ABD’li yetkililer, Afganistan’da 17 yıldır devam eden savaş hakkında belirli aralıklarla ilerleme değerlendirme raporları yayınladı ancak bu raporlar hiçbir zaman gerçekleri yansıtmadı.
Haritalar The New York Times tarafından hazırlanmıştır
ABD’nin verilerine göre Taliban, ülke topraklarının yüzde 44’lük kısmında kontrolü elinde tutuyor veya kontrol için savaş veriyor.
Askeri uzman ve analistlere göreyse Taliban, ülke topraklarının yüzde 66’lık kısmında kontrolü elinde tutuyor veya kontrol için savaş veriyor.
Afganistan'da 2200'den fazla ABD'li öldü
Afganistan’daki savaşta 2200’den fazla Amerikalı öldürüldü ve Amerika Birleşik Devletleri bugüne kadar resmi rakamlara göre, Taliban ile mücadele, hibeler ve yeniden inşa başlıkları altında bölgede 840 milyar dolar harcadı. Afganistan’daki savaş, 2. Dünya Savaşı sonrası bütün Avrupa’nın yeniden inşası için hazırlanan Marshall Planından dahi pahalıya mal oldu. Böylesine büyük ölçekli bir yatırım, Amerikalılar üzerinde Taliban’ın kaybeden taraf olduğu ve ülkenin iyiye gittiğini göstermeleri için muazzam bir baskı yarattı.
Ancak 2017’den bu yana Taliban’ın kontrol ettiği toprak oranı, Amerika’nın işgalin başlatıldığı tarihten itibaren herhangi bir dönemde kontrol ettiği toprak oranından daha fazladır. Geçtiğimiz ay, sadece bir hafta içinde, Taliban Kabil hükümetine bağı 200 polis ve askeri öldürerek, ülkedeki en büyük hükümet üslerinden ikisini ve ünlü Gazni şehrini ele geçirdi.
Kontrol alanına dair rakamlar gerçek dışı
Amerikalı askeri yetkililer, Kabil hükümetinin ülkenin yüzde 56’lık kısmında “kontrolü elinde bulundurduğunu veya etki sahibi” olduğunu söylemektedir. Ancak bu değerlendirme istatistiklerin el çabukluğu ile olduğundan farklı gösterilmesine dayanmaktadır. Ülkedeki birçok bölgede Kabil hükümeti sadece şehir merkezi ve askeri üslere sıkışmışken, geri kalan yerler Taliban kontrolündedir.
Kağıt üzerinde, Afgan güvenlik güçleri sayı bakımından Taliban’dan 10 kat fazladır. Ancak birçok Afgan yetkili, asker ve polislerin üçte birlik kısmının “hayalet” olduğunu, yani ayrılan veya firar eden bu insanların hala maaş alıyor olarak göründüğünü bildirmektedir.
Grafik New York Times tarafından hazırlanmıştır
ABD’nin verilerine göre Kabil hükümetine bağlı güvenlik personeli sayısı 314.000 Taliban'ın ise 25.000 - 60.000 arası.
Kabil hükümeti kaynaklarına göreyse, hükümet güçlerinin sayısı 207.000 Taliban'ın toplam askeri gücüyse 77.000
Kabil hükümeti geçtiğimiz yılda 13.600 Taliban mensubunun öldürüldüğünü ve 2.000 tanesinin de canlı olarak ele geçirildiğini iddia etmektedir. Bu ifadeye göre, ABD’nin kendi raporlarına göre 2017’de ülkede aktif olan 25.000 ila 35.000 arasındaki Taliban savaşçısının neredeyse yarısı etkisiz hale getirilmiştir. Ancak Ocak ayında yapılan açıklamalarda Amerikalı yetkililer Taliban’ın hali hazırda 60.000 savaşçısı bulunduğunu, Afgan yetkililer de bu sayının 77.000’den fazla olduğunu söylediler.
