ABD ordusunun dünya üzerinde en aktif olduğu yerlerden biri de Afrika kıtası.
ABD'nin bu bölgede faaliyet gösteren bağımsız bir komutanlığı da bulunuyor. Afrika Komutanlığı (AFRICOM) isimli komutanlık, Mısır hariç tüm kıtada faal. Mısır ise Merkez Komutanlığı (CENTCOM) görev alanında yer alıyor.
AFRICOM, bölgede ABD'nin varlığının arttığı bir dönemde, 2006-2008 sürecinde teşkil edildi. Komutanlığın merkezi Almanya'nın Stuttgart bölgesinde yer alıyor. AFRICOM'un diğer önemli üsleri ise İngiltere, Cibuti ve Florida'da.
Peki ABD ordusu Afrika'da ne yapıyor? Mepa News, AFRICOM'un resmi internet sitesinde verilen bilgilerle ABD ordusunun kıta çapındaki faaliyetlerini derledi. Çalışma, Doğu Afrika, Kuzey Afrika, Batı Afrika, Orta Afrika ve Güney Afrika olmak üzere beş ayrı bölüm halinde hazırlandı.
Çalışmanın Batı Afrika'yı ele alan üçüncü bölümü:
Nijer
ABD Nijer'i 1960 yılında, Fransa'dan bağımsızlığını ilan etmesinin ardından tanıdı. 2010 yılındaki darbeyi takip eden kısa süreç haricinde ABD ile Nijer'in ilişkileri oldukça yakın seyretti.
Libya üzerinden, Çad Gölü bölgesinden ve Mali'den gelen silahlı gruplar için bir kavşak noktası niteliğindeki bölgede bulunan ülke ABD için stratejik önem arz ediyor. Bu bağlamda ABD Nijer'i "teröre karşı faaliyetlerde stratejik bir ortak" olarak niteliyor. Nijer, Mali merkezli silahlı gruplara karşı teşkil edilen G-5 Sahel'in de bir üyesi.
ABD, ülkedeki varlığının sebebini "siyasi değişkenliğe, terörizme ve şiddet içeren aşırıcılığın yayılmasına" karşı savunmasız durumda olan ülkede istikrarın korunmasına yardım etmek olarak açıklıyor. Aynı zamanda ABD gıda güvenliği, sağlık sektörü ve eğitim gibi alanlarda da faal.
AFRICOM, Nijer Silahlı Kuvvetleri'ne eğitim ve güvenlik desteği verildiğini ifade ederken, ülke ordusuna "bölgedeki aşırıcı gruplara karşı" istihbarat ve gözlem konusunda da yardım ettiğini belirtiyor.
Ülkede bulunan ABD askerleri, Mali sınırındaki Tongo Tongo'da 4 Ekim 2017 tarihinde saldırıya uğramış, 4 ABD askeri ölmüştü. Fransa açısından da Batı Afrika'da bir üs pozisyonunda olan Nijer, ABD için de benzeri bir anlam taşıyor.
Mali
ABD Mali ile ilişkilere 1960 yılında Fransa'dan bağımsızlığını kazanmasının ardından başladı.
Halihazırda Batı Afrika'daki çatışmanın kalbi olan ülke, askeri açıdan da en sıcak cephe hattını oluşturuyor.
2013 yılı başında Fransa'nın ülkeye yönelik askeri müdahalesinin ardından Mali'de asker bulundurmaya başlayan ülkelerden biri de ABD. Ancak ABD'nin varlığı ülkedeki yabancı asker varlığının temeli olmadığından çok sık gündeme gelmiyor.
Ülkenin kuzey ve orta kesimlerinde etkin olan cihat yanlısı gruplara karşı operasyonlara arka planda iştirak eden ABD, kuzey sınırındaki Libya ve doğu sınırındaki Nijer'e yönelik tehditleri engellemek için de ülkede etkinlik gösteriyor.
