Seçim ve sonrası: 24 Haziran süreci nasıl işleyecek?

AA muhabirinin derlemelerine göre, Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, 21 Ocak 2017 tarihinde TBMM Genel Kurulunda, 16 Nisan 2017'de de halk oylamasında kabul edilmişti.

Anayasa değişikliğine göre, cumhurbaşkanlığı ve milletvekili genel seçimi 3 Kasım 2019'da birlikte yapılacaktı. Ancak, AK Parti ve MHP'nin TBMM Başkanlığına sunduğu ortak seçim önergesine göre, seçim 24 Haziran 2018 Pazar günü yapılacak.

AK Parti Grup Başkanı ve İzmir Milletvekili Binali Yıldırım, MHP Grup Başkanı ve Osmaniye Milletvekili Devlet Bahçeli ile iki parti grup başkanvekillerinin imzasını taşıyan önerge, önce Anayasa Komisyonunda görüşülecek. TBMM Genel Kurulunda da ele alındıktan sonra, "Türkiye Büyük Millet Meclisi Kararı" haline gelecek.

Meclis Kararı, Cumhurbaşkanının onayına sunulmayacak, Resmi Gazete'de yayımlandıktan sonra yürürlüğe girecek.

24 Haziran'dan sonra yeni bir dönem

Türkiye, 16 Nisan 2017'de halk oylamasında kabul edilen Anayasa değişikliğiyle 24 Haziran 2018 tarihinden sonra yeni bir döneme girecek.

Buna göre, yeni parlamentoda milletvekili sayısı 550'den 600'e çıkacak.

Bundan sonra TBMM ve Cumhurbaşkanı seçimleri 4 yıl yerine, 5 yılda bir aynı gün yapılacak. Cumhurbaşkanı seçilen kişinin partisiyle ilişiği kesilmeyecek.

Siyasi parti grupları, en son yapılan genel seçimlerde toplam geçerli oyların tek başına veya birlikte en az yüzde 5'ini alan partiler ile en az 100 bin seçmen Cumhurbaşkanı adayı gösterebilecek. Bu hüküm, bu seçimde uygulanacak.

Cumhurbaşkanı hakkında, bir suç işlediği iddiasıyla TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilecek.

Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, Cumhurbaşkanı tarafından atanacak ve görevden alınacak. Bir veya daha fazla cumhurbaşkanı yardımcısı atanabilecek.

Cumhurbaşkanı devlet başkanı olacak

Cumhurbaşkanına "devlet başkanı" sıfatı getirilecek. Devletin başı olan cumhurbaşkanına, yürütme yetkisi de verilecek.

Cumhurbaşkanı, "devlet başkanı" sıfatıyla Türkiye Cumhuriyeti'ni ve Türk milletinin birliğini temsil edecek, anayasanın uygulanmasını, devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını sağlayacak, yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilecek.

Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri ile teşkilat yapısı ile merkez ve taşra teşkilatlarının kurulması, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile düzenlenecek.

TBMM, üye tam sayısının 5'te 3 çoğunluğu ile seçimlerin yenilenmesine karar verebilecek. Yeni dönemde Mecliste 600 milletvekili olacağı için, 360 milletvekili ile seçimler yenilenebilecek.

Cumhurbaşkanının, seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde TBMM genel seçimi ile cumhurbaşkanı seçimi birlikte yapılacak. Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis, seçimlerin yenilenmesine karar verirse cumhurbaşkanı bir kez daha aday olabilecek.

Yeni dönemde TBMM, "Meclis Araştırması", "Genel Görüşme", "Meclis Soruşturması" ve "yazılı soru" yollarıyla bilgi edinme ve denetleme yetkisini kullanacak, ancak "gensoru" denetleme yetkisinden çıkarılacak.

İkinci tura kalırsa, bu tur 8 Temmuz'da olacak

24 Haziran 2018 günü yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilecek. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü ikinci oylama yapılacak.

Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy alan iki aday katılacak ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilecek. Bu durumda seçimin ikinci tura kalması halinde, ikinci tur 8 Temmuz 2018'de yapılacak.

Anayasa'nın 67. maddesinin son fıkrasında düzenlenen, "seçim kanunlarında yapılan değişikliklerin, yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanmayacağı" hükmü, referandumda kabul edilen Anayasa değişikliğinin geçici 21. maddesinin H fıkrası, "Anayasa'nın 67. maddesinin son fıkrası, bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra yapılacak ilk milletvekili ve Cumhurbaşkanlığı seçimi bakımından uygulanmaz." düzenlemesini içermesi nedeniyle 24 Haziran 2018'de yapılacak seçimde uygulanmayacak.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın, seçimin 24 Haziran'da yapılacağını açıklamasından sonra, İYİ Parti'nin seçime katılma yeterliliğine ulaşıp ulaşmadığı tartışılmaya başlandı.

Siyasi Partiler Kanunu'nun "siyasi partilerin seçimlere katılması" başlıklı 36. maddesine göre, partilerin seçimlere katılabilmesi için illerin en az yarısında oy verme gününden en az 6 ay evvel teşkilatlarını kurması ve büyük kongrelerini yapması veya TBMM'de grubu bulunması gerekiyor.

Aynı hüküm, Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun'da da düzenleniyor.