Parisa Hafezi, Laila Bassam, Arshad Mohammed | Reuters | Tercüme: Mepa News
Üç üst düzey yetkiliye göre İran'ın dini lideri Kasım ayı başında Tahran'da bir araya geldikleri Hamas liderine net bir mesaj verdi: Bize 7 Ekim'de İsrail'e yapacağınız saldırı konusunda hiçbir uyarıda bulunmadınız ve biz de sizin adınıza savaşa girmeyeceğiz.
Görüşmeler hakkında bilgi sahibi olan ve özgürce konuşabilmek için isimlerinin açıklanmasını istemeyen İranlı ve Hamaslı yetkililer, Ayetullah Ali Hamaney'in İsmail Heniye'ye, İran'ın Hamas'a siyasi ve manevi destek vermeye devam edeceğini ancak çatışmaya doğrudan müdahil olmayacağını söylediğini aktardı.
Reuters'a konuşan bir Hamas yetkilisine göre Hamaney Heniye'den, "Hamas içerisinde İran ve Hizbullah'ın İsrail'e karşı savaşa tam güçle katılmasını isteyen sesleri susturması için baskı yaptığını" söyledi.
Lübnanlı gruba yakın üç kaynak, Hizbullah'ın da Hamas'ın 7 Ekim saldırısı karşısında gafil avlandığını belirtti. Bir Hizbullah komutanı "Bir savaşa uyandık" dedi.
Ortaya çıkan kriz, "Direniş Ekseni" olarak adlandırılan askeri ittifakın ilk kez aynı anda birden fazla cephede harekete geçtiğine işaret ediyor.
Hizbullah neredeyse 20 yıldır İsrail ile en yoğun sınır çatışmalarına girdi. İran destekli milisler Irak ve Suriye'de ABD güçlerini hedef aldı. Yemen'deki Husiler İsrail'e füze ve insansız hava araçları fırlattı.
Bu çatışma aynı zamanda Suriye hükümeti, Hizbullah, Hamas ve Irak'tan Yemen'e diğer militan grupları içeren, farklı önceliklere ve iç sorunlara sahip bölgesel koalisyonun sınırlarını da test ediyor.
Beyrut'taki Carnegie Orta Doğu Merkezi adlı düşünce kuruluşunda Hizbullah uzmanı olan Mohanad Hage Ali, Hamas'ın 7 Ekim'de İsrail'e düzenlediği saldırının, eksen ortaklarını çok daha üstün ateş gücüne sahip bir düşmanla yüzleşirken zor seçimlerle karşı karşıya bıraktığını söyledi:
"Böyle bir saldırıyla canavarı uyandırdığınızda, müttefiklerinizin sizinle aynı pozisyonda durması oldukça zor."
Hamas'tan yardım talebi
Gazze'de iktidarda olan Hamas, İsrail'e karşı hayatta kalma mücadelesi veriyor.
7 Ekim'de Hamas'ın askeri komutanı Muhammed Deyf, eksen müttefiklerini mücadeleye katılmaya çağırdı. Sesli bir mesajda "Lübnan, İran, Yemen, Irak ve Suriye'deki İslami direnişçi kardeşlerimiz, bugün direnişinizin Filistin'deki halkınızla birleştiği gündür" dedi.
Halid Meşal de dahil olmak üzere Hamas liderlerinin daha sonra kamuoyuna yaptıkları açıklamalarda hayal kırıklığının ipuçları ortaya çıktı. 16 Ekim'de bir televizyon röportajında Hizbullah'a şimdiye kadarki eylemleri için teşekkür etti ancak "savaşın daha fazlasını gerektirdiğini" söyledi.
Bununla birlikte, Tahran'ın kanaatleri hakkında doğrudan bilgi sahibi olan ve konunun hassasiyeti nedeniyle isimlerini vermekten kaçınan altı yetkiliye göre, "Direniş Ekseni" lideri İran, kendisi İsrail ya da ABD tarafından saldırıya uğramadığı sürece çatışmaya doğrudan müdahale etmeyecek.
Yetkililer, bunun yerine İran'ın yöneticilerinin, Ortadoğu'daki İsrail ve Amerikan hedeflerine roket ve insansız hava aracı saldırıları düzenlemek için silahlı müttefiklerinden oluşan ağını kullanmaya devam etmeyi planladığını belirtti.
Yetkililer bu stratejinin amacının Gazze ile dayanışma göstermek ve İsrail-ABD ile doğrudan bir çatışmaya girmeden İsrail güçlerini geriletmek olduğunu da sözlerine ekledi.
Şu anda Washington Institute for Near East Policy adlı düşünce kuruluşunda çalışan ve Orta Doğu konusunda uzmanlaşmış eski bir ABD'li diplomat olan Dennis Ross, "Bu onların caydırıcılık yaratmaya çalışma yöntemi" dedi ve ekledi: "Bu şöyle demenin bir yolu: 'Bakın bize saldırmadığınız sürece bu böyle devam edecek. Ama bize saldırırsanız her şey değişir'."
İran defalarca "Direniş Ekseni"nin tüm üyelerinin kendi kararlarını bağımsız olarak verdiklerini söyledi.
İran Dışişleri Bakanlığı, Hamas ve Hizbullah konuya dair yorum taleplerine yanıt vermedi.
Hizbullah'ın yaşadığı sorunlar
Eksendeki en güçlü grup olan ve 100 bin savaşçısı bulunan Hizbullah, Hamas'ın İsrail'le savaşa girmesinden bu yana Lübnan-İsrail sınırında İsrail güçleriyle neredeyse her gün karşılıklı atışlarda bulundu ve 70'ten fazla savaşçısı öldürüldü.
Yine de destekçisi İran gibi Hizbullah da topyekûn bir çatışmadan kaçındı.
Kanaatlerine dair malumat sahibi olan kişilere göre grup, son günlerde bu saldırıları tırmandırsa da, saldırılarını sınırdaki dar bir bölgede tutacak şekilde ayarladı.
Kaynaklardan biri Hamas'ın Hizbullah'ın İsrail'in daha derinlerine saldırmasını istediğini ancak Hizbullah'ın, bunun İsrail'in Gazze'ye saldırısını durdurmayacağını ve Lübnan'ı da yerle bir etmesine yol açacağını düşündüğünü söyledi.
Aynı zamanda Lübnan hükümetinin işlerine derinlemesine müdahil olan bir siyasi hareket olan Hizbullah, Lübnan'ın ekonomik krizin içerisine olduğunu ve İsrail ile yeni bir savaşı kaldıramayacağını biliyor.
İsrail ile yaşanan 2006 savaşından sonra Lübnan'ın yeniden yapılanması yıllar almıştı.
Reuters'ta yayınlanan bu analiz Mepa News tarafından tercüme edilmiştir. Değerlendirmede yer alan ifadeler yazarın kendi görüşleridir ve Mepa News'in editöryel politikasını yansıtmayabilir.