ABD, krizin içerisindeki ülkeye 2016'da 130, 2017'de 145 milyon dolardan fazla yardımda bulundu. Ülkedeki yardımların merkezi yönetimi güçlendirmeyi, ekonomik büyümeyi artırmayı ve ülkedeki sosyal durumu iyileştirmeyi amaçlıyor. Bu şekilde yerel halkın cihat yanlısı gruplara olan desteğinin ortadan kalkması hedefleniyor.
Mali'de cihat yanlısı gruplara karşı savaşan koalisyon ortaklarıyla bilgi paylaşımında bulunan AFRICOM, bölgede bu grupların ağlarını engelleyerek faaliyetlerini sona erdirme arayışında olduklarını ifade ediyor.
Nijerya
Nijerya ve ABD arasında ilişkiler, Nijerya'nın 1960 yılında İngiltere'den bağımsızlığını kazanmasıyla başladı. 21'inci yüzyılın başlarına kadar iç savaş, darbe ve kargaşanın hakim olduğu yıllarının ardından, 1999 ile beraber iki ülke ilişkilerinde ilerleme kaydedildi.
Batı Afrika'nın en büyük ekonomisi olan Nijerya, ABD için bölgede siyasi, ekonomik ve stratejik bir anlam ifade ediyor. Bölgedeki demokratik kurumları güçlendirmek için destek sağladığını ifade eden ABD, aynı zamanda gıda güvenliği ve sağlık gibi alanlarda da varlık gösteriyor.
AFRICOM, ABD'nin bölgede Boko Haram ve IŞİD'e karşı Nijerya ile işbirliği içerisinde olduğunu ve Nijerya ordusuyla ortak tatbikatlar gerçekleştirdiklerini belirtiyor.
Benin
Benin'i de bölgedeki diğer ülkeler gibi 1960 yılında Fransa'dan bağımsızlığını ilan etmesinin ardından tanıyan ABD, 1990'lı yılların ardından Benin ile ilişkilerini ilerletti.
Ülkedeki demokratik süreci desteklediğini belirten ABD, ülkede sağlık, altyapı gibi alanlarda Benin'e destek oluyor.
Aynı zamanda ABD, "bölgesel istikrara katkı sağlama amacıyla" Benin'in savunmasına ve askeri kapasitesini zenginleştirmesine katkıda bulunduğunu belirtiyor.
Togo
Togo 1960 yılında Fransa'dan tamamen bağımsız olduktan sonra ABD ile ilişkilere başladı.
1967 yılında iş başına gelen Gnassingbe Eyadema'nın ardından 2005 yılında oğlu Faure Gnassingbe başa geçti. ABD ülkede demokratik bir sürece geçiş isteğinde.
ABD ordusu Togo'ya askeri eğitim ve talim konusunda maddi yardımda bulunuyor. Aynı zamanda ABD'ye bağlı "Peace Corps" (Barış Gönüllüleri) de ülkede faal. Bu kişiler ülkede tarım, eğitim ve sağlık alanlarında varlık gösteriyor.
Burkina Faso
Diğer bölge ülkeleri gibi Burkina Faso da 1960 senesinde Fransa'dan bağımsızlığını kazandı ve ABD ile ülke arasındaki ilişkiler bu tarihte başladı. 2014-2015 yıllarındaki siyasi geçiş sürecinde ABD'nin rolüyle iki ülke arasındaki ilişkiler oldukça ileri seviyeye taşındı.
ABD, Burkina Faso'yu bölgede önemli bir ortak olarak görüyor. İki ülke arasında askeri eğitim ve değişim programları yürütülürken, Burkina Faso ABD'ye barış gücü birlikleri konusunda ve "teröre karşı faaliyetlerde" destek oluyor. İki ülke arasında aynı zamanda Sahel olarak anılan bölgenin güvenliği konusunda da yakın işbirliği var.
ABD, Burkina Faso'ya ülkede faaliyet gösterdiği ifade edilen "şiddet yanlısı aşırıcı örgütlere" karşı yardım ettiğini belirtiyor. Aynı zamanda ülkeye gıda güvenliği, eğitim, sağlık gibi konularda destek ediliyor.
