Teksas merkezli Intuitive Machines şirketi tarafından üretilen ve uçurulan bir uzay aracı Perşembe günü Ay'ın güney kutbu yakınlarına iniş yaparak ABD'nin 50 yıl sonra Ay yüzeyine ilk inişini gerçekleştirdi.
Araçta çeşitli araştırma araçları bulunan NASA, inişi, bu on yılın sonunda astronotların planlanan dönüşü öncesinde Ay'a bilimsel keşif görevleri için ticari olarak uçurulan bir uzay aracı ekibi gönderme hedefinde büyük bir başarı olarak nitelendirdi.
Ancak Perşembe günkü inişin ardından yaşanan ilk iletişim sorunları, aracın bir şekilde bozulmuş ya da engellenmiş olup olmadığı konusunda soru işaretleri doğurdu.
Şirket ve NASA yetkilileri, Intuitive Machines'in Houston'daki görev operasyonları merkezinden yapılan ortak bir web yayınında, Odysseus adı verilen mürettebatsız altı ayaklı robot iniş aracının saat 18:23'te (2323 GMT) Ay’a iniş yaptığını söyledi.
Son yaklaşma ve iniş, uzay aracının otonom navigasyon sisteminde ortaya çıkan ve mühendislerin 11. saatte test edilmemiş bir geçici çözüm kullanmasını gerektiren bir sorunun ortaya çıktığı, oldukça gergin bir şekilde tamamlandı.
Ayrıca, uzay aracıyla iletişimin yeniden kurulması ve Dünya'dan yaklaşık 384.000 kilometre uzaktaki görevinin akıbetinin belirlenmesi, beklenen bir sinyal kesintisinden sonra biraz zaman aldı.
İnternet yayınına göre, nihayet temas yeniden sağlandığında, sinyal zayıftı ve iniş aracının yere indiğini doğruluyor ancak görev kontrol ekibini aracın kesin durumu ve yönü konusunda belirsizliğe itiyordu.
Intuitive Machines görev direktörü Tim Crain'in operasyon merkezine "Ekipmanımız Ay'ın yüzeyinde ve sinyal gönderiyoruz, tebrikler IM ekibi" dediği duyuldu.
Akşamın ilerleyen saatlerinde şirket sosyal medya platformu X'te bir mesaj yayınlayarak uçuş kontrol cihazlarının "Odysseus'un dik durduğunu ve veri göndermeye başladığını doğruladığını" söyledi.
Sinyal sorunu
"Yine de zayıf sinyal, uzay aracının bir krater duvarının yanına inmiş olabileceğini ya da antenini tıkayan veya engelleyen başka bir şey olabileceğini gösteriyor" dedi ajansın ticari ay iniş programının oluşturulmasını denetleyen eski bir NASA bilim şefi olan Thomas Zurbuchen.
Zurbuchen, Reuters ile yaptığı telefon röportajında "Bazen sadece bir kaya, büyük bir kaya parçası engel olabilir" dedi.
Zurbuchen, böyle bir sorunun iniş aracının görev yüklerini yerleştirme ve bilim hedeflerine ulaşma konusundaki birincil görevini zorlaştırabileceğini söyledi.
Zurbuchen, inişi gerçekleştirmenin "önemli bir ara hedef olduğunu, ancak görevin amacının bilim üretmek ve resimleri geri almak olduğunu" da sözlerine ekledi.
NASA Yöneticisi Bill Nelson Perşembe günkü başarıyı bir "zafer" olarak değerlendirdi ve "Odysseus Ay'ı fethetti" dedi.
Web yayınına göre, uzay aracının planlandığı gibi Ay'ın güney kutbuna yakın Malapert A adlı bir kraterde durduğuna inanılıyordu. Uzay aracı, Ay yörüngesine ulaşmasından bir gün ve Florida'dan fırlatılmasından bir hafta sonra gerçekleşen inişin canlı videosunu sağlamak üzere tasarlanmamıştı.
