Ukrayna'nın Rusya'ya karşı taarruzunde beklenilen hedeflere ulaşılabilmiş değil.
Bu durum Ukrayna içerisinde de gerilimi artırıyor. Volodimir Zelenskiy, kurmayları ve askeri yetkililer arasında askeri harekat konusunda tartışmalar yaşandığı belirtiliyor.
David Brennan, Newsweek'te yayınlanan analizinde sürece ilişkin değerlendirmelerde bulundu. Analiz Mepa News okurları için Türkçeleştirildi.
Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy köşeye sıkışmış durumda.
Ukrayna'nın uzun zamandır beklenen karşı taarruzu şimdiye kadar pek başarılı olamadı. Ülkenin güney ve doğusundaki ufak toprak parçaları ancak büyük bedellerle geri kazanılabildi. Ukraynalıların Rus savunmacılara ağır kayıplar verdirdiği bildiriliyor ancak operasyonun üzerinden altı hafta geçmesine rağmen Moskova'nın çok katmanlı savunma ağı henüz kırılabilmiş değil.
Zelenskiy zorlu bir seçimle karşı karşıya: Her şeyi ortaya koyup pahalıya mal olacak bir başarısızlığı göze almak ya da Ukrayna'nın kayıplarını azaltarak siyasi açıdan zarar verici bir yenilgiyi kabul etmek.
Tartışmalar hakkında bilgi sahibi olan kaynakların Newsweek'e verdiği bilgiye göre, ilerleme kaydedilememesi Ukrayna hükümetinin en üst kademelerindeki stratejik tartışmaları yoğunlaştırdı ve cumhurbaşkanlığı ofisindeki bazı kişilerle askeri komuta kademesini karşı karşıya getirdi.
İlk gruptaki bazı isimler Kiev'in sınırlı başarılarını pekiştirmek ve sonbahar-kış aylarında beklenen Rus saldırısına hazırlanmak istiyor. Ancak aralarında başkomutan General Valery Zalujni'nin de bulunduğu ikinci gruptaki isimler ise ilerlemek istiyor ve Ukraynalı askeri yetkililer eleştirileri yanlış anlamadan kaynaklanan sabırsızlık diye niteleyerek kınıyor.
Kamuoyu önünde konuşma yetkisi olmadığı için adının açıklanmaması koşuluyla Newsweek'e konuşan Ukrayna hükümetine yakın bir kaynak "Ukrayna yönetimi arasında askeri strateji konusunda kesinlikle bazı farklılıklar var" dedi ve devam etti:
"Askeri tarafta Zalujni ve diğerleri var. Tabii ki komuta Zalujni'de. Bu kesim ilerlemeye devam etmek istiyor. Siyasi tarafta bunun şu anda en mantıklısı olup olmadığına dair bazı sorular var. Bu seçenek mi yoksa bazı bölgelerde mümkün olduğunca konsolide olmak ve ikmal hatları ve stoklar üzerindeki baskıyı azaltmak mı mantıklı?"
Batılı yetkililer operasyonun yavaş ilerlemesinden duydukları endişeyi açıkça dile getirirken -ve Batı medyası 2023'ün büyük bölümünde olumlu ya da olumsuz her gelişmeyi büyütürken- Kiev'de bir suçlama savaşı yaşanıyor.
Newsweek'e konuşan bir kaynak, bazı sivil hükümet yetkilileri arasındaki hissiyatı şöyle ifade etti:
"Bu karşı saldırının ne kadar iyi gideceği konusunda ordu tarafından yanlış yönlendirildikleri, kendilerine askeri taraftan aşırı iyimser değerlendirmeler yapıldığı hissi var. Ve bu konuda mutsuzlar."
Kaynak, savaş alanındaki yetersiz performansın Ukrayna askeri komutasında değişikliklere yol açıp açmayacağı sorusuna ise şu yanıtı verdi: "Spesifik bir şey duymadım ama böyle bir şey öngörülebilir."