Burkina Faso "teröre karşı savaşta" bölge için ABD ile oldukça yakın ilişkiler yürüten bir devlet olarak göze çarpıyor.
Gana
1957 yılında İngiltere'den bağımsızlığını kazanmasının ardından ABD ile ilişkilere başlayan Gana, "Peace Corps" (Barış Gönüllüleri) adlı oluşumun Afrika'da ilk olarak gittiği bölgelerden.
ABD, Gana ile demokrasi, insan hakları ve hukuk alanlarında uzun bir geçmişleri olduğunu ifade ederek, Gana'nın bu gibi konularda Afrika ülkelerine bir örneklik teşkil ettiğini belirtiyor.
AFRICOM ile Gana ordusu birçok askeri tatbikata iştirak ediyor. Bu kapsamda Gana ordusu ile ABD ordusunun Afrika'nın batısındaki en sıkı ilişkilerden birine sahip olduğunu söylemek mümkün.
ABD'ye bağlı birçok sivil ve askeri kuruluş Gana'da geniş çaplı olarak faaliyet gösteriyor. Gine Körfezi bölgesinde ABD'nin kurumsal olarak en yaygın biçimde organize olduğu ülkelerden birisi Gana. ABD ülkede enerji sektörü, gıda güvenliği, sağlık, eğitim gibi alanlarda da varlık gösteriyor.
Fildişi Sahili
1960 yılında Fransa'dan bağımsız olduğu tarihte ABD'nin tanıdığı ülkede, 1999 yılındaki darbenin ardından doğan çatışma ortamı 2011'de son buldu.
Bu tarihten itibaren ABD ile ilişkileri ilerleyen Fildişi Sahili, ABD ile genel olarak iyi ilişkiler içerisinde oldu. ABD bölgedeki çıkarları nedeniyle, ülkenin içerisinde olduğu krizi atlatmasında büyük rol oynadı.
ABD ülkedeki amaçlarını demokrasiyi güçlendirmek, ekonomik fırsatları genişletmek, güvenlik sektörü reformlarını ilerletmek ve sağlık hizmetini geliştirmek olarak tanımlıyor. ABD genel olarak ülkede hem ABD'nin stratejik ve maddi çıkarlarını yerine getirmek hem de ülke halkına destek olmak için barışçıl ve istikrarlı bir ortam oluşturma amacı güttüğünü ifade ediyor.
Diğer bölge ülkelerinde olduğu gibi ABD Fildişi Sahili'nde de sağlık, yönetim ve ekonomi gibi alanlarda faaliyet gösteriyor.
Liberya
1847 yılında Amerikan Kolonizasyon Derneği'nden bağımsızlığını ilan ederek kurulan Liberya, 1864 yılında ABD tarafından tanındı. Amerikan Kolonizasyon Derneği, köle olarak ABD'ye götürülen ve daha sonra bir şekilde tekrar "özgür" hale gelen Afrikalı-Amerikalıları Afrika'ya yerleştirme amacıyla kurulmuştu.
1980 yılındaki askeri darbeye dek ülke aynı parti tarafından yönetildi. Darbeyi takiben 2003 yılına kadar ülkede çatışma ortamı sürdü.
2005 ve 2011 yıllarındaki seçimlerin ardından Liberya bir geçiş sürecine girdi.
ABD ülkedeki faaliyetlerine dair resmi kaynaklarında ayrıntılı bir bilgiye yer vermiyor.
ABD ülkede demokratik sürecin, ekonominin, eğitim ve sağlığın gelişmesi için faaliyet gösterdiğini belirtiyor.
Gine
1958 yılında Fransa'dan bağımsız olan Gine ile ABD'nin ilişkileri 2008 yılındaki darbeye kadar sorunsuz bir biçimde devam etti.
