Şamil Basayev kimdir?

Şamil Salmanoviç Basayev , 14 Ocak 1965 tarihinde Çeçenistan‘ın dağlık Vedeno bölgesi'nin Vedeno köyünde dünyaya geldi. Ailesi adını, Kafkasya'da Rus karşıtı mücadelenin öncü isimlerinden olan İmam Şamil'e atıfla 'Şamil' koydu.

Basayev'in ailesi Sovyetler Birliği döneminde, 2. Dünya Savaşı yıllarında, bölgedeki birçok diğer Çeçen aile gibi Çeçenistan'dan Kazakistan'a sürüldü. Basayev ailesi 1957 senesinde Kruşçev döneminde ülkelerine geri dönebildi.

Eğitimi ve ilk yılları

Şamil, 17 yaşında, 1982 senesinde liseden mezun olduktan sonra Sovyet Ordusu'nda iki sene askeri eğitim aldı ve itfaiye eri olarak görev yaptı. Dört sene boyunca, güney Rusya‘nın Volgograd bölgesinde çalıştı. Moskova Devlet Üniversitesi'nde hukuk eğitimi almak istedi ancak bunun yerine 1987 senesinde Moskova‘da mühendislik eğitimine başladı. Moskova Arazi İdaresi Mühendislik Enstitüsü'ne girse de, notlarının düşüklüğü nedeniyle okuldan ayrılmak zorunda kaldı. Bunun ardından Moskova'da Çeçen bir iş adamının yanında bilgisayar satışı alanında çalışmaya başladı.

Çeçenistan bağımsızlık mücadelesi

Şamil Basayev 1991 Ağustos ayında Moskova'daki hükümet darbesi sırasında Boris Yeltsin taraftarları arasında yer aldı. Sovyetler Birliği'nin dağılması üzerine, bağımsızlığını ilan eden ülkesi Çeçenistan'a döndü. Rusya karşıtı silahlı faaliyetlere katıldı.

Adını ilk defa Çeçenistan'da yaşananları dünyaya duyurmak için 1991 senesinde bir Rus yolcu uçağını kaçırarak Ankara'ya indirdiğinde duyurdu.

Devam eden yıllarda Sovyetler Birliği'nin dağılması sonrası bölgede çıkan diğer savaşlara iştirak etti. 1992 yılında Dağlık Karabağ'da Ermeni birliklerine karşı Azeri güçlerine destek oldu. Burada birçok önemli savaşa katıldı. 1992 senesinde Çeçenistan Cumhurbaşkanı Cevher Dudayev‘in emri ile Abhazya'ya gönderilen Çeçen birliklerin komutanı iken, Abhazya'nın Gürcü işgalinden kurtulmasında birinci dereceden etkili olan Kafkas Halkları Konfederasyonu (KHK) birliklerinin komutanlığına getirildi. Fakat, Kafkasya‘da kurulacak bağımsız bir devlet düşüncesine karşı olan Rusya, Dudayev'e karşı askeri birliklerini Çeçenistan'a gönderince, Basayev Abhazya'dan ayrılarak Çeçenistan'a döndü ve Dudayev'e karşı muhalefete geçen Rus yanlısı silahlı birliklerin dağıtılmasında etkili oldu. 1994 senesi Aralık ayında Rusya'nın Çeçenistan'ı işgal etmesiyle Çeçen komutanların en önemlilerinden biri haline geldi.

1995 senesi başında Rus savaş uçakları Şamil Basayev'in Vedeno'daki evini bombalayarak ailesinden, eşinin ve çocuklarının da aralarında bulunduğu 11 kişinin ölmesine neden oldular.

Çeçenistan Silahlı Kuvvetleri Komutanlığı

Rus güçlerin sivillere karşı giriştikleri katliamların en üst seviyelere ulaştığı 15 Temmuz 1995 tarihinde, yaşananları dünya kamuoyuna duyurabilmek için Basayev ve Çeçen savaşçılar 63 kişilik özel birlikle Kafkasya'nın Stavropol (Şetkale) bölgesindeki Budenovsk şehrine baskın düzenleyerek aldığı 5000 kişilik rehineyle Rusları görüşme masasına oturttu. Birkaç gün süren kuşatma sonunda 129 kişi hayatını kaybetti, 415 kişi yaralandı. Budenovsk operasyonu tüm rehinelerin serbest bırakılmasıyla sona erdi.

Şamil Basayev 1996 senesi Nisan ayında Çeçen Cumhuriyeti Silahlı Kuvvetleri Komutanlığı'na getirildi. Ve Rus güçlerinin Çeçenistan'dan çekilmesini sağlayan Cevherkale (Grozni) operasyonunu komuta etti. Rusya bölgeyi terk etti, 31 Ağustos 1996 tarihinde imzalanan Hasavyurt Antlaşması ile barış tesis edildi ve Aslan Maşadov devlet başkanı seçildi.

Basayev 1998 senesinde Caharkale'de yapılan Çeçen-Dağıstan Halkları Kongresi'nde başkan seçildi. Kongrenin ikinci toplantısında alınan kararla 1 Ağustos 1999 tarihinde kurulan İslam Şûrâsı'nın başkanlığına getirildi.

Çeçenistan'da yabancı savaşçılar ve komutanları Hattab ile yakın ilişkiler kurdu.

Bağımsız bir Dağıstan-Çeçen İslam Cumhuriyeti'nin kurulmasını destekleyen Şamil Basayev ve bölgedeki yabancı savaşçıların lideri Hattab, komuta ettikleri 2 bin savaşçı ile Dağıstan'daki Rus saldırısını engellemek istediler. Rusya bölgeye müdahale etti, dahası Dağıstan ayaklanmasını öne sürerek Çeçenistan'a da girdi ve böylece II. Çeçen Savaşı başlamış oldu.

Basayev Rusya'nın I. Çeçen Savaşı ardından gelen barış anlaşmasını ihlal ederek Ekim 1999'da Çeçenistan'ı yeniden işgal etmesi üzerine Çeçenistan'a dönerek doğu cephesi komutanlığı görevini sürdürmeye başladı. İkinci savaş sırasında başkent Grozni'yi savunan Basayev, kentten çekilirken yaralanmış, bacağının bir kısmı kopmuştu. Basayev, Devlet Başkanı Aslan Maşadov'un emrinde Çeçenistan Silahlı Kuvvetleri Komutanlığı görevini sürdürmekteydi.

Ölümü

Çeçenistan'da 2000 yılında kırsala ve dağlık bölgelere çekilmek zorunda kalan silahlı mücadelede Şamil Basayev önemli bir isim oldu, savaşın son yıllarında dahi Rusya'ya ve yerel güçlere yönelik kapsamlı saldırılar düzenledi.

Basayev, 17 Haziran 2006'da Çeçen-İçkerya Devlet Başkanı Abdulhalim Sadullayev‘in öldürülmesinden sonra yerine geçen Dokko Umarov‘un yardımcılığına getirildi.

Basayev, Devlet Başkanı Dokka Umarov'un emrinde Çeçenistan Silahlı Kuvvetleri Komutanlığı görevini sürdürmekteyken 10 Temmuz 2006'da, İnguşetya Cumhuriyetinin Ekayeva köyü'nde, bulunduğu askeri konvoydaki bir patlayıcının kendiliğinden infilak etmesi sonucu yaşamını yitirdi. Rusya suikastten kendilerinin sorumlu olduğunu öne sürse de Çeçen tarafına göre yaşanan olay bir kazaydı.

Kaynak: Mepa News, Timetürk