Sahadaki durum her geçen gün daha da kötüye giderken, Amerikalı yetkililer işgal koalisyonunun en azından Afganistan’daki yaşam standartlarını iyileştirdiğini söylüyor. Tabii ki bu konu hakkında yapılan açıklamalarda da sık sık abartılı iddialara yer veriliyor.
Doğumlarda hayatını kaybeden anne sayısıyla da oynanmış
Bu meseledeki en açık örnek, bir toplumun sağlık alanındaki durumunun en önemli göstergelerinden olan doğumda esnasındaki anne ölümleridir. 2002 yılında Amerikalı yetkililer her 100.000 doğumda 1600 Afgan annenin hayatını kaybettiğini açıklamıştı ki bu oran orta çağ Avrupası standartlarındadır. 2010 yılına gelindiğinde ise Birleşik Devletler Uluslararası Kalkınma Ajansı verilerine göre ölümlerin sayısı 327’ye düştü.
ABD'nin kaynaklarına göre, her 100.000 doğumda 327 anne hayatını kaybetmektedir.
Sağlık uzmanı araştırmacılara göreyse, Afganistan'da her 100.000 doğumda 1575 anne hayatını kaybediyor.
Araştırmacılar konu hakkında yaptıkları açıklamalarda, alaycı bir ifadeyle, antibiyotiklerin keşfinden sonra dünya, anne sağlığı konusunda böylesine bir iyileşmeye şahit olmamıştır diyorlar. Sağlık uzmanı araştırmacıların doğumdaki ölümler ile alakalı ortaya koyduğu sonuçlar hazırlanırken, Afganistan’da devam eden güvenlik ve kalkınmanın önündeki sorunlar göz önünde bulunduruldu. İngiliz ve İrlandalı Ajansların Afganistan Grubu 2010 yılında yaşanan her 100.000 doğumda 1575 annenin hayatını kaybettiğini gösteren bir çalışmaya özellikle dikkat çekerken, grubun alıntı yaptığı diğer çalışmalar da her 100.000 doğumdaki anne ölümü sayısının 885 ila 1600 arasında olduğuna işaret etmektedir. Bu demektir ki doğum yapan her 100 Afgan kadından bir tanesi bu esnada ölmektedir. Daha rahat karşılaştırma yapılabilmesi için ABD’deki oranın 100.000’de 24 olduğunu da belirtmek gereklidir.
ABD, ortalama yaşam süresini de olduğundan daha uzun göstermiş
USAID de ülkedeki yaşam süresi beklentisi konusunda benzer şekilde çok büyük gelişmeler yaşandığını, 2002’de 41 yaş olan ortalama yaşam beklentisi süresinin, 2010’da 63 yaşa çıktığını söylüyor. Ancak servis edilen sonuçlar, yüksek orandaki küçük yaşta yaşanan ölümler göz ardı edilerek hazırlanmıştır.
ABD kaynaklarına göre, Afganistan’daki ortalama yaşam süresi: 63 yıl
Sağlık uzmanı araştırmacıların ifadesine göreyse, Afganistan’daki ortalama yaşam süresi: 48 yıl
Dünya Sağlık Örgütü ise Afganistan’daki ortalama yaşam süresinin 2009’da 48 yıl olduğunu açıklamıştı. Hatta raporlarında Afganistan’daki ortalama yaşam süresinin 51 yıl olduğunu iddia eden CIA verileri dahi USAID’in iddia ettiği sayılarla örtüşmüyor.
Taliban'ın Gazni saldırısında da gerçek veriler aktarılmamış
Afganistan’ın güneydoğusunda bulunan ve stratejik olarak önemli bir şehir olan Gazni'ye geçtiğimiz ay Taliban operasyon düzenledi ve birkaç hükümet binası dışında bütün kontrolü ele geçirdi. Uzun süre herhangi bir sorun olmadığını iddia eden yerel yetkililer, durumun ciddiyetini operasyonun 3'üncü günü Başkan Eşref Gani’ye bildirdi.