2010 yılında ülkede seçimlerin yapılmasıyla ABD'nin Gine ile olan ilişkileri yeniden iyileşmeye başladı. ABD ülkedeki başkanlık seçimlerinin yanı sıra sağlık alanında da Gine'ye önemli destek veriyor. Aynı zamanda ABD, Gine'de demokrasi, insan hakları gibi konularda faaliyet yürüttüğünü ifade ediyor.
"Peace Corps" (Barış Gönüllüleri) bu ülkede de aktif varlık gösteriyor.
Öte yandan AFRICOM ile Gine ordusu arasında çok sayıda eğitim ve geliştirme programı yürütülüyor. ABD ile Gine'nin orduları ve güvenlik güçleri arasında yakın bir iletişim var.
Batı Afrika'da çatışmanın kalbi niteliğindeki Mali'nin güney komşusu olan Gine'de ABD'nin askeri varlığı bu açıdan önem taşıyor.
Gine Bissau
1975 senesinde Portekiz'den bağımsız olduktan sonra ABD ile ilişkiler kuran ülkede bağımsızlık sonrası darbe girişimleri, iç savaş ve suikastlarla geçen yıllar yaşandı.
ABD son olarak 2012 yılındaki darbe girişimine şiddetli bir tepki gösterdi. ABD'nin de desteğiyle ülkede askeri darbe girişimi sonrası seçimler ve sivil bir yönetim hayata geçirildi.
Halihazırda ülkede bir ABD Büyükelçiliği yok. İki ülke arası ilişkiler ABD'nin Senegal Büyükelçiliği vasıtasıyla yürütülüyor. Bu doğrultuda Batı Afrika'da ABD'nin varlığının en seyrek olduğu ülkelerden biri Gine Bissau.
ABD, ülkede sağlık, güvenlik, uyuşturucuyla mücadele gibi alanlarda faaliyet gösteriyor.
Senegal
ABD'nin Senegal ile ilişkileri ülkenin Fransa'dan bağımsız olduğu 1960 yılında başladı. Ülke diğer bölge ülkelerinin aksine daha sakin ve stabil bir siyasi atmosfere sahip.
ABD, Senegal'i "Afrika'da barış ve istikrar için önemli bir ortak" olarak niteliyor. ABD Senegal'in uluslararası barışgücü misyonlarına katkısından övgüyle bahsederken, iki ülkenin birçok ortak amacı ve değeri bulunduğunu dile getiriyor.
ABD ülkede tarım, sağlık, altyapı, enerji ve eğitim alanlarında faaliyet gösteriyor.
ABD ordusu Senegal'in ordusu ile yakın olarak çalışıyor. ABD, bu doğrultuda Senegal ordusunun kapasitesinin artırılması için ülkeyle işbirliği yapıldığını belirtiyor.
AFRICOM'a göre Senegal ABD için bölgesel, diplomatik ve ekonomik açıdan önemli bir partner.
Gambiya
1965 yılında İngiltere'den ayrılan Gambiya da bölgede ABD için önemli ülkelerden.
İkinci Dünya Savaşı sırasında Gambiyalı askerler Myanmar'da Müttefik Devletler'in safında savaştı. Aynı zamanda ülke ABD ve diğer Müttefik Devletler'in donanmaları ve hava kuvvetleri için bir liman niteliğindeydi.
1994'te bir darbeyle başa gelen Yayah Jammeh 2016 yılına dek ülkenin başına kaldı. Bu yıldaki seçimleri kaybetmesiyle başkanlık koltuğuna Adama Barrow geldi. 2015 yılında Jammeh ülkeyi bir "İslam devleti" ilan etse de yeni başkan bu ibareyi ülkenin isminden kaldırdı.
ABD ülkede demokrasi, güvenlik, insan hakları, eğitim, sağlık, basın özgürlüğü, tarım, gelişim gibi alanlarda varlık gösterdiğini belirtiyor. Aynı zamanda "Peace Corps" (Barış Gönüllüleri) de ülkede faal durumda.
Öte yandan AFRICOM Gambiya ordusuna askeri eğitim ve destek sağlıyor.
Kaynak: Mepa News