Önce IŞİD, sonra Irak, şimdi İsrail: İsrail ordusunun sivil drone kullanımı

İnternetten ve teknoloji mağazalarından kolaylıkla satın alınabilen sivil drone'ların askeri amaçlarla kullanımı günden güne yaygınlık kazanıyor. Dünya önce IŞİD ve benzeri gruplar tarafından bu araçların askeri olarak kullanıldığına şahit olmuşken, sivil drone'ları şu an İsrail ordusu da yaygın olarak kullanıyor. Eski bir İngiliz subayı olan ve analizleriyle tanınan Nick Waters, konuya dair bir analiz kaleme aldı. Waters'ın Bellingcat'te yayınlanan analizi Mepa News okurları için tercüme edildi.

*

Geçtiğimiz son iki yılda, kişisel kullanım için üretilen ve herhangi bir bayiden satın alınması mümkün olan (COTS) küçük boyutlu insansız hava araçlarının (drone) hem devletler hem de örgütler tarafından kullanıldığını gözlemledik. Bu görece yeni oyuncakları kullananlar arasında IŞİD, Irak Federal Polisi ve diğer birçok aktör bulunuyor. Son olarak, İsrail de COTS kullanan ülkeler arasına dahil oldu. Göstericiler üzerine göz yaşartıcı gaz atma ve Filistin tarafından gönderilen “yangın uçurtmalarını” engellemek ve genel durumu gözlemlemek amacıyla İsrail COTS kullanımına başladı. Ülke aslında uzun zamandır askeri amaçlar için insansız hava araçlarını kullanıyor. Buna ek olarak ise, 2017 yılında yüzlerce DJI Matrice ve Mavic marka COTS satın alındı ve iddialara göre bunlardan bazıları Sınır Savunma Kuvveti'nin tasarrufuna verildi.

Bu yılın Mart ayından itibaren İsrail ordusunun COTS kullanımında gözle görülür bir artış meydana geldi. Bu hareketlilik özellikle geçtiğimiz ay Filistinlilerin birçok  gösteri düzenlediği zaman aralığında daha da yoğun hale geldi. İsrail ordusuna ait ticari drone'lar geniş çaplı ve görece yeni taktikler kullanılarak sahaya sürüldü. İnsansız hava araçları ile göz yaşartıcı gaz atılması yeni bir fikir değil ancak İsrail, göstericilere karşı bu denli büyük ölçekte COTS kullanan ilk ülke oldu denilebilir.

Lachrymator (gözden yaş getiren bir bileşen) bazlı birçok gaz vardır. Bu makalede İsrail ordusu tarafından kullanılan ve “öldürücü olmayan gazlardan” sayılan gazlar “göz yaşartıcı gaz” olarak adlandırılmıştır.

Göz Yaşartıcı Gazın Kullanılması

İsrail ordusu tarafından COTS’ların kullanılması noktasında en çok tartışmanın yaşandığı konu göstericilerin üzerine bu şekilde göz yaşartıcı gaz atılması oldu. Bu işi yapan birçok değişik sistem mevcuttur. Çeşitli özelliklere sahip değişik COTS türevlerinin yanı sıra, gaz bombasının hedefe ulaştırılmasında birden fazla çeşitte sistem kullanılmaktadır. Açık kaynaklara dayalı deliller şu ana kadar 3 sistemin varlığını ispatladı:

1. 12’li Bomba Atışı
2. Tek, Büyük Bomba Atışı
3. Drone’dan direkt olarak gaz salınması

İncelenen videolar ve resimlerde en çok boy gösteren sistemin, küçük gaz bombaları atan COTS’lar olduğunu gördük. Bu bombaların hedefi genelde gösterici sivillerdi ancak en az onlar kadar gazeteciler ve aktivistler de bu bombalardan etkilendi. Görüntülerdeki bu sistemde, DJI Matrice 600 marka COTS’un altına iki platform eklenmiş ve her platformda altışar adet bomba bulunuyor. Platformlar ikiye bölünmüş ve istenildiği taktirde bombalar üçer üçer de atılabiliyor.

Bir DJI Matrice 100 gaz bombası atarken

Atış mekanizmasının yakından görünüşü

Bu sistemin kullandığı mühimmatlar, Combined Systems isimli firma tarafından üretilen ve İsrail ordusunun hali hazırda hem elden hem de tüfekten atılan türlerini kullandığı göz yaşartıcı gaz bombalarına benzemektedir.

