ABD ordusunun dünya üzerinde en aktif olduğu yerlerden biri de Afrika kıtası.
ABD'nin bu bölgede faaliyet gösteren bağımsız bir komutanlığı da bulunuyor. Afrika Komutanlığı (AFRICOM) isimli komutanlık, Mısır hariç tüm kıtada faal. Mısır ise Merkez Komutanlığı (CENTCOM) görev alanında yer alıyor.
AFRICOM, bölgede ABD'nin varlığının arttığı bir dönemde, 2006-2008 sürecinde teşkil edildi. Komutanlığın merkezi Almanya'nın Stuttgart bölgesinde yer alıyor. AFRICOM'un diğer önemli üsleri ise İngiltere, Cibuti ve Florida'da.
Peki ABD ordusu Afrika'da ne yapıyor? Mepa News, AFRICOM'un resmi internet sitesinde verilen bilgilerle ABD ordusunun kıta çapındaki faaliyetlerini derledi. Çalışma, Doğu Afrika, Kuzey Afrika, Batı Afrika, Orta Afrika ve Güney Afrika olmak üzere beş ayrı bölüm halinde hazırlandı.
Çalışmanın Doğu Afrika'yı ele alan ilk bölümü:
Somali
ABD'nin Doğu Afrika'daki varlığının odağında hiç şüphesiz Somali var. 1990'lı yıllarda ülkeye doğrudan askeri olarak müdahil olmaya başlayan ABD, İslami Mahkemeler Birliği yönetiminin devrilmesiyle siyasi olarak da ülkede ağırlığını koymuş oldu.
ABD, ülkede Afrika Birliği'nin Somali'deki AMISOM misyonuna da büyük ölçüde destek veriyor.
ABD Somali'de federal hükümeti askeri, siyasi ve iktisadi olarak ayakta tutuyor. Buna ek olarak Mogadişu hükümeti askeri birliklerini destekleyen ABD ordusu, bu birliklere askeri eğitim veriyor. ABD hava kuvvetleri Somali'de El Kaide'nin Doğu Afrika kolu Eş Şebab'a karşı sıklıkla hava saldırıları düzenliyor.
AFRICOM, ülkede Eş Şebab ve IŞİD gibi örgütleri önlemek için var olduklarını ve güvenlik güçlerinin kapasitesini artırma arayışında olduklarını belirtiyor.
ABD ordusu ülkede sivil kayıpları ve insan hakları ihlalleriyle de suçlanıyor.
Cibuti
Somali'nin kuzey komşusu olan Cibuti'de ABD ordusunun varlığının en temel sebebi cihat yanlısı gruplarla mücadele. Doğu Afrika'nın en stratejik bölgelerinden birinde yer alan Cibuti, ABD varlığı için olmazsa olmaz bir nokta olarak görülüyor.
Stratejik önemi paralelinde Cibuti, yüzölçümüne oranla oldukça fazla ve çeşitli yabancı askeri üsse ev sahipliği yapıyor. ABD'nin Cibuti'deki askeri üssü gerek Afrika kıtası gerekse Yemen'deki askeri faaliyetler için önem arz ediyor.
AFRICOM ülkenin savunma kapasitesini artırmak, komşu ülkelerdeki faaliyetleri yönetmek, askeri çatışmalar için orduya eğitim vermek, iletişim, askeri-sivil güvenlik konularında Cibuti'de varlık gösteriyor.
Cibuti aynı zamanda AMISOM'un da bir parçası olarak Somali'de varlık gösteriyor. ABD ile Cibuti'nin işbirliğinin önemli bir parçasını da AMISOM oluşturuyor.
Eritre
Bölgede ABD ordusunun ciddi varlık göstermediği ender ülkelerden biri Eritre. ABD, 1993'te Etiyopya'dan bağımsızlık sürecinde ülkeye destek verse de, devam eden yıllarda iki ülke arasındaki ilişkiler pek de sıcak seyretmedi.