6 günün ardından şehirde tekrar kontrol sağlandı ancak 200 polis ve askerini kaybeden hükümet büyük bir darbe almış oldu. Bütün bu süreç boyunca Amerikan ordusu inkar korosunun başını çekti.
ABD'ye göre Taliban'ın başlattığı Gazni saldırısı
Birinci gün: 10 Ağustos 2018
“İlk raporlara göre Kabil hükümetine bağlı güvenlik güçlerinin kaybı çok az olup, bunun Taliban’ın toprak ele geçirme amaçlı başarısız girişimlerinden bir tanesi olduğu anlaşılmaktadır.”
Afganistan’daki ABD Ordu Sözcüsü Binbaşı Martin L. O’Donnell
İkinci gün: 11 Ağustos 2018
Kabil hükümeti Gazni'nin kontrolünün kendilerinde olduğunu söylüyor. “Cuma akşamı şehir genel olarak sessizdi...temizleme operasyonları devam etmekte ve zaman zaman temaslar yaşanmaktadır.”
Binbaşı O’Donnell
Üçüncü gün: 12 Ağustos 2018
Kabil hükümeti “pozisyonlarını korumaya ve hükümet merkezlerini kontrol altında tutmaya devam etmektedir. Taktiksel, operasyonel ve stratejik açıdan bakıldığında Taliban bu başarısız saldırı ile hiç bir şey elde edememiştir.”
Binbaşı O’Donnell
Dördüncü gün: 13 Ağustos 2018
“Gazni şehri Kabil hükümetinin kontrolü altında olup, sayıca az ve köşeye sıkışan Taliban güçleri bazılarının iddia ettiği gibi şehri düşürebilecek bir pozisyonda değildir.”
Binbaşı O’Donnell
Beşinci gün: 14 Ağustos 2018
“Afgan güçlerinin gerçekleştirdiği operasyonlar sonrasında Taliban savaşçılarının büyük bir kısmı şehirden çıkarılmıştır, Taliban geri çekilirken daha az savunmaya sahip çevre bölgelere saldırılar gerçekleştiriyor ancak Afgan güçleri bu bölgelere takviye göndermeye başladı.”
Binbaşı O’Donnell
Kuşatmanın sonu
Binbaşıya Amerikan ordusunun Gazni’de geçtiğimiz hafta yaşanan durum ile alakalı olarak revize edilmiş bir değerlendirme yapıp yapmadığı sorulduğundan verdiği cevap şöyle oldu:
“Şu anda, yeni bir açıklamam yok.”
New York Times'ın aynı dönemdeki haberlerinden
Birinci gün: 1000’den fazla Taliban savaşçısı geceyarısı itibariyle Gazne şehrine bir operasyon başlattı.
İkinci gün: Şehrin bütün giriş çıkışları ile kavşakları Taliban tarafından ele geçirildi. Çatışmalar komşu bölgelere de sıçradı.
Üçüncü gün: Taliban şehrin büyük kısmında kontrolü ele geçirdi. 100’den fazla Kabil hükümetine bağlı polis ve askerin öldüğü doğrulandı.
Dördüncü gün: Taliban savaşçıları, Gazni'nin kırsal kesimini de ele geçirdi. Bölge merkezi için çatışmalar yaşandı.
Beşinci gün: Taliban kısa süreli olarak şehri ele geçirmesinin ardından, Gazne’den çekilmeye başladığına dair haberler geliyor. Şehir halkının ifadelerine göre sokaklar ve nehir cesetlerle dolu.
Kuşatmanın sonu
ABD ve Afgan özel kuvvetlerinin yardımı ile hükümet güçleri büyük oranda kontrolü tekrar sağladı. En az 165 asker öldü.
Kaynak: The New York Times, Mepa News