7 Afgan çocuk patlama sonrası tekrar yürümeyi öğreniyor

İbrahim Khil ailesi, 28 Nisan gecesini evlerinin hemen dışında seken kurşunlar ve patlayan roketler nedeniyle uykusuz geçirdi. Aile reisi Hamisha Gül, 24 kişiden oluşan geniş ailesinin sabaha canlı çıkamayacağından korkuyordu. Ama çocuklar pek de korkmuyorlardı. Doğu Afganistan’daki Saed Tuba isimli bu ufacık köyde yaşadıkları kısa hayatları boyunca savaşın seslerine alışmışlardı.

Sabah saat altı sularında çatışma artık bitmiş, çocuklardan bazıları da kuru buğday tarlalarından yürüyerek okula doğru yola çıkmıştı bile. Çocuklardan bir tanesi tarlada yürürken, yüzeyi pürüzsüz, kapalı yeşil renkli ve aşağı yukarı bir polis copu boyutunda bir cisim buldu. Cismi yerden alan çocuk, diğerlerine göstermek için eve götürdü.

Olaya şahit olan çocuklar farklı farklı hikayeler anlatsa da, bir düzine meraklı çocuğun cisme bakmak için toplandığı sırada RPG bombası bir anda yere düştü. 60 yaşındaki Hamisha Gül, 500 metre öteden çalışan traktörün sesine rağmen patlama sesini duydu. Kafasını kaldırdığında evinin bahçesinden bir toz bulutu kalktığını gördü.

Taliban ile yabancı destekli Afgan güçleri arasında 17 yıldır devam eden savaş nedeniyle şiddet belirli bir ritimde devam etmektedir. 20 ve 21 Ekim tarihlerinde ülke genelinde yapılan seçimleri hedef alan militanlar düzinelerce kişiyi öldürdü. Üç gün önce de, Afganistan’daki savaşın başındaki isim olan ABD’li general Austion S. Miller’ın da bulunduğu bir ortamda, neredeyse tüm Kandahar vilayeti üst yönetimi yok edilecekti.

Yıllardır devam eden bu savaş nedeniyle ülkedeki siviller ağır bedeller ödedi. Birçok sivil, el yapımı patlayıcılar, bombalı saldırılar veya hava saldırıları nedeniyle hayatını kaybetti. BM verilerine göre bu yıl içinde hayatını kaybeden veya yaralanan toplam 8.050 sivilden, toplam 337 tanesi çatışma alanında bırakılıp gidilen infilak etmemiş bombalar yüzünden öldü. Bunların %90’lık bölümünü çocuklar oluşturdu.

Ne olduğunu bilmedikleri RPG’nin etrafına toplanan İbrahim Khil ailesinin çocukları da bu istatistiğin bir parçası haline geldi. Bombanın içindeki şarapnel parçaları ayak parmaklarından baldırlarına bütün etlerini yırttı attı. 5 tanesi, bacaklarının bir kısmını, iki tanesi de bacaklarının hepsini kaybetti. Çocuklarla beraber olan bir, toplamda üç yetişkin de hastaneye varamadan hayata gözlerini yumdu. Bu işin sorumlusu hangi taraftı? Hükümet mi? Taliban mı? Hamisha Gül bu sorunun cevabını bilmiyordu. Kurbanlar açısından ise, bu sorunun hiçbir ehemmiyeti yoktu.

2008 yılında Hamisha Gül, çocuklarının daha iyi eğitim alabilmesi için Taliban tarafından kontrol edilen bölgeden ayrılarak başka bir yere taşındı. “8 yaşındaki ufaklar bile bir yerlerden bulup elinde silahla dolaşıyor ve fişeklik takıyordu” diyen Hamisha Gül ayrılmaması halinde kendi oğullarının da savaşçılardan etkilenip onlara katılacağından korktuğunu söyledi.

2014’e gelindiğinde ise savaş kapılarına gelmişti. Surkh Rod bölgesindeki köyleri, hükümet güçlerinin kontrolündeki otoyol ile Taliban’ın “Kara Dağ’ı (tepesine hiç kar yağmadığı için bu isim verilmiş)” arasında kimsenin girmeye cesaret edemediği bir yer olmuştu.

O yıl, ABD güçleri ülkenin güvenlik sorumluluğunu Afgan güçlerine verdi. Taliban da bu karar üzerine otoyolda görev yapan askerlere yönelik saldırılarını yoğunlaştırdı. Bölgenin yaşlıları her iki tarafa da evlerin yakınlarında savaşmaktan sakınmaları hususunda yalvardı. Militanlar bu isteği kabul etse de pek değişen bir şey olmadı.

29 Nisan günü, RPG patlamasından sağ kurtulan çocukların hepsi sabah saat 7 sularında Celalabad’daki Nangarhar Vilayet Hastanesine ulaştırıldı. Hastanenin uzman ortopedi cerrahı Bilal Sayed Miakhil durumu şu ifadelerle anlatıyor: “Kaslar ve tendonlar bacaklarından sarkıyordu. Yaraları o kadar kötü vaziyetteydi ki, sadece kanı durdurmak için bacaklarının büyük kısımlarını kesmek zorunda kaldık.”

Annesi ve ikiz kardeşi patlamada hayatını kaybeden 4 yaşındaki Merve de sağ bacağının bir kısmını kaybetti. 5 yaşındaki Aman, 7 yaşındaki Rabia da Merve gibi sağ bacaklarını, 8 yaşındaki Mangal ile 9 yaşındaki Beşir ise sol bacaklarının dizlerinin altından itibaren kaybetti. Merve’nin diğer kardeşi Abdurreşid’in her iki bacağı da kesildi. 12 yaşındaki Şefikullah’ın iki bacağı da dizlerinin üstünden itibaren kesildi. Yaralanan oğlanlardan dört tanesi Hamisha Gül’ün kendi çocuğuydu.

Aman ise torunuydu. Hamisha Gül bir ay boyunca oğlanlarının tedavi gördüğü hastanede yerlerde yattı. Kız torunu ve yeğeni ise yukarıda kadınlar koğuşunda kaldı. Hemşireler her sabah gelip, yaraları temizledikten sonra tekrar bandajla sardı.

Hamisha Gül, yataktan yatağa koşarak, daha taze olan yaraları yıkanıp, dikişleri arasından sıvılar tahliye edilirken çocukları teselli etmeye çalıştı. Çocukların çığlıkları hastanede yankılanıp duruyordu.

Yavaş geçen günlerin ardından yaraları iyileşmeye başladı. Hamisha Gül pazardan aldığı oyuncukları çocuklar yatakta oynasın diye hastaneye getirdi. Derslerinden geri kalmak istemeyen Şefikullah, okumalarına devam etti. Nihayetinde hastaneden ayrılma vakti geldi. Hastaneden en son taburcu edilenler arasında olan Abdurreşid 31 Mayısta evdeki ikiz kardeşini arayıp, “şimdi eve geliyoruz, ve mutlulukla geliyoruz” dedi.

Hastaneden ayrıldıktan sonra, geniş aile evleri ile Kızılhaç Uluslararası Komitesi’nin Celalabad’daki ortopedi merkezi arasında sürekli taksiyle gidip geldi. İlk önce çocuklara koltuk değneklerini nasıl kullanacakları öğretildi. Daha sonra da protez için ölçü alımlarına gidildi.

Ağustos ayına gelindiğinde 5 uzuv protezi hazırdı. Protezlerin yanında bir çift de yeni ayakkabı verildi. İlk eğitim gününün ardından Beşir yeni bacağını düzeltmeleri için teknisyenlere verirken ağladı. ICRC’nin ortopedik programının başındaki isim olan Alberto Cairo, tek bir aileden bu kadar fazla kişinin yaralandığını görmenin “sürreal” olduğunu söyledi. Artık, 7 çocuğun da protezleri var. Bazı protezler farklı bir STK tarafından karşılandı.

Yürümeyi tekrar öğrenmek çocukları olumlu olarak etkiledi. Hamisha Gül Ağustos ayında kendisiyle görüştüğümüzde şu ifadeleri kullandı: “Yeni bacaklarını aldıklarından bu yana çok daha mutlular. Uzun zamandır yemedikleri kadar iyi yiyorlar.”

Çocukların tedavileri sonbaharda da devam etti ve bir süre sonra artık rutine bağlandı. Sabahları beraber ders yapıp, öğlenden sonra da beraber dışarıda oynadılar. Çocuklar, eğitimlerinin artık çok daha önemli olduğunun farkındalar. Abdurraşid diyor ki; “artık yapamayacağımız bazı belli şeyler var.” Hamisha Gül ise durumu daha sert bir biçimde açıklayarak engelli çocukları için “okumazlarsa, hiçbir şeyler” diyor.

Olaydan kısa bir süre sonra köyün ihtiyarları Taliban’a neler olduğunu anlattı. Bunun üzerine evlerinin etrafındaki çatışmaların azaldı ancak yine de tamamen bitmedi. İbrahim Khil ailesinini yaralayan patlamadan sonra, başka bir evin arkasına düşen bir RPG bombası, bomba uzmanları tarafından etkisiz hale getirildi. Bombayı ilk bulanlar ise yine çocuklar oldu.

Bomba uzmanı ekip ayrılmadan önce, onların çalışmalarını uzaktan izleyen Hamisha Gül yanlarına gitti. Ekibe doğru yaklaşırken elini uzattı ve onlara eve giderken yolda bulduğu el bombasını imha etmeleri için teslim etti.

Kaynak: Fotoğraf ve yazılar, Time - Andrew Quilty