AFRICOM, Eritre'deki tek parti yönetimi ve muhaliflerin tutuklanması nedeniyle ABD'nin ülkeyle ilişkilerinin olumsuz olduğunu ifade ediyor. Aynı zamanda Eritre Cibuti ve Etiyopya ile sınır anlaşmazlıkları yaşıyor.
Bu kapsamda ABD ordusu, ABD'nin Eritre'nin "demokratik siyasi bir yapıya geçişinden yana olduğunu" belirtiyor.
Sudan
ABD ile en çalkantılı ilişkilere sahip olan Afrika ülkelerinden biri Sudan. 1956 yılında Mısır'dan bağımsız olmasının ardından ABD ile ilişki kuran ülke, 1967 Arap-İsrail savaşının başlamasıyla ABD ile ilişkilerini kesmişti.
1972 yılında tekrar tesis edilen ilişkiler, 1990'lı yıllarda "Sudan'ın terörizme destek olduğu" iddialarıyla tekrar düşüşe geçti. El Kaide'nin kurucu lideri Usame bin Ladin'in bir dönem ülkede kalması, aynı zamanda Yemen'de ABD'nin USS Cole savaş gemisine düzenlenen saldırıda Sudan'ın da suçlanması ilişkileri oldukça gerdi.
1993 yılında Sudan ABD tarafından "teröre destek veren ülke" olarak ilan edildi. Sudan yönetiminin Bin Ladin'in ülkeden çıkmasını talep etmesi ve devam eden süreçte ilişkiler iyileşmeye başladı.
1996'da ülkede durdurulan elçilik faaliyetleri 2002'de tekrar başladı. Sudan, 11 Eylül saldırılarının ardından ABD ile "teröre karşı uluslararası işbirliğinin" önemli ortaklarından biri oldu. Bu kapsamda ABD ordusu ile Sudan da işbirliğine gitmiş oldu.
Güney Sudan'ın Sudan'dan ayrılmasında ABD'nin oynadığı rol ve tarihi sebeplerle Sudan ile ABD'nin arası zaman zaman gerilse de, Sudan'ın bölgede ABD ile ittifak arayışında olduğu ve ilişkilerin geliştirilmek istendiği ifade ediliyor. ABD ordusu ile Sudan arasındaki ilişkinin en önemli parçası, ABD tarafından terörist olarak ilan edilen kişi ve grupların ülkedeki varlığının önüne geçilmesi. Bu doğrultuda Sudan, 1990'lı yıllarda ülkede bulunan El Kaide liderleri ülkeden göndermişti.
Güney Sudan
Güney Sudan'ın Sudan'dan ayrılmasında önemli rol oynayan ABD, ülkeyi 2011 yılında tanıdı. Bölgesel karışıklıkların ve iç çatışmaların merkezindeki ülkede ABD arabuluculuk rolünü sürdürüyor.
ABD'nin oldukça karışık bir atmosferdeki ülkede ciddi bir askeri pozisyonu olmasa da, ABD diplomatik personelini korumak için zaman zaman askeri seçeneklere başvurabiliyor.
Uganda
ABD, Uganda ile diplomatik ilişkilere ülkenin İngiltere'den bağımsızlığını ilan ettiği 1962 yılında başladı. Takip eden yıllarda ABD, insan hakları ihlalleri gerekçesiyle Uganda ile ilişkilerini kısıtladı. Bu yıllarda ekonomik olarak oldukça kötü bir noktaya gelen ülkeyle ABD'nin ilişkileri 1986 yılında Museveni'nin iş başına gelmesiyle iyileşmeye başladı.
Uganda ile ABD'nin askeri ilişkilerinde oldukça kilit iki mesele bulunuyor. Bu iki meseledeki işbirliği, Uganda'yı Afrika'da ABD için stratejik bir partner haline getiriyor.
Bunlardan ilki, Tanrı'nın Direniş Ordusu isimli Hıristiyan silahlı örgütün ülkedeki faaliyetleri. ABD, silahlı gruba karşı Uganda hükümetine önemli ölçüde destek vererek grubun varlığının belirli limitlerde tutulmasında rol oynadı.
