"Müslüman ülkeler Çin ile ticari ilişkileri nedeniyle Doğu Türkistan'ı görmezden geliyor"

Çin hakimiyeti altındaki Doğu Türkistan ile Kazakistan sınırında yer alan Korgas kentindeki serbest ticaret bölgesinde tacirler serbestçe dolaşıyor ve alışveriş yapıyor. Ancak sınırın Çin tarafında devasa levhalarla Müslümanlara uyarılar bulunuyor; başörtüsü ve sakal yasak.

Levhalardaki uyarılar Çin'in Doğu Türkistan'daki, Müslüman etnik azınlıklara uyguladığı sert 'güvenlik' politikalarının sınırdan itibaren başladığı şeklinde değerlendiriliyor.

Çin açısından bakıldığında, söz konusu 'güvenlik politikaları' Devlet Başkanı Şi Jinping'in öncülüğünü yaptığı Kuşak ve Yol Projesi için hayati önemde.

Doğu Türkistan, Çin ve müttefiki Pakistan'ın ticari anlamda Orta Asya üzerinden dünyaya açılması adına kilit konumda bulunuyor.

Son yıllarda Doğu Türkistan'da yaşanan bombalama, bıçaklı saldırı ve bazı kavgalardan ötürü Uygurları suçlayan Pekin yönetimi, bölgede geniş çaplı operasyonlar yürütüyor. Uygurlar ise gerçekleştirildiği iddia edilen saldırıların Doğu Türkistan'da 'etnik temizliğe' yasal dayanak bulabilmek için Pekin yönetiminin kurguladığı plan olduğunu söylüyor.

Uzmanlar: Çin, Yol ve Kuşak projesi için Doğu Türkistan'ı pasifize ediyor

Doğu Türkistan konusunda uzman Alman bağımsız araştırmacı Adrian Zenz, "Çin'in bu bölgeyi tamamen kontrolü altına almak istemesinin ardındaki esas sebep, Kuşak ve Yol Projesidir" diyor.

Güvenlik önlemleri, Kazak ve Kırgızların da aralarında bulunduğu bir milyondan fazla Uygur Türkünün Pekin'in dünyaya "mesleki eğitim merkezleri" olarak lanse ettiği toplama kamplarına konulmasını da içeriyor. Diasporada bulunan Uygurlar ise Çin'in Türk azınlıklara mensup kişileri toplama kamplarına göndermesini asimilasyon ve kültürel soykırım olarak yorumluyor.

Çok sayıda Pakistanlı tüccarın Uygur eşi yine Çin yönetimi tarafından toplama kamplarına gönderilmiş durumda. Pakistanlı eşler uzun süredir ailelerinden haber alamıyor.

Analistlere göre, Çin'in Müslüman azınlıklıklara yönelik baskısına verilen göstermelik tepki, Kuşak ve Yol Zirvesi kapsamında bu hafta Pekin'e gelen Pakistan ve Orta Asyalı liderleri zor duruma düşürdü.

Kuşak ve Yol projesinde aslan payını alan Orta Asyalı liderler, kendi ülkelerindeki rahatsızlıklara ve hoşnutsuzluklara rağmen, Çin'in Doğu Türkistan'daki insan hakları ihlallerini kamuoyu önünde eleştirmekten kaçınıyor. Pakistan Başbakanı İmran Han, yaptığı açıklamalarda, "Doğrusu, Çin'in Uygurlara yaptığı ihlallerle ilgili herhangi bir bilgim yok" ifadelerini kullanmıştı. Kazakistan da, Çin'deki etnik Kazakların refahının Pekin'le olan ilişkilerinde "önemli bir faktör" olduğunu belirtmekle birlikte Çin'in 'terörizm, aşırılıkçılık ve ayrılıkçılıkla mücadelesine' destek verdiğini kaydediyor.

Kazak makamları, Doğu Türkistanlı aktivist Serikzhan Bilash'ı 'nefret söylemi' suçlamasıyla Almatı'da gözaltına almıştı.

"Çin'i eleştiremiyorlar çünkü ekonomik ortakları"

Orta Asya ülkelerinin Çin'i eleştirmesinin hayli zor olduğunu belirten İngiliz savunma ve güvenlik düşünce kuruluşu Royal United Services Enstitüsü uluslararası güvenlik araştırmaları direktörü Raffaello Pantucci, "Türki cumhuriyetlerin güçlenerek büyüyen bu ekonomik ortağı (Çin) eleştirmeleri çok zor. Çünkü ilişkilerini idare etmeye çalışırken aynı zamanda kendi halklarını da bir dereceye kadar temsil ettiklerini göstermek durumundalar." diye konuştu.

Çin Devlet Başkanı Şi Jinping, Kuşak ve Yol Projesi'ni dünyaya 2013 yılında Kazakistan'ın başkentinde duyurmuştu. Projeler arasında Çin, Kırgızistan ve Özbekistan'ı birbirine bağlayan bir otoyol ve yine Özbekistan'da bir demiryolu tüneli ile bölgesel doğal gaz boru hattı bulunuyor.

Pantucci, "Çin, Orta Asya'daki yatırımlardan önce bölgedeki kalkınmanın anahtarı olarak Sincan'ı (Doğu Türkistan) pasifleştirmeyi görüyor." değerlendirmesinde bulundu. Raffaello Pantuççi'ye göre, Çin'in bakış açısından Doğu Türkistan'daki ayrılıkçı ve huzursuzluklara uzun vadeli cevap; ekonomik refahı sağlamakla mümkün.

Kazakistan ve Çin, Korgas'taki devasa ticaret merkezini paylaşıyor; tacirler, kontrol noktalarından vizesiz geçip tekstilden mutfak eşyasına ve diğer ürünlere kadar birçok farklı kalemde alışveriş yapabiliyor. Korgas aynı zamanda Müslüman Kazak halkına, dini inançları konusundaki Çin'in katı yaklaşımını da anımsatıyor. Bu durum ortak serbest ticaret bölgesi düzenlemesine ilişkin yasanın açıkça ihlal edilmesi anlamına gelse de kimsenin sesini çıkaramadığı belirtiliyor.

Çin makamları, Korgas'ın Çin'in kontrolünde bulunan kısmında gazetecilerin örtünmenin yasak olduğunu gösteren levhaya yaklaşmasına izin vermedi.