Rusya'nın yeni nesil savaş uçağı SU-75 nasıl bu kadar ucuz?

Rusya Federasyonu’nda, devlet şirketi Rostec tarafından tasarlanıp prototip üretimine başlanan SU-75 (tam adıyla, Sukhoi SU-75 Checkmate) hafif taktik savaş uçağı, şimdiye kadar ev sahibi ülke tarafından uluslararası kamuoyuna yapılan bütün lansmanlarına bakıldığında görülüyor ki ilk günden itibaren bir “ihracat ürünü” olarak tasarlandı. Hattâ, üretici şirket Rostec bile uçağın başarısının ve küresel savunma sektöründe tutunmasının, dünya çapında alacağı siparişlerle yakından ilişkili olduğunu söylüyor.

Fakat, bizim gibi sektörel gözlemcilerin de bu tam bu noktada basit bir sorusu var: Rusya tarafından üretilen bu yeni savaşçıyı kim ve neden alsın?

Sektör temsilcileri ve kamuoyuna açıklanan özellikleri bir bütün olarak değerlendirildiğinde, SU-75, ya da tam isminin sonuna eklenen tamamlayıcı lâkabıyla “Checkmate” (Şah-Mat), kendi sınıfı açısından etkileyici bir yükleme hacmine sahip, hızlı, hafif, iyi gizlenen, yüksek irtifada uçabilen ve ihtiyaca göre farklı roller üstlenebilen bir savaşçı.

Rus mühendisliğinin savaş uçağı yapımındaki onlarca yıllık tecrübesi dikkate alındığında, bütün bu üstün özellikleri anlayabilmek, hadi yine de mümkün. Lâkin, sıra, yeni uçağın Rostec tarafından duyurulan ön lansman fiyatına gelince işler birdenbire “gerçeküstü” bir nitelik kazanıyor: Tam donanımlı her uçak için 25 ilâ 30 milyon Dolar arası bir satış bedeli ilân etti üretici şirket. Ki bu da çağdaş savaş uçağı pazarında görülmemiş, duyulmamış düşüklükte bir fabrika çıkış fiyatı!

Sahip olduğu üstün teknik özellikler Rostec’in yakın zamanda ilân ettiği söz konusu satış rakamıyla birleşince, SU-75, hemen hemen aynı sınıfta yer aldığı iki Avrupalı rakibini gölgede bırakarak savaş uçakları vitrininin otomatik olarak en ön sırasına taşındı. Bu rakipler de Fransız Dassault Rafale ve İsveçli Jas-39 Gripen.

Hikâyenin buraya kadarki bölümü Rus savunma sanayi açısından iyi, güzel, umut verici… Fakat, buna karşılık, havacılık sektöründeki yeni üretim ve sürümleri yıllardır yakından gözlemleyen biri olarak, Rostec’in fiyat etiketini haddinden fazla iyimser, hattâ bir miktar da tutarsız bulduğumu peşinen belirtmeliyim. Neden mi?

Elimizdeki fiyat tablolarına göre, SU-75, 25-30 milyon Dolar'lık anahtar teslim fiyatıyla, Rusya’nın ondan daha az yeteneğe sahip SU-35S’lerinin yarı fiyatından da ucuza mâloluyor. Aynı şekilde, bu yeni nesil uçak, Rusların savaş uçağı endüstrisindeki amiral gemisi sayılan diğer beşinci nesil savaşçılar, SU-57’lerden de önemli ölçüde ucuza mâledilecek.

Pekiyi, üretici şirket, bu üç savaş jeti arasındaki tuhaf fiyatlandıma ilişkisini dünya çapındaki müşterilere ve potansiyel müşteri adaylarına nasıl açıklayacak? Hele de açıkça daha geri klasmanda görünen bir uçak olan SU-35S’lerin, halen yeni nesil SU-75’in iki katından daha fazla bir fiyatla satış tezgâhında yer almasının mantığı nedir?     

Nitekim, bu tür haklı sorular, mucizevî fiyat ilân edilir edilmez Rostec’in SU-75’den sorumlu alt üreticisi Sukhoi’ye de ulaşmaya başladı. Karşı karşıya kaldıkları soru yağmuru üzerine yaptıkları açıklamada, “yapay zekâ” destekli bazı yeni üretim yöntemleriyle mâliyetleri önemli ölçüde düşürdüklerini belirten şirket yetkilileri, daha önce SU-35 ve SU-57 için geliştirilen bazı öncü teknolojileri de geri dönüştürüp kullanarak böylesine ideal mâliyet rakamlarına ulaştıklarını savundu.

Fakat, bizce, bu erken fiyat değerlendirmelerinin ne kadar isabetli olduğunu yine de zaman gösterecek. Ki bu fiyat etiketi teknik olarak doğru olsa bile, yine bizce 25-30 milyon Dolar, uçağın müşteriye özel silah/aviyonik konfigürasyonları, modifikasyonları ve dönüşümleri hesaba katılmadan önceki temel, çıplak gövde fiyatı olabilir.

