Bahar Makooi | France 24 | Tercüme: Mepa News
Gazze'nin eski yöneticilerinden Muhammed Dahlan on yılı aşkın bir süreyi Birleşik Arap Emirlikleri'nde sürgünde geçirdi ancak gündemden düşmek yerine iş adamı ve Devlet Başkanı Muhammed bin Zayid Al Nahyan'ın danışmanı olarak yeni bir güç elde etti.
Filistin topraklarından uzun süre uzak kalmasına rağmen Dahlan, Hamas'ın iktidardan uzaklaştırılması halinde Gazze'de potansiyel bir lider olarak görülüyor.
France 24'ün İsrail'deki muhabiri Stéphane Amar, "Muhammed Dahlan Gazzeli ve ilk intifadanın kahramanlarından biri" ifadelerini kullandı ve ekledi:
"İsrail'den ve ABD'den destek alıyor ama asıl soru iktidarını kabul ettirip ettiremeyeceği. İsrail'in Hamas'ı Gazze Şeridi'nden çıkarmayı başarması halinde masada birden fazla seçenek var."
Paris'teki Sciences Po'da profesör ve Orta Doğu jeopolitiği uzmanı olan Frédéric Encel de şu şekilde konuştu: "Dahlan İsrail ile uyumlu. İki devletli çözümü kabul eden ve şiddet çağrılarını durduran ilk Filistinli liderlerden biriydi."
Dahlan 1993 yılında İsrail ile Filistin Kurtuluş Örgütü arasında başarısızlıkla sonuçlanan Oslo Anlaşması'nın müzakerelerinde yer aldı ve güvenlik servislerinde görev yaparken İsrail ile görüşmelere katıldı.
Ancak Encel'e göre İsrail ile ilişkileri tüm Filistinlileri memnun etmedi ve eski lider hiçbir zaman "Filistin'in Mandela'sı" olarak adlandırılan Mervan Bergusi gibi figürlerin popülaritesine ulaşamadı.
Müttefikler ve düşmanlar
Dahlan ayrıca 1980'li yılların büyük bir bölümünü İsrail hapishanelerinde geçirdi ve Filistinli siyasi parti El Fetih'teki liderlik rolü nedeniyle 11 kez tutuklandı. Ekim ayında eski liderle bir röportaj yayınlayan The Economist'e göre Dahlan İsrail'de hapisteyken akıcı İbranice konuşmayı öğrendi.
Dahlan, Bergusi'nin popüler profiline sahip olmasa bile, başka taktiksel avantajlara sahip. Bunların başında çatışmanın çeşitli taraflarında sahip olduğu bağlantılar geliyor.
Gazze Şeridi'nin güneyindeki Han Yunus'ta doğan Dahlan, Gazze'deki Filistin yönetiminin güvenlik biriminin başındayken (1994-2002) Hamas üyelerine işkence yapmakla suçlandı.
Dahlan'ın El Fetih ile de benzer şekilde karmaşık bir ilişkisi var. Dahlan, 2007 yılında Gazze Şeridi'nin kontrolünü Hamas'a kaptırdığında Filistin Yönetimi'nin güvenlik danışmanıydı. Eskiden hareketin önde gelen isimlerinden biriyken parti içinden, özellikle de Filistin Yönetimi Başkanı Mahmud Abbas'ın yakın çevresinden muhalefetle karşılaştı.
Abbas, Gazzeli siyasetçiye zimmetine para geçirmek ve kendisine karşı bir iç darbe planlamak gibi çeşitli suçlamalarda bulunduktan sonra 2011 yılında onu sürgüne gönderdi.
Dahlan 2016 yılında bir Filistin mahkemesi tarafından yolsuzluk suçlamasıyla gıyabında mahkum edildi.
Etkili bir ağ
Birleşik Arap Emirlikleri'nde sürgünde olan Dahlan, kendisini başarılı bir iş adamı olarak "yeniden keşfetti" ve yüksek mevkilerde etkileyici bir uluslararası ilişkiler ağı kurdu. Kendisine 1993'ten beri tanıdığı ve Dahlan'ı kamuoyu önünde "kardeşi" olarak takdim eden Abu Dabi yöneticisinin himayesinde bir rol buldu.
Dahlan BAE'de bulunduğu süre zarfında Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es Sisi ile de ortak bir düşman üzerinden ilişki kurdu: Müslüman Kardeşler.
İsmini vermek istemeyen bir kaynak 2017 yılında Le Monde için Filistinli bir gazeteciye verdiği mülakatta şunları söylemişti: "Emirlikler Dahlan'ı Müslüman Kardeşler'e karşı mücadelede bir taşerona dönüştürdü. İkinci kuşak Filistinli liderler arasında bölgede yüksek mevkilerde en çok bağlantısı olan kişi Dahlan. Geniş kapsamlı bir ağ kurmuş durumda."