İkinci mesele ise Somali ve Eş Şebab. Uganda, Somali'deki AMISOM misyonunun önemli bir parçası. ABD destekli AMISOM bünyesindeki Uganda askerleri Eş Şebab'a karşı Somali'deki savaşın merkezinde bulunuyor.
Ruanda
1962 yılında Belçika etkisindeki yönetimden bağımsızlığını kazanan Ruanda, bölgede en büyük trajedilerle adı anılan ülkelerden birisi.
1994 yılındaki soykırım esnasında ABD, bölgede kendi vatandaşlarının tahliyesi dışında herhangi bir müdahalede bulunmadı. Birçok kişi ve kurum ABD'yi bölgedeki katliama göz yummak ve katliama giden yolda propagandalara karşı hiçbir hamlede bulunmamakla suçladı.
ABD'nin Ruanda'da ciddi bir varlığı ise bulunmuyor.
Tanzanya
ABD için Doğu Afrika'daki en büyük müttefiklerden biri de Tanzanya. İki ülke arasında 1961 yılında başlayan ilişkiler AFRICOM tarafından "karşılıklı saygı, çıkar, ortak değerler" değerlendirmeleriyle tanımlanıyor.
ABD Tanzanya ile gıda güvenliği, enerji, kadın ve çocuk sağlığı gibi konuların yanı sıra eğitsel ve kültürel konularda da işbirliği içerisinde. Tanzanya'da özellikle ABD'nin kültürel faaliyetleri, dil okulları ve eğitim hamleleri dikkati çekiyor.
1998'de El Kaide'nin Tanzanya'da ABD büyükelçiliğini hedef alan saldırısı, iki ülkenin askeri ilişkileri bakımından önemli bir yere sahip. Tanzanya aynı zamanda bölgedeki savaşta ABD'nin en önemli partnerlerinden biri.
Kenya
Somali ile coğrafi yakınlığı ve tarihi süreç nedeniyle ABD'nin Eş Şebab'a karşı savaşında en kritik ülkelerden birisinin Kenya olduğunu söylemek mümkün. ABD ülkede hükümetin talebiyle asker bulunduruyor.
1964 yılında, Kenya'nın İngiltere'den bağımsızlığını ilan etmesinden bir sene sonra tesis edilen ilişkiler, 2002 yılında ülkede demokratik sürecin daha işler hale gelmesiyle hızlandı. ABD ulusal güvenlik, eğitim, sağlık, ekonomik gelişim gibi alanlarda ülkeyle ciddi işbirliği içerisinde.
Somali'de AMISOM bünyesinde Eş Şebab'a karşı savaşta en önemli partner olan Kenya aynı zamanda Eş Şebab'ın sınır ötesi saldırılarına maruz kalıyor. ABD ordusu, "teröre karşı savaş" kapsamında Kenya ordusunun eğitimi ve donatılmasına ağırlık veriyor.
Etiyopya
Doğu Afrika'da ABD ile ilişkileri en eskiye dayanan ülke Etiyopya. İki ülke, Etiyopya'nın İtalya'dan bağımsız olduğu 1903 yılında diplomatik ilişkilere başladı. 1974-1991 arasında ülkedeki Komünist yönetim nedeniyle zayıflayan ilişkiler, 1991'de rejimin düşmesiyle tekrar ilerledi.
AFRICOM'a göre ABD ve Etiyopya gıda güvenliği, ekonomik büyüme, demokrasi, yönetim, insan hakları ve bölgesel güvenlik konularında işbirliği içerisinde. ABD aynı zamanda Sudan ve Güney Sudan'a barış gücü bünyesinde faaliyet gösteren Etiyopya'ya bu sebeple olumlu yaklaşıyor.
Etiyopya aynı zamanda Eş Şebab'a karşı AMISOM bünyesinde varlık gösteriyor. ABD ordusu, bu kapsamda Etiyopya ile işbirliği yapıyor.
Kaynak: Mepa News