Savunma Bakanlığı sözcüsü kaynağın spesifik iddiaları hakkında yorum yapmayı reddetti ancak Newsweek'e yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı:
"Askeri komuta ile ülkenin siyasi liderliği arasında doğrudan iletişim bulunuyor ve bu iletişimin amacı, askeri durumun dinamik koşullarında kararlar almak."
"Askeri komutaya duyulan güven zafer için önemli bir ön koşuldur" diyen sözcü, iç anlaşmazlık haberlerini "düşmanın medya kaynakları tarafından ısrarla desteklenen bir Rus propaganda söylemi" olarak niteledi.
Başkanlık ofisi Newsweek'in e-postayla gönderdiği yorum talebine yanıt vermedi.
Büyük beklentiler
Zelenskiy uzun zamandır beklenen karşı taarruzun "arzu edilenden daha yavaş" ilerlediğini kabul etti. Altı hafta süren çatışmaların ardından Ukrayna kuvvetleri henüz Surovikin Hattı olarak adlandırılan ve 2022 sonlarından bu yana General Sergey Surovikin yönetiminde inşa edilen savunma ağının ilk hattına ulaşabilmiş değil.
Donetsk ve Zaporijya bölgelerinin kırsal mayın tarlalarında ve kraterli ağaçlıklarında yanan NATO destekli ağır silahların fotoğraf ve videoları, Ukrayna'nın saldırı çabalarının kesin yenilgisini sürekli ve inandırıcı olmayan bir şekilde bildiren Rus yetkilileri ve medyası için bir nimet oldu.
Çatışmaların sert doğası Batı'nın endişelerini artırdı. İsmi açıklanmayan üst düzey bir Batılı diplomat geçen hafta CNN'e verdiği demeçte "Rusların bir dizi savunma hattı var ve Ukraynalılar henüz ilk hattı geçebilmiş değiller" dedi.
Ukraynalı yetkililer savaş alanındaki zorlu koşullar konusunda net konuştu. Kiev birlikleri, haklarında sınırlı seviyede eğitim aldıkları çok sayıda yeni silahı kullanarak savaşıyor. Saldırı güçleri NATO ve Sovyet doktrinlerinin karışımı bir yaklaşımla eğitiliyor ve modern savaş yaklaşımını desteklemek için gereken hava gücüne sahip değiller.
Ancak 2019-2020 yılları arasında Ukrayna Savunma Bakanı olarak görev yapan ve şu anda Savunma Bakanlığı danışmanı olan Andriy Zagorodnyuk Newsweek'e verdiği demeçte "bu karşı saldırıyla ilgili pek çok yanlış kanı bulunduğunu" söyledi:
"Bunlardan biri, Ukrayna'nın bir yıpratma savaşına geçtiği ve Rusları yorduğu yönünde. Ancak durum böyle değil. Ukrayna'nın şu anda yaptığı şey temelde Rusların kendilerini savunma kabiliyetlerini azaltmaya çalışmak. Bu aslında daha aktif bir hamle için uzun bir hazırlık."
Zagorodnyuk şöyle devam etti:
"Ukrayna'nın Rus kaynaklarını yok etmesi ve ardından mayın tarlalarını aşmanın bir yolunu bulması gerekiyor. Ve aslında işe yarayan bir yol da buldu. Operasyonu durdurmanın bir anlamı olduğunu düşünmüyorum. Operasyonel açıdan bakıldığında, bu durumda stratejik bir hedefin gözden geçirilmesinin mantıklı olduğunu da düşünmüyorum."
Zagorodnyuk "Bu devam eden bir iş" dedi. "Bu bir çıkmaz değil. Sadece durum zor olduğu için daha uzun sürüyor. Ancak bu, genel olarak ilerlemenin kötü bir plan olduğu anlamına gelmiyor."
Zelenskiy ise gelişmiş silahların teslimindeki tereddüt ve yavaşlık nedeniyle Batılı ortaklarına yüklendi. Başkan Temmuz ayında yaptığı açıklamada "İlkbaharda başlamayı planlıyorduk ama yapamadık. Çünkü açıkçası yeterli mühimmatımız, silahımız ve eğitimli tugayımız yoktu" dedi.