Fransız gazetesi makalesinde Filistinli siyasetçinin, BAE'nin Balkan ülkesinde kârlı ihaleler almasının ardından Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic tarafından Dahlan'ın "iyi hizmetleri" için hediye edilen Sırbistan pasaportuna sahip olduğunu açıklamıştı.
Le Monde, Dahlan'ın Libya'nın doğusuna hakim olan askeri diktatör Halife Hafter için Balkanlardan satın alınan BAE silahlarının olası teslimatında da rol oynamış olabileceğini öne sürdü.
Gazze için yılda 50 milyon dolar
BAE'de gördüğü himaye sayesinde Dahlan, Gazze içinde kapsamlı yardım dağıtmasına olanak tanıyan bir iş portföyü de geliştirdi.
The Economist'e verdiği röportajda BAE'den Gazze'ye yılda yaklaşık 50 milyon dolar gönderdiğini ve Batı Şeria'daki mülteci kampları için bir destek ağı kurduğunu iddia etti.
Dahlan'ın Mısır'la iyi ilişkileri Refah sınırında önemli geçişlere olanak sağladı. Örneğin 2015'te Mısırlı yetkililer eşi Celile'nin BAE tarafından finanse edilen ve maddi ihtiyacı olan çiftlere yönelik bir toplu düğün için para dolu bavullarla Gazze'ye girmesine izin verdi.
Dahlan son yıllarda BAE fonlarını Gazze'de gıda, öğrenci kredisi ve işsizlik desteği dağıtmak ve 2021'de binlerce Covid aşısı dağıtmak için kullandı. Bu destekler Filistin Yönetimi'nin yaptıklarından daha fazlaydı.
Yeni Filistin liderliği
Yurt dışında yaşıyor olsa da Dahlan Gazze'de güçlü bir figür olmaya devam ediyor. Encel, BAE'nin de etkili olduğunu ve Gazze'nin yeniden inşası söz konusu olduğunda önemli bir rol oynayacağını söyledi.
"Hamas yenilirse Gazze'yi yeniden inşa edecek olan taraf Hamas ile yakın bağları olan Katar değil. Anahtarlardan biri Abu Dabi'nin elinde ve Hamas yok edilirse halefin kim olacağı konusunda söz sahibi olacak" ifadelerini kullandı.
Geçmişte Filistin liderliği için aday olabileceğini ima etmesine rağmen Dahlan, Ekim ayında The Economist tarafından sorulduğunda bu rolü istediğini reddetti.
Bunun yerine, Filistin'i yeniden birleştirmek için "Gazze ve Batı Şeria'da teknokratlar tarafından yönetilen bir yönetimle iki yıllık bir geçiş dönemi" ve ardından Hamas dahil tüm partilere açık parlamento seçimleri önerdi.
"Hamas yok olmayacak" diyen Dahlan, savaştan sonra bile bu grupla birlikte çalışmanın gerekeceğini sözlerine ekledi.
Yeni seçilecek bir hükümetin Mısır, Ürdün, Katar, Suudi Arabistan ve BAE gibi Arap devletleri tarafından desteklenebileceğini, ancak İsrail de dahil olmak üzere daha geniş bir uluslararası toplum tarafından da desteklenmesi gerektiğini dile getirdi.
Dahlan böyle bir çözümün mümkün olduğu konusunda iyimserliğini korudu ve geçtiğimiz ay yaşanan çatışmaların Filistin davası etrafındaki tartışmaları yeniden alevlendirdiğini ve "sıfır umut" dönemini sona erdirdiğini söyledi.
Yine de Dahlan'ın Filistin toprakları için ortaya koyduğu vizyon İsrail'in ortaya koyduğu vizyonla doğrudan çatışıyor.
Başbakan Binyamin Netanyahu 6 Kasım'da Amerikan ABC kanalına verdiği demeçte İsrail'in Gazze'deki güvenlik sorumluluğunu "belirsiz bir süre için" sürdürmeyi planladığını söylemişti:
"Buna sahip olmadığımızda neler olduğunu gördük. Bu güvenlik sorumluluğuna sahip olmadığımızda, hayal bile edemeyeceğimiz ölçekte bir Hamas terörü patlak veriyor."
France 24'te yayınlanan bu analiz Mepa News tarafından tercüme edilmiştir. Analizde yer alan ifadeler yazarın kendi görüşleridir ve Mepa News'in editöryel politikasını yansıtmayabilir.