İsrail ordusuna ait COTS’lar tarafından atılmış bir gaz bombası örneği

İsrail Savunma Kuvvetleri’nin kullandığı sistemler arasında İsrail Müdafaa Grubu’nun uzun zamandır envanterinde olan Cyclone Riot Control Drone System (Cyclone Toplumsal Olay Kontrol Sistemi) isimli sistem de bulunuyor. Gaz bombası yerine küçük silindir atan bu sistemin kullanıldığını gösteren bazı görseller mevcut ancak bu görsellerde normalde yuvarlak platformlar olması gerekirken dikdörtgen şeklinde platformların olduğu görülüyor. Bu videoda görülen sistemin aynı sistem olma olasığı çok yüksek ve görüldüğü üzere DJI Matrice 600 marka COTS’un dikdörtgen şeklindeki platformunda altı adet atış borusu var.

Yine İsrail Savunma Kuvvetleri videosundan. Dikdörtgen şeklinde dizilmiş 6 adet atış borusuna dikkat.

Ek olarak, tek bir bomba taşıyan bir drone sisteminin de kullanıldığı görülüyor. Aşağıdaki videoda bu sistem bir çadır üzerine atış yaparken görülüyor.

كاميرا .. ترصد محاولات الاحتلال صباح اليوم إلقاء قنابل حارقة عن طريق طائرات صغيرة لحرق خيام العودة شرق غزة قبل وفود المتظاهرين الى مخيم العودة.. #مليونية_العودة#مليونية_العودة_وكسر_الحصار pic.twitter.com/bLKRTcyTIn

— Islam Abdu (@Islam_Abdu80) 14 Mayıs 2018

İsrail ordusuna ait düşürülen bir drone olduğu görülen diğer görsellerde, tek bomba için hazırlanmış bir atış sistemi görülüyor. Hem görsellerdeki hem de videodaki araçların her ikisinin de DJI 600 marka olduğunu söylemekte de fayda var.

Bu atış sistemi şu şekilde çalışmaktadır. “Beşikteki” mühimmatı tutan kayış, aracın iki tarafında da bulunan servolar tarafından gerilir ve atış yapılmak istenildiği zaman bu kayış serbest bırakılır. Kullanılan servolar belirli bir tür olduğu için, üreticisi de belliydi. COTS’ların üzerindeki servoları üreten firma ile iletişime geçtiğimizde ürünlerinin bu amaçla kullanıldığından haberleri olmadığını söylediler.

Bu sistemin monte edildiği DJI Mavic 600 marka drone

Aşağıdaki fotoğrafta, gövdesinin altındaki mekanizmadan direkt şekilde gaz bırakan bir COTS görülmektedir. Açık kaynaklardan elde edilen delillere göre, direkt olarak gaz salınımı yapan sistemin kullanılma miktarı, gaz bombası atışı yapan sistemlerin kullanım miktarından çok azdır.

İsrail ordusuna ait bir drone, direkt olarak gaz bırakırken

Aşağıdaki görselde, bu şekilde gaz salan bir COTS görülüyor ancak, aracın altındaki yapı, birden fazla bomba atan drone'larda kullanılan sistemle aynı gibi görünüyor. Bu yüzden, direkt olarak drone ile gaz salınımı yapılması aslında sadece bir kazadan ibaret olabilir. Bombalardan bir tanesi atılmadan önce infilak etmiş olabilir veya gerektiği gibi platformu terk edemeyip bir şekilde takılı kalmış olabilir. Düşünüldüğünde bu durum daha mantıklı geliyor zira, yüksek irtifadan gaz salınması, yere atılan bomba kadar etkili olmaz.

İsrail ordusuna ait drone muhtemelen bir arıza sonucu gaz salarken

Yangın Uçurtmalarının İmha Edilmesi

İsrail tarafına Filistinliler tarafından gönderilen yangın uçurtmalarını engelleme noktasında da İsrail küçük COTS’ları kullanmaya başladı. Uçurtmaların bu yöntemle imha edilmesi, eskiden olduğu gibi küçük ateşli silahlar kullanılarak bu işin yapılmasına nazaran daha güvenli, daha ucuz ve daha etkili. Bu şekilde uçurtmaların nasıl imha edildiğini basına göstermek amacıyla İsrail ordusu tarafından drone'ları iş üzerindeyken gösteren videolar basına dağıtıldı.

Yukarıdaki videoda üç adet COTS görünüyor: bir adet DJI Matrice 100, bir adet Team Blacksheep Oblivion yarış drone’u, bir adet de tipi ve markası belirlenemeyen bir yarış drone’u. İki yarış drone’unun direkt olarak uçurtmaya doğru uçurulması suretiyle, uçurtmanın iplerinin karıştırılması ve bu şekilde (genellikle) İsrail tarafına düşürülmesi sağlanıyor. DJI Matrice 100 ise farklı bir teknik için tasarlanmışa benziyor. Bu aracın üzerinde ucunda oltaların ucuna takılan kanca monte edilmiş bir aparat var. Bu tekniğin amacı da uçurtmaların aparat ile drone tarafından yakalanması ve daha sonra güvenli bir bölgeye doğru çekilmesi olarak görülüyor.

