed Kutub bir müddet sonra serbest bırakılsa da ağabeyi Seyyid Kutub 1964'e kadar serbest bırakılmadı.

Muhammed Kutub serbest bırakılmasının ardından Müslüman Kardeşler'in yer altına çekilen faaliyetlerinde rol oynamaya devam etti. Ağabeyi Seyyid Kutub'un cezaevinde el yazısıyla yazıp kendisine ulaştırdığı "Fi Zilali'l Kur'an" (Kur'an'ın Gölgesinde) ismindeki eserini yayına hazırladı.

Yeniden tutuklanması ve Seyyid Kutub'un idamı

1964'te serbest bırakılan Seyyid Kutub "Yoldaki İşaretler" ismiyle yayınladığı eser ve Mısır'da devrim yapmaya yönelik örgütlenme iddiasıyla 1965'te tekrar tutuklandı. Seyyid Kutub'un yanı sıra 40 bin kişi de Müslüman Kardeşler üyesi olduğu gerekçesiyle tutuklandı.

Muhammed Kutub ve kız kardeşi Hamide Kutub (1927-2012) da tutuklananlar arasındaydı.

Bu dönemde Seyyid Kutub, Muhammed Kutub ve Hamide Kutub'a özellikle ağır işkenceler yapıldı. Hamide Kutub ile arkadaş olan ve beraber tutuklanan ünlü Mısırlı yazar Zeynep Gazali (1917-2005) "Zindan Hatıralarım" isimli ünlü eserinde bu döneme dair tanıklıklarını anlatmaktadır.

1966'da Seyyid Kutub idam edilirken Muhammed Kutub ve Hamide Kutub'un tutukluluğu sürdü.

1970'te Mısır cumhurbaşkanı Abdunnasır'ın ölümüyle yerini alan yeni Cumhurbaşkanı Enver Sedat'ın Müslüman Kardeşler'e yönelik kısmi yumuşama politikası gütmesiyle Muhammed Kutub ve Hamide Kutub 1971'de serbest kaldı.

Eğitim faaliyetleri

Muhammed Kutub serbest kalmasının ardından Suudi Arabistan'dan gelen davet üzerine Mekke'ye yerleşip burada Kral Abdülaziz Üniversitesi Şeriat Fakültesi'nde ders vermeye başladı. 1973'te evlendi.

Üniversitede ders vermekle yetinmeyen Muhammed Kutub İslam, Batı, psikoloji, sosyoloji, sömürgecilik gibi pek çok konuda da halka açık konferanslar verdi.

Mısır'daki İslami hareket birikimi ve tecrübelerini, ağabeyinin eserlerini Suudi Arabistan'a taşımaya çalıştı.

Muhammed Kutub ve 'Uyanış'

Muhammed Kutub'un 1970'li yıllarda Suudi Arabistan'da yürüttüğü çalışmalar 1980'li yıllarda bu ülkede farklı İslami hareket tecrübelerini harmanlayan 'Sahve' (Uyanış) Hareketi'nin ortaya çıkmasında büyük rol oynadı.

Bu akımın en önemli iki öncüsü olarak görülen Sefer Havali ve Selman Avde Muhammed Kutub'dan derinden etkilenmiş isimlerdi.

Usame bin Ladin'in de üniversite öğrencisiyken 1970'li yıllarda Muhammed Kutub'un konferanslarına katılanlar arasında yer aldığı bilinmektedir.

Muhammed Kutub'un 'İslam'ın İnsanlığa Mesajı' isimli bir konferansı

Muhammed Kutub'un 'İslam ve Aile' isimli bir konferansı

Muhammed Kutub'un 'Ruh Terbiyesi' isimli bir konferansı

1990 Körfez Krizi'nden itibaren Sahve Hareketi, ABD ile iş birliği içerisine giren Suudi yönetimini açıktan eleştirmeye başladı. Bu durum, Suudi yönetimince desteklenen ve yönetimi savunan Cami/Medhali Ekolü'nün Sahve Hareketi'ne yönelik genel bir karalama kampanyasına girişmesiyle sonuçlandı. Cami/Medhalilerin ana hedefleri arasında Seyyid Kutub ve Muhammed Kutub da bulunmaktaydı.

Sahve Hareketi ile bağı nedeniyle 1990'lı yıllarda Suudi yönetiminden baskı gören Muhammed Kutub'un üzerindeki baskı 11 Eylül 2001'in ardından daha da arttı.

Analiz | 11 Eylül: Küresel çatışma çağının anahtarı

Üzerindeki baskıya rağmen Suudi yönetimini övmeyi kabul etmeyen Muhammed Kutub üzerindeki baskılar, üniversiteden emekli olması ve yaşının çok ilerlemesi nedeniyle son yıllarında daha münzevi bir hayat yaşadı.

Muhammed Kutub 4 Nisan 2014'te tedavi gördüğü Suudi Arabistan'ın Cidde kentinde 95 yaşında hayatını kaybetti.

Fikirleri ve eserleri

Muhammed Kutub, eserlerinde Müslümanlara "İslam'a dönmeleri ve cahiliye ideolojilerden kurtulmaları" çağrısı yapmaktaydı. Kutub, İslam'ın hükümlerinin hakim kılınmasının Müslümanlar için bir zorunluluk olması, ruhi terbiye, İslam'da aile gibi konuları işlerken psikolojik ve sosyolojik tahlillerde de bulundu.

1970'li yıllardan itibaren kitapları Türkçe'ye çevrilmeye başlayan Muhammed Kutub'un Türkiye'deki İslami hareketler üzerinde abisi Seyyid Kutub gibi önemli etkisi bulunuyordu.

Bazı ünlü eserleri şunlardır:

- 20. Asrın Cahiliyesi

- Düzeltilmesi Gereken Kavramlar

- Çağdaş Konumumuz

- Küreselleşme ve Müslümanlar

- Çağdaş Fikir Akımları

- İslam'ın Etrafındaki Şüpheler

- İslam Budur

- Oryantalistler ve İslam

- İnsan Psikolojisi Üzerine Etütler

Kaynak: Mepa News