Perşembe günkü iniş, NASA'nın astronotlar Gene Cernan ve Harrison Schmitt ile gerçekleştirdiği son mürettebatlı Ay görevinin yapıldığı 1972 yılındaki Apollo 17'den bu yana bir ABD uzay aracının Ay yüzeyine ilk kontrollü inişini ifade ediyor.
Bugüne kadar sadece dört ülkenin uzay araçları Ay'a iniş yaptı: Eski Sovyetler Birliği, Çin, Hindistan ve son olarak geçtiğimiz ay Japonya. Ay yüzeyine insan gönderen tek ülke ise Amerika Birleşik Devletleri olarak kabul ediliyor.
Odysseus, NASA ve çeşitli ticari müşteriler için, kutupsal iniş alanı üzerinde güneş batmadan önce yedi gün boyunca güneş enerjisiyle çalışacak şekilde tasarlanmış bir dizi bilimsel araç ve teknoloji ürünü taşıyor.
NASA yükü, gelecekteki iniş görevleri için Ay'ın yüzeyiyle uzay havası etkileşimlerine, radyo astronomisine ve Ay ortamının diğer özelliklerine odaklanmaktadır.
Odysseus, geçtiğimiz Perşembe günü Elon Musk'ın şirketi SpaceX tarafından NASA'nın Florida Cape Canaveral'daki Kennedy Uzay Merkezi'nden fırlatılan bir Falcon 9 roketiyle Ay'a doğru yola çıkmıştı.
Artemis'in şafağı
Bu iniş, ticari olarak üretilen ve işletilen bir araçla Ay'a yapılan ilk "yumuşak iniş" ve Çin kendi mürettebatlı uzay aracını oraya indirmeden önce ABD'nin astronotları Dünya'nın doğal uydusuna geri döndürmek için yarıştığı NASA'nın Artemis ay programı kapsamındaki ilk iniş oldu.
NASA, ilk mürettebatlı Artemis'i 2026'nın sonlarında uzun vadeli, sürekli Ay keşiflerinin bir parçası ve Mars'a nihai insan uçuşlarına doğru bir adım olarak indirmeyi hedefliyor. Girişim kısmen Ay'ın güney kutbuna odaklanıyor çünkü orada yaşam desteği ve roket yakıtı üretimi için kullanılabilecek donmuş su bolluğu olduğu varsayılıyor.
Odysseus gibi bir dizi küçük iniş aracının, NASA'nın Ticari Ay Yükü Hizmetleri (CLPS) programı kapsamında, ABD uzay ajansının bu araçları kendi inşa etme ve fırlatma yönteminden daha düşük maliyetlerle aya araç ve donanım ulaştırmak için tasarlanan yolu açması bekleniyor.
Daha küçük, daha az deneyimli özel girişimlere daha fazla bel bağlamak kendi risklerini de beraberinde getiriyor.
Geçtiğimiz ay bir başka firmanın, Astrobotic Technology'nin Ay'a iniş aracı, 8 Ocak'ta United Launch Alliance (ULA) Vulcan roketi tarafından yörüngeye yerleştirildikten kısa bir süre sonra Ay yolunda bir tahrik sistemi sızıntısı yaşadı.
Astrobotic'in Peregrine iniş aracının arızalanması, İsrail ve Japonya'dan şirketlerin başarısızlıkla sonuçlanan çabalarının ardından özel bir şirketin Ay'a inişte üçüncü başarısızlığı oldu.
Odysseus NASA'nın CLPS programının son yıldızı olmasına rağmen, IM-1 uçuşu bir Intuitive Machines görevi olarak kabul ediliyor. Şirket 2013 yılında NASA'nın Houston'daki Johnson Uzay Merkezi'nin eski müdür yardımcısı ve şu anda şirketin başkanı ve CEO'su olan Stephen Altemus tarafından kuruldu.
Kaynak: Mepa News, Reuters