"General Zalujni bir NATO generali olsaydı, karşı saldırı emrini reddetmesi gerekirdi" diyen West Point mezunu Dan Rice, Kiev Amerikan Üniversitesi'nin rektörlüğünü üstlenmeden önce Zalujni'nin eski özel danışmanı olarak görev yapmıştı.
Rice özellikle Ukrayna'nın hava desteği eksikliğine, ABD'nin ATACMS füze sistemini tedarik etmeyi reddetmeye devam etmesine ve HIMARS ile kullanılacak uzun menzilli misket bombalarının yokluğuna işaret etti.
Rice şöyle devam etti:
"Üstün topçu ve üstün hava gücü olmadan bu savaşı kazanamazsınız. Kimse bu durum karşısında şaşırmamalı."
Rice, Ukrayna'nın 2022 sonbaharındaki karşı saldırılarının çarpıcı başarısına atıfta bulunarak, "Sanırım geçen yıl Harkiv ve Herson'da yaptıkları gibi bir boşluk bulacaklarını umuyorlardı." dedi. "Ancak Kırım'daki Rusların bu savunmayı hazırlamak için 10 yılı vardı ve ayrıca her yere mayın döşemek de onlar için mesele değil."
Durmak veya değişmek
Kiev'e askeri yardım yapılmasına şüpheyle yaklaşan Batılılar da Başkan Joe Biden'a karşı saldırıya geçtiler. Örneğin Senatör Tommy Tuberville geçen hafta Fox News'e verdiği demeçte Ukrayna'nın "kolej takımıyla rekabet eden bir ortaokul takımına benzediğini ve kazanamayacağını" söyledi.
Tuberville, Moskova'nın Ukrayna'ya karşı yürüttüğü savaşı yanlış yansıttığı için çokça eleştirildi ancak o ve Ukrayna'nın maksimalist savaş hedeflerine şüpheyle yaklaşan diğerleri için karşı saldırının yavaşlığı, tutum değişikliğine gidilmesi gerektiğinin bir kanıtı.
Newsweek'e konuşan kaynaklara göre Kiev'de de yaklaşım değişikliği tartışılıyor. Hükümete yakın bir kaynak şunları ifade etti: "Bulunduğumuz yerdeyiz. Asıl soru, bu dönüm noktasında yapılacak doğru şeyin ne olduğu. Bu kesinlikle kolay bir durum değil. Ama önemli bir dönüm noktası. Ruslar kendi saldırılarını gerçekleştirecek. Ukraynalı yetkililer ve komutanlar Ekim ayı başlarında Rusların hazırlığa başlamasını ve ardından ilkbaharda büyük bir hamle yapmasını beklediklerini söylüyor."
Zelenskiy defalarca Ukraynalıların hayatını boşa harcamayacağına dair söz verdi. Her iki taraftaki kayıp oranları bilinmese de Kiev şimdiden karşı saldırıya büyük yatırım yaptı.
Ukrayna'nın azimli askerleri beklentileri defalarca boşa çıkardı ve Kiev'in askeri liderleri kamuoyu önünde başarıdan emin olmaya devam ediyor. Önemli bir ilerleme kaydedilmeden durulması Ukrayna'nın Batılı ortakları ve Rusya'nın gözünde ciddi bir yenilgi olarak görülebilir ve Ukrayna'nın tüm toprakları kurtarma hedefinin aşırı iddialı olduğu yönündeki endişeleri derinleştirebilir.
Ancak devam etmek ve yine de ilerleme kaydedememek aynı sonucu doğurabilir ve Ukraynalı eleştirmenlere Zelenskiy ve ekibini inatçı ve güvenilmez ortaklar olarak suçlamak için bir fırsat daha verebilir.
Ukrayna hükümetine yakın bir kaynak Kiev'in "Ukrayna'nın irrasyonel bir aktör olmadığını" göstermesinin önemli olduğunu söylüyor.
