Ham petrolün varil fiyatı yüzde 3,3 yükselerek 74 dolar oldu. Böylece petrol fiyatları Kasım 2018'den beri en yüksek seviyesine çıktı.
Bugün ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo'nun aralarında Türkiye'nin de olduğu sekiz ülkenin İran yaptırımlarından artık muaf tutulmayacağını açıklaması bekleniyor. Bu iddiayı dile getiren kişi Washington Post gazetesinin köşe yazarlarından Josh Rogin oldu. Rogin'in yazısında ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo'nun bugün, 2 Mayıs'tan itibaren 8 ülkenin (Çin, Hindistan, Japonya, Güney Kore, Tayvan, Türkiye, İtalya ve Yunanistan) İran'a yönelik yaptırımlardan muaf tutulmasına son verileceğini açıklayacağı belirtildi. Haber daha sonra Reuters ve Associated Press haber ajansları tarafından da teyit edildi.
Haberin ardından petrol fiyatları yeni haftaya yükselişle başladı. ABD tipi ham petrolün (WTI) varil fiyatı, yüzde 2,9 artışla 65,87 dolar oldu. Bu da 31 Ekim'den beri en yüksek seviye.
Reuters haber ajansına konuşan, petrol piyasalarına dair raporlar hazırlayan Petromatrix şirketinden analist Olivier Jakob, "Bu küresel arza daha fazla oranda belirsizlik getiriyor. Piyasalar açısından fiyat artışını destekleyecek türde bir sürpriz" dedi.
Petrol arzında kesinti
Ekim 2018'de ABD'nin İran'a yönelik olarak devreye koyduğu ikinci yaptırım paketinden sekiz ülkenin muaf tutulduğu açıklanmıştı. Bu 8 ülkeye İran'dan gerçekleştirdikleri petrol alımında geçici olarak muafiyet verilmişti.
ABD'nin, İran'ın P5+1 ülkeleri olarak bilinen Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin daimi üyeleri ABD, Rusya, Çin, Fransa ve İngiltere'ye ek olarak Almanya ile imzaladığı nükleer anlaşmadan çekilmesi, anlaşmanın geleceğini belirsizliğe atmıştı. Özellikle ABD'nin İran'a yönelik yaptırımları yeniden devreye sokması, İran'dan petrol alan ülkelerin akıbetinin ne olacağına yönelik de şüphe uyandırıyor.
Halihazırda Venezuela, Libya ve Nijerya'nın petrol arzında sıkıntıların yaşanması, İran'ın petrolünü satamamasıyla küresel arzda daha büyük çapta kesintilerin yaşanmasına neden olabilir. Petrol arzında bu ülkelerde yaşanan gerileme, ham petrolün varil fiyatının 70 doların üzerine çıkmasına yol açmıştı. ABD'nin sekiz ülkeyi yaptırımlarından muaf tutacağını açıklaması ise Ekim ayında petrol fiyatının 86 dolara çıkarak dört yılın zirvesini görmesini sağlamıştı.
ABD'nin İran'a yeniden yaptırım uygulamasında, bölgedeki rolünü zayıflatmak için ekonomik bir baskı uygulama amacı var.
Hangi ülke ne kadar petrol ithal ediyor?
ABD'nin İran yaptırımlarından muaf tuttuğu sekiz ülkenin İran'dan gerçekleştirdiği petrol ithalatının boyutu şu şekilde:
- Çin: Günlük 360 bin varil
- Hindistan: Günlük 300 bin varil
- Güney Kore: Günlük 200 bin yoğun, çok hafif petrol
- Japonya: Ne kadar izin verildiği bilinmiyor, ancak nakliye verilerine göre Mart ayında günlük 108 bin varil yükleme yapıldı
- Türkiye: Günlük 60 bin
- Tayvan: Bilinmiyor, daha önce ülkenin rafinerileri İran'dan daha fazla petrol almayı düşünmediklerini açıklamıştı
OPEC ne karar verir?
Bloomberg haber ajansına göre ABD'nin aynı zamanda Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri'nin İran petrol arzının kesilmesi tehlikesine yönelik olarak üretimlerini artıracağını açıklaması da bekleniyor. Ancak son olarak Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) petrol arzında kesintiye gitme kararı almıştı. Rusya da OPEC üyesi olmadığı halde bu karara taraf olan ülkeler arasında. Rusya, daha sonra yaptığı açıklamalarda kesintinin devam etmemesine karar verilebileceğini belirtmişti.
ABD'nin böyle bir durum olacağını açıklaması, OPEC üyeleri arasında bir anlaşmazlığın ortaya çıkmasına yol açabilir. Bir sonraki OPEC toplantısı Haziran ayında olacak.
Bundan sonra petrol fiyatlarının ne yöne gideceğine de Suudi Arabistan'ın petrol arzı miktarında nasıl bir politikaya izleyeceği belirleyecek.
Asya ekonomilerini vurabilir
Bu ülkeler, İran'dan petrol almaya devam etmeleri halinde ABD'nin finansal sisteminden dışlanma tehlikesiyle karşı karşıya gelecek. İran'dan petrol alımını kesmeleri ve petrol fiyatlarının yükselmeye devam etmesi durumunda en çok Asya ülkeleri, Güney Kore, Çin ve Japonya'nın etkilenmesi bekleniyor.
Petrol fiyatları yükselirse ekonomileri petrol ithalatına dayalı bu ülkelerin bütçe açığı büyüyebilir ve enflasyon yükselebilir.
ABD'den kaya petrolü satın almak da başvurulabilecek çareler arasında. Güney Kore, ABD'den petrol alan ülkeler arasında. Ancak ABD tipi petrolün kimi kimyasal özellikleri ve buradan petrol alımının lojistik açıdan daha pahalı olması, bu ihtimali de çok zora sokuyor.