Öte yandan, ön lansman fiyatı konusundaki kuşkularıma karşılık, uçağın özdeğeri noktasında ise ciddi umutlar beslediğimi belirtmeliyim. Fiyatlandırma konusunda yaşanan tutarsızlık, SU-75’in ihracat pazarlarında rekabetçi olamayacağı anlamına gelmez. Aksine, nihaî fiyat etiketi beklenenden biraz daha yüksek çıksa bile, bu yeni savaşçı belirli müşterilere hâlâ sağlam bir yatırım sunabilecek konumda gözüküyor.

Rus şirketi, uçağın uzun zamandır beklenen küresel lansmanını yapmadan önce, tanıtım işine dört potansiyel müşteriyi (Hindistan, Vietnam, Arjantin ve Birleşik Arap Emirlikleri) öne çıkaran bir teaser videosuyla başladı. Bu ön pazarlama kampanyası birkaç hafta sürdü. Sonra, Başbakan Yardımcısı Yuri Borisov, büyük lansmanın yapıldığı gün gazetecilere verdiği demeçte, “Ürettiğimiz yeni savaş uçağı, öncelikle Afrika ülkeleri, Hindistan ve Vietnam'a yönelik olacak” diyerek mesajın yönünü hafifçe değiştirdi.

Bu noktadaki kritik sorumuz da şu: Afrika gibi bir pazar, Rostec’in Temmuz ayı boyunca sürüp giden daha önceki pazarlama atağı sırasında neden hemen hemen hiç vurgulanmadı? Oysa, söz gelimi Cezayir ve Mısır, potansiyel olarak SU-75 serisiyle ilgilenebilecek büyük silah ithalatçılarının profiline uyuyor. Her iki ülkenin de son yıllarda Rus askerî uçakları satın aldığı ve bunu tekrar yapmaya açık olduğu bilinen bir gerçek. Daha yakın duran böylesi hedefler var iken tanıtıcı videolarda Birleşik Arap Emirlikleri gibi yıllardır ağırlıklı olarak Amerikan silah sistemleriyle donatılan, Ruslara ait SU-35 ve SU-57 uçaklarını almayı uzun zamandır düşünse de icraat aşamasına bir türlü geçemeyen bir ülkeyi hedeflemek pazarlama açısından doğru bir taktik midir?

Rusya, Amerikan silah endüstrisinin mutlak hâkim olduğu Ortadoğu pazarına girmeyi nicedir arzuluyor. Bunun için de kapıları ardına kadar açamasa bile böylesi yollarla habire zorlayıp duruyor. Muhtemelen Körfez’deki Emirlikler’e göz kırpan bu son girişim de orada bir "yan yol açma" çabalarının uzantısıydı.

Aynı şekilde, bir ara, 2017 yılı gibi, Vietnam Hava Kuvvetleri de SU-57’lere ilgi göstermişti. Fakat, şimdilerde o görüşmelerin de durduğu biliniyor. Buna karşılık, yine de umut kırmaya gerek yok. Çok yönlü ve önemli ölçüde daha uygun fiyatlı SU-75, Hanoi yönetimi için, ağır ve karmaşık bir uçak olan SU-57’ye göre çok daha verimli bir seçenek olabilir.

Hindistan pazarı dersek, orada da SU-75 ile kısmen örtüşen yeteneklere sahip iki yerli savaşçı, Tejas Mark 2 ve Advanced Medium Combat Aircraft (AMCA) uçaklarını geliştirme çalışmaları bütün hızıyla sürüyor. Bu durum da Yeni Delhi’nin aynı segmentte yabancı uçaklar alma konusundaki iştahını önemli ölçüde azaltabilir.

Piyasadaki manzara hiç net olmamasına karşılık, Rus yetkililerin yeni nesil savaş uçağının küresel pazarlaması noktasındaki özgüvenleri ise şaşırtıcı boyutlarda. Lansman toplantısında SU-75’in pazar performansına duyduğu yüksek güveni dile getiren başbakan yardımcısı Borisov, ilk etapta beklediği siparişin 300 dolayında olduğunu vurguladı. Her şeye rağmen, neden olmasın?

Teknik özellikleri itibarıyla yenilikçi, çok yönlü ve “şimdilik” uygun fiyatlı SU-75, başarılı olmaya namzet bir ihracat ürününün bütün temel özelliklerine sahi aslında. Bundan sonrasında, Rostec’in o çarpıcı performans-fiyat denklemini ne kadar süreyle koruyup, Ruslar’ın yeni savaş oyuncağının hangi ülkeleri iknâ etmeyi başarabileceğini hep birlikte göreceğiz.

Yazan: Mark Episkopos / National Interest

Kaynak: Defensehere