Başkanın ofisine yakın olan ve devam eden görüşmeler hakkında bilgi sahibi olan ikinci bir kaynak -ki kendisi de hassas bir konuda samimi bir şekilde konuşmak için isminin açıklanmasını istemedi- Newsweek'e Kiev'in taarruzuna dair medyada yer alan kasvetli tahminlerin başarısızlığın göstergesi olmadığını ifade etti.
"İyi haber şu ki, Kiev'in ele geçirilmek ve Zelenskiy'nin öldürülmek üzere olduğu zamandan 18 ay sonra, saldırıya geçenler Ruslar değil Ukraynalılar. Ukrayna kaybettiği toprakların yarısından fazlasını geri aldı. Rusya'nın ateş gücü ve insan gücü bakımından sahip olduğu büyük avantaj göz önüne alındığında, daha hızlı bir geri dönüş beklemek gerçekçi değildi ve hala değil. Rusya'nın bu ezici avantajlarına rağmen Ukrayna önümüzdeki haftalarda ilerleme kaydedecektir. Ve Ukrayna'nın bu sonbaharda Kırım'a giden kritik Rus ikmal hatlarını kesebilme ihtimali çok yüksek."
Uyandırma çağrısı
İngiltere merkezli Council on Geostrategy adlı düşünce kuruluşunun kurucularından James Rogers Newsweek'e yaptığı açıklamada Kiev'in zor ve uzun vadeli bir ikilemle karşı karşıya olduğunu söyledi.
"Ruslar hatalarından ders çıkarıyor. Ve açıkçası, sahaya sürebilecekleri insan gücü açısından çok fazla kaynağa sahipler, bu da işleri her zaman daha zor hale getirecek. Ukraynalılar her Ukraynalıya karşılık beş Rus öldürebilse bile, hedefe ulaşmak için öldürülmesi gereken çok sayıda Rus var demektir.
Bence Batı olarak, Ukraynalıların karşı saldırıya geçme ve hedeflerini ele geçirme hızı konusunda biraz gerçekçi olmayan beklentilerimiz vardı, çünkü bunu yapmak için daha fazla askeri teçhizata ihtiyaçları var."
"Bu tür silahlar sağlanana kadar Ukraynalılar her zaman geri adım atarak savaşacaklardır" diyen Rogers, Ukrayna'nın hava gücünden yoksun olmasının özel bir sorun olduğunu belirtti. "Biz hava hakimiyetimiz olmadan bu işi yapmazdık, dolayısıyla onlardan da aynısını beklemek biraz sorunlu."
Devam eden operasyonu başarılı ya da başarısız ilan etmek için henüz çok erken. Ukrayna birlikleri hala sıkı bir şekilde savaşıyor ve 800 millik cephe boyunca birçok noktada kazanımlar elde ediyor. Rusya'nın güçleri hırpalanmış durumda ve savunma kararlılıklarının derinliği belirsiz.
Ancak Rogers, Ukrayna'nın nihai başarısızlığı durumunda Batı'nın desteğinin zayıflamasının "kesinlikle bir olasılık" olduğunu söyledi. Ancak bunun "tam tersinin" de olabileceğini ve yabancı ortakların şimdiye kadar sağlamaya istekli olduklarının ötesinde askeri yardımı vermeleri için bir uyandırma çağrısı görevi görebileceğini de sözlerine ekledi.
Rogers sözlerini şöyle noktaladı:
"Bu noktada, Ukraynalıların savaşmak için çok az şeyi kalması gibi bir risk var. Yine bu durumla sonuçlanabilecek gerilemeler yaşamak da bir risk. Bunların her biri çok önemli görünmeyebilir, ancak haftalar ya da aylar boyunca artmaya başladıklarında, Ukrayna gelecekte Ruslara karşı çok dezavantajlı bir konumda kalacaktır."
Bu savaşın aylarca ve yıllarca daha sürmeyeceğini söylemek için hiçbir neden yok. Ancak devam ettiği her ay ve yıl, Rusya'nın zaferini daha olası kılıyor çünkü Rusya stratejik hedeflerini güvence altına alıyor. Bu hedefler Şubat 2022'de olabileceklerinden daha küçük hale gelmiş olsalar bile..."