AstraZeneca'nın ürettiği Covid-19 aşısının tedariki konusunda merkezi İngiltere'de bulunan şirketle anlaşmazlığa düşen Avrupa Birliği (AB) bu konudaki adımlarını sertleştirdi ancak gelen tepkiler nedeniyle Kuzey İrlanda kartını oynamaktan son anda vazgeçti.
Avrupa Komisyonu'nun AB'deki aşılama kampanyasının yeterince hız kazanaması sebebiyle Birlik'te üretilen aşıların ihracatına yönelik yeni düzenleme kararı aldı ve bu kapsamda aşı ihracatında kontrole tabi olacak ülkeler arasında İngiltere'ye de yer verdi.
İngiltere'nin AB'de üretilen aşıların tedarikinde Kuzey İrlanda'yı arka kapı olarak kullanmasından çekinen AB ayrıca Brexit kapsamında imzalanan Kuzey İrlanda Protokolü'nün 16. maddesini de aşı ihracatı için geçici olarak yürürlüğe sokacaklarıı açıkladı.
Avrupa Komisyonu'nun konuyla ilgili açıklamasında kararın "Birlik üyelerinde aşılama kampanyalarının düzenli bir şekilde uygulanmasını aksatma tehdidindeki arz eksikliğinden kaynaklanan ciddi sosyal zorlukların önüne geçmek için protokolün 16'ncı maddesinin koruyucu önlemler tanımı uyarınca alındığı" belirtildi.
Sert tepkiler üzerine AB geri adım attı
AB'nin bu tek taraflı adımı Kuzey İrlanda'da sert tepkiyle karşılandı. Kuzey İrlanda Başbakanı Arlene Foster AB'nin bu kararla ilk fırsatta İrlanda Cumhuriyeti ile Kuzey İrlanda arasına sınır çizdiğini belirtti.
Foster "AB, 16. maddeyi aşı gibi hayat kurtarmak amaçlı bir konuda yürürlüğe koyarak bir kere daha Kuzey İrlanda'yı çıkarları gerektirdikçe en alçak şekilde kullanmaya hazır olduğunu göstermiştir" ifadesini kullandı.
İngiltere Başbakanı Boris Johnson ise AB'nin derhal niyetlerini açıklığa kavuşturması gerektiğini bildirdi ve Birlik'ten Kuzey İrlanda'ya dair taahhütlerini yerine getirmek için planlarının ne olduğunu açıklamalarını istedi.
İrlanda Cumhuriyeti hükümet sözcüsü ise Başbakan Michael Martin'in Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ile endişelerini paylaştığı açıklandı.
Konunun İrlanda adasında sınırın her iki tarafında da tepki toplaması üzerine Avrupa Komisyonu geri adım atı. Komisyondan yapılan açıklamada Kuzey İrlanda Protokolü'nün etkilenmeyeceği konusunda teminat verildi.
Twiter hesabından açıklamada bulunan Von der Leyen de Başbakan Johnson'a yapıcı bir konuşma yaptıklarını ve sözleşme şartlarını yerine getiren şirketler tarafından yapılan aşı ihracatında herhangi bir kısıtlama uygulanmaması prensibinde uzlaştıklarını duyurdu.
Kuzey İrlanda Protokolü ve 16. madde nedir?
İngiltere'nin AB üyeliğini sonlandıran Brexit anlaşmasının bir parçası olan Kuzey İrlanda Protokolü, AB üyesi olan İrlanda Cumhuriyeti ile Birleşik Krallık'a bağlı Kuzey İrlanda arasında sınır çizgisinin oluşmaması amacını taşıyor.
Protokolün hükümleri gereğince Kuzey İrlanda malların serbest dolaşımıyla ilgili hala tek pazarın bir parçası olarak kabul ediliyor ve AB gümrük ve tarifeleri altında hareket etmesi öngörülüyor. Bu da normal şartlarda AB ile Kuzey İrlanda arasında malların serbest dolaşımına izin verilmesi anlamına geliyor.
Ancak protokolün 16. maddesi hem AB'nin hem de İngiltere'nin protokolün uygulaması gereğince "ciddi ekonomik, sosyal ve çevresel zorlukların kalıcı olma eğilimi göstermesi" halinde "tek taraflı olarak gerekli koruyucu önlemlerin" alınmasına izin veriyor. Bu da bir süreliğine AB ile Kuzey İrlanda arasında kontrolsüz ticaret uygulamasının askıya alınması anlamına geliyor.
AB aşı tedarikiyle ilgili yaşanan sıkıntılar üzerine 16. maddeyi yürürlüğe sokarak tek taraflı olarak geçici süreyle ihracat kontrollerini hayat geçirmeyi planlıyordu.
AB, İngiltere'deki Oxford Üniversitesi ile ortaklaşa geliştirilen AstraZeneca'nın AB ülkeleri için Belçika'da üretilen koronavirüs aşısının tedarikinde gecikme yaşanacağını bildirmesi üzerine İngiltere'deki aşıların bir kısmının sözleşme kuralları gereğince AB'ye gönderilmesini talep etmiş, İngiltere ise bu talebi reddetmişti.
Kaynak: Euronews