İsrail ordusuna ait markası belli olmayan bir yarış drone’u

İsrail ordusuna ait bir Matrice 100 marka drone, yanındaki ise aynı drone’un piyasada satılanı

Görsel materyaller arasında oyuncak bir uzaktan kumandalı uçağın da ateş uçurtmalarını düşürmek için kullanıldığını gösteren bir video da mevcut.

Sonuç

Toplumsal olaylara müdahalede COTS’lar ile göz yaşartıcı bomba atılması ilginç ve yeni bir taktik. İsrail ordusu tarafından hali hazırda kullanılmakta olan, elle atılan bombalar, 40mm UGL silahlar ve araç üzerine monte edilmiş düzenekten çok sayıda bomba atan sistemlere nazaran COTS’lu sistemlerin isabet oranı daha yüksek ve menzili de daha fazla. Araç üzerine monte edilmiş VENOM sistemi ile 30 adet gaz bombası atılabilmektedir ancak menzil olarak kısıtlı olan sistem geniş bir alanda hedef ayırt etmeksizin etkili olmaktadır. İsrail ordusunun envanterinde 40 mm’lik daha uzun menzile atış yapabilen bir sistem daha var ancak bu sistem birden fazla gaz bombasını aynı anda ateşleyemiyor. COTS’lu sistemler sayesinde İsrailliler, büyük miktarlarda göz yaşartıcı gazı kilometrelerce uzaktaki hedeflere, yüksek isabet oranı ile ulaştırma noktasında yeni bir kabiliyet kazandı.

Bu araştırma sonucunda, İsrail ordusu tarafından kullanılan beş farklı model tespit edilmiştir: DJI Matrice 100, Matrice 600, bir Blacksheep yarış drone’u ve tipi ve markası belirlenemeyen bir yarış drone’u ve bir adet uzaktan kumandalı oyuncak uçak. Başka model ve tipte COTS’ların kullanılıyor olması ihtimali de gayet yüksektir. Çok sayıda tip ve modelin şimdiden kullanılmaya başlaması İsrail ordusunun diğer birçok tip ve model ile de denemeler yapıyor olduğunun dolayısıyla da bu alanın yepyeni bir araştırma alanı olduğunun açık göstergesidir. Ayrıca, sivil hayatta drone’lar ile hobi olarak alakadar olan ordu mensuplarının ordu tarafından test pilotu olarak görevlendirilmesi de bunu işaret ediyor. COTS’lardan müteşekkil bu “hava kuvvetinin” gelecekte ne şekilde kullanılacağını ve Filistinli göstericilere karşı farklı noktalarda ve şekillerde kullanılıp kullanılmayacağını hep birlikte bekleyip görmek zorundayız.

COTS’ların toplumsal olaylara müdahalede kullanılmasının etik olup olmadığı tartışmaları da henüz yeni başladı. Ancak, hiç şüphesiz bu tartışmalar kıran kırana geçecektir. İsrail ordusu tarafından bu sistemlerin kullanılmaya başlaması, bu aletlerin kullanılmasını kısıtlayan kuralların neler olacağına ve gerektiğinde yeni kuralların nasıl oluşturulacağına dair soru işaretleri meydana getirdi. Ancak ilginç bir şekilde bu tartışmalar, hedefin göstericiler olması durumunda pek de ilgi görmüyorken, özellikle olayları belirli mesafelerden izleyen gazeteci ve aktivistlerin hedef alınması durumunda ses getiriyor.

Diğer devletlerin de toplumsal olaylara müdahalede COTS kullanımını iştahlı bir şekilde yakından takip edeceğini varsayabiliriz. Yalnızca basit gözetleme araçları olarak kullanılsa dahi COTS’lar sahadaki yetkililer için vazgeçilmez bir enstrümana dönüşebilir zira bu araçlar hali hazırda aynı iş için kullanılmakta olan helikopterlerden kat ve kat ucuzdur. Gidişat, COTS kullanımının gelecekte hem İsrail hem de diğer devletler tarafından yaygın bir şekilde kullanılacağını ve bu araçların kullanım alanlarının da genişleyeceğine işaret etmektedir.

Bu makalede yer alan görüşler yazara aittir ve Mepa News'in editöryel politikasını